ناھايىتى شەپقەتلىك ۋە رەھىمدىل ئاللاھنىڭ ئىسمى بىلەن (باشلايمەن)
سۈرە ئىسمىنى ھەزرىتى نۇھنىڭ ئىنكارچى قوۋمىغا قارشى ئېلىپ بارغان بىر ئۆمۈرلۈك كۆرىشىنى بايان قىلغان مەزمۇنىدىن ئالغان بولۇپ، قەدىمكى مۇسھەب ۋە تەپسىرلەردە بۇ ئىسىم بىلەن ئاتالغان.
قۇرئاندا يۇنۇس، ھۇد، يۈسۈپ، ئىبراھىم، مەريەم، لوقمان، نۇھ ۋە مۇھەممەت قاتارلىق پەيغەمبەر ۋە سالىھ كىشىلەرنىڭ ئىسمى بىلەن ئاتالغان سەككىز سۈرە ئورۇن ئالماقتا.
سۈرە مەككىدە نازىل بولغان بولۇپ،سۈرىنىڭ قۇرەيش بايقۇتىدىن كېيىن ھىجرەتتىن بۇرۇن نازىل بولغانلىق ئېھتىمالى يوقۇرى.
سۈرە مەزمۇنى نەزەرگە ئېلىنغاندا، دەۋەتنىڭ 10 - يىلىدا نازىل بولغان دېيىشكە بولىدۇ.
سۈرىنىڭ ئاساسىي تېمىسى دەۋەت بولۇپ، ھەزرىتى نۇھ دۇنياغا بېرىلىپ كەتكەن قوۋمىنى تەۋھىد ۋە ئادالەتكە دەۋەت قىلغان. ئىنكارچى قوۋم بۇ دەۋەتكە جاھىللىق بىلەن قارشى چىقىپ قۇلاق سالمىغان. نەتىجىدە ھەزرىتى نۇھ قوۋمىنى ئاللاھ تەئالاغا ھاۋالە قىلغان. سۈرىنىڭ بېشىدىكى ئايەتلەر ( 1 - 20 ) ئاخىرىدىكى ھالاك دۇئاسىنى شەرھىيلەش ئۈچۈن بايان قىلىنغان:
إِنَّكَ إِنْ تَذَرْهُمْ يُضِلُّوا عِبَادَكَ وَلَا يَلِدُوا إِلَّا فَاجِرًا كَفَّارًا (27) رَبِّ اغْفِرْ لِي وَلِوَالِدَيَّ وَلِمَنْ دَخَلَ بَيْتِيَ مُؤْمِنًا وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَلَا تَزِدِ الظَّالِمِينَ إِلَّا تَبَارًا (28)
«ئەگەر ئۇلارنى (ھايات) قويساڭ، شۈبھىسىزكى، ئۇلار بەندىلىرىڭنى ئازدۇرىدۇ، ئەخلاقسىز، ناھايىتىمۇ تۇزكور ئەۋلاتلاردىن باشقىنى يېتىشتۈرمەيدۇ (27). رەببىم! مېنى، ئاتا-ئانامنى، مېنىڭ ئۆيۈمگە ئىمان ئېيتىپ كىرگەن ھەرقانداق ئادەمنى، ئىمان ئېيتقۇچى ئەرلەرنى، ئىمان ئېيتقۇچى ئاياللارنى ئەپۇ-مەغپىرەت قىلغايسەن، زالىملارنى تېخىمۇ ۋەيران قىلغايسەن» (28).
قۇرئان قىسسەلىرى مۇھەممەدىي دەۋەتنىڭ ئەينىكى بولۇپ، دەۋەت ئۆزىنى بۇ ئەينەكتىن كۆرىدۇ. قۇرئاندا ھەزرىتى نۇھ ۋە ئىنكارچى قوۋمى ھەققىدە بايانلار بىر قانچە يەردە، يەنى ئەئراف ( 59 -64 )، يۇنۇس ( 71 - 73 )، ھۇد ( 25 - 29 )، مۇئمىنۇن ( 23 - 31 )، شۇئەرا ( 105 - 122 )، ئەنكەبۇت ( 14 - 15 )، ساففات ( 75 - 82 )، قەمەر ( 9 - 16 ) سۈرىلىرىدە تىلغا ئېلىنغان. ئوتتۇرا شەرقتە تارىخ نۇھ بىلەن باشلايدۇ. قۇرئان ۋەھىيمۇ رىسالەتنى ۋە ئۈممەتلەر تارىخىنى نۇھ بىلەن باشلىتىدۇ ( ئەئراف 59؛ ھۇد 25؛ مۇئمىنۇن 23؛ نىسا 163 ).
ئەڭ تەپسىلى بايانلار بۇ سۈرىدە ئورۇن ئالغان. نۇھ قوۋمىنىڭ قىسسەسى ھەممە نەرسىگە باھا قويۇپ ئادەتلىنىپ قالغان كىشىلەر توپى قانداق بولۇپ قىممەت - قاراشلاردىن مەھرۇم قالغانلىقىنىڭ قىسقىچە ھېكايىسىدۇر. بۇ بىر تۇغياندۇر. تۇغيان بولغان ھەر قانداق جايدا توپاننىڭ بولۇشى مۇقەررەر. ھەر توپان قىممەت - قاراشلارنى باھاغا پىدا قىلغۇچىلار ئۈچۈن پالاكەت ۋە ھالاكەت بولۇپ، قىممەت - قاراشنى باھادىن ئۈستۈن كۆرگەنلەر ئۈچۈن بىر نىجاتلىق ۋە نېمەتتۇر. توپان تۇپراق ئۈچۈن بىر تاھارەت، كىشىلەر توپى ئۈچۈن بىر پاكلىنىشتۇر.
سۈرە، ھەزرىتى نۇھ بىلەن ئىنكارچى قوۋمنى رەسۇلۇللاھ بىلەن قۇرەيش مۇشرىكلىرىغا سېلىشتۇرۇشنى مەقسەت قىلماقتا. سۈرە ھەزرىتى نۇھ ئارقىلىق رەسۇلۇللاھقا تەسەللى بەرگەن بولسا، نۇھ قوۋمى ئارقىلىق مەككە مۇشرىكلىرىنى قورقۇتقان.
يۈكسەك بىر بالاغەت نامايەندىسى بولغان بۇ سۈرىنىڭ مەقسىتى ۋۇجۇدقا چىققانىدى. بۇنىڭغا تارىخ شاھىت. مۇشرىكلار ئۆزلىرىگە يېتىپ كېلىدىغان بىر بالادىن، ۋەھىينىڭ تەسىرلىك ئۇسلۇبى سەۋەبىدىن قۇتۇلۇپ قالغانىدى. ئەگەر ۋەھىي يۈكسەك بالاغىتى بىلەن ئۇلارنىڭ مۇتلەق كۆپچىلىكىنىڭ قەلب تەختىدىن ئورۇن ئېلىپ ھىدايىتىگە ۋەسىلە بولمىغان، بىر قىسمىنى جىمىقتۇرۇپ ۋەھىيگە قارشى چىقىشتىن ۋازكەچكۈزمىگەن بولسا ئىدى، ئۇلارمۇ غەزەپكە ئۇچراپ ھالاك بولغان قوۋملار قاتارىدىن ئورۇن ئالغان بولاتتى.
سۈرىنىڭ دېمەكچى بولغان مەقسىتى ناھايىتى ئوچۇق بولۇپ، ھەر تۇغيان ئۆز دەۋرىنىڭ توپانى، ھەر توپاننىڭ بىر نۇھى، ھەر نۇھنىڭ بىر كېمىسى، ھەر كېمىنىڭ بىر يۈرۈش لېنىيىسى ۋە يول خەرىتىسى بولىدۇ. ئۈممەتى مۇھەممەتنىڭ يول لېنىيىسى ۋە يول خەرىتىسى قۇرئاندۇر. قۇرئاننىڭ يېتەكچىلىكىگە تەسلىم بولغانلار ئاخىر زامان توپانىدىن قۇتۇلىدۇ.
