ناھايىتى شەپقەتلىك ۋە رەھىمدىل ئاللاھنىڭ ئىسمى بىلەن (باشلايمەن)
سۈرە « يېرىلىش، پارچىلىنىش » مەنىسىنى بىلدۈرىدىغان ئىنشىقاق كەلىمىسى بىلەن ئاتالغان بولۇپ، بۇ كەلىمە بىرىنچى ئايەتتە تىلغان ئېلىنغان:
« ئاسمان يېرىلغان ... » ( 1 ).
بۇ سۈرە ئىلاھىي تەرتىپنىڭ بۇزۇلۇشىنى بىلدۈرىدىغان سۈرىلەردىن بىرى.
سۈرە مەككىدە نازىل بولغان. سۈرىدىكى 6، 13 - 14 ۋە 20 - 24 - ئايەتلەرگە قارىغاندا، بۇ سۈرە قۇرەيش بايقۇتى ئەڭ يۇقىرى پەللىگە چىققان مەزگىلدە نازىل بولغان. بۇ ئايەتلەردە مۇشرىكلارنىڭ زۇلمى كۈچىيىپ، مۆمىنلەرنىڭ قاتتىق ئېغىر كۈندە قالغانلىقى ئىما قىلىنغان.
ھەزرىتى ئوسمان ۋە ئىبن ئابباس رەزىيەللاھۇ ئەنھۇنىڭ نۇزۇل تەرتىپلىرىدە ئىنفىتار - رۇم سۈرىلىرى ئارىسىغا تىزىلغان. بۇ سۈرىنى رىسالەتنىڭ 8 - يىلىدا نازىل بولغان سۈرىلەر قاتارىغا تىزىشقا بولىدۇ.
سۈرىدە بۇ دۇنيا ھاياتىنىڭ يەنە بىر يۈزى بارلىقى ئاساسىي تېما قىلىنغان بولۇپ، كىشى نېمە تېرىغان بولسا شۇنى ئالىدىغانلىقى، شۇ مەھسۇلاتى بىلەن ئاللاھ تەئالانىڭ ھوزۇرىغا چىقىدىغانلىقى بايان قىلىنغان. يىغىنچاقلىغاندا، كائىناتنىڭ يولۇچىسى بولغان ئىنسان يولنىڭ ئاخىرىدا تاللىشىنىڭ نەتىجىسىنى كۆرىدۇ.
إِذَا السَّمَاءُ انْشَقَّتْ (1) وَأَذِنَتْ لِرَبِّهَا وَحُقَّتْ (2) وَإِذَا الْأَرْضُ مُدَّتْ (3) وَأَلْقَتْ مَا فِيهَا وَتَخَلَّتْ (4) وَأَذِنَتْ لِرَبِّهَا وَحُقَّتْ (5) يَا أَيُّهَا الْإِنْسَانُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَى رَبِّكَ كَدْحًا فَمُلَاقِيهِ (6)
«ئاسمان يېرىلغان (1)، رەببى(نىڭ خىتابى)گە قۇلاق سالغان ۋە (ھۆكۈم) ئەمەلىيلەشكەن چاغدا (2)، زېمىن سوزۇلغان (3)، قوينىدىكى نەرسىلەرنى (يەنى ئۆلۈكلەرنى، مەدەنلەرنى) سىرتقا چىقىرىپ قۇرۇقدىلىنىپ قالغان (4)، رەببى(نىڭ خىتابى)گە قۇلاق سالغان ۋە (ھۆكۈم) ئەمەلىيلەشكەن چاغدا (ئىنسان دۇنيادا قىلغان ئىش-ھەرىكەتلىرى بىلەن يۈزلىشىدۇ) (5). ئى ئىنسان! سەن ھەقىقەتەن رەببىڭنىڭ ھۇزۇرىغا بارغىنىڭغا قەدەر ناھايىتى جاپا تارتىسەن، ئاندىن ئۇنىڭ بىلەن ئۇچرىشىسەن (6).»
بۇ ھايات سەپىرىدە ھەر كىشىنىڭ ئارخىپى ئىشلىنىۋاتقان بولۇپ، ياخشىلار دۇنيا ھاياتىدا مەسئۇلىيەتچانلىق بىلەن ياشىغانلىقى ئۈچۈن نامە - ئەمەل دەپتىرى ئوڭ قولىغا بېرىلىدۇ. جازاغا لايىق بولغۇچىلار دۇنيا ھاياتىدا فىترىتىگە ماس بولغان ھالدا مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلمىغان، ۋىجدانىنىڭ چۇقانىغا قۇلاق سالمىغانلىقى ئۈچۈن نامە - ئەمەل دەپتىرى سول قولىغا بېرىلىدۇ ( 7 - 15 ).
ئەڭ چوڭ شاھىت كىم؟ شۈبھىسىزكى، ئاللاھ تەئالادۇر. ئەڭ بۈيۈك گۇۋاھلىق كىمنىڭ گۇۋاھلىقى؟ ئەلۋەتتە، ئاللاھ تەئالانىڭ گۇۋاھلىقىدۇر. ئۇنداقتا، ئەڭ بۈيۈك شاھىتنىڭ كالامىغا قۇلاق سېلىشنىڭ ئىنسان روھىدا پەيدا قىلغان ئۆزگۈرۈشىمۇ ھەقىقەتەن ئەڭ چوڭ بولىدۇ:
فَلَا أُقْسِمُ بِالشَّفَقِ (16) وَاللَّيْلِ وَمَا وَسَقَ (17) وَالْقَمَرِ إِذَا اتَّسَقَ (18) لَتَرْكَبُنَّ طَبَقًا عَنْ طَبَقٍ (19)
« كەچكى شەپەق بىلەن، كېچە ۋە ئۇنىڭ قاراڭغۇلۇقى باسقان نەرسىلەر بىلەن، تولۇن ئاي بىلەن قەسەم قىلىمەنكى (16)-(18). (ئىي ئىنسانلار!) سىلەرجەزمەن بىر ھالدىن يەنە بىر ھالغا يۆتكىلىپ تۇرىسىلەر(19). »
ئۇنىڭدىن كېيىنكى ئايەتلەردە ھايات سەپىرىنىڭ ئاخىرقى بېكىتىدىكى مۇكاپات ۋە جازا تىلغا ئېلىنغان بولۇپ، بۇ ئادالەتنىڭ يەنە بىر ئىسمىدۇر ( 24 - 25 ).
