سۈرە ئەنئام
سۈرە ئەنئام 1-ئايەت
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَجَعَلَ الظُّلُمَاتِ وَالنُّورَ ثُمَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ يَعْدِلُونَ
بارچە مەدھىيە ئاسمانلارنى ۋە زېمىننى ياراتقان، قاراڭغۇ-زۇلمەتلەرنى ۋە يورۇقلۇق-نۇرنى بارلىققا كەلتۈرگەن ئاللاھقا مەنسۇپتۇر! شۇنداق تۇرۇقلۇق كاپىرلار (باشقا كۈچلەرنى) رەببى بىلەن ئوخشاش ئورۇنغا قويىشىدۇ(1).
سۈرە ئەنئام 2-ئايەت
هُوَ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن طِينٍ ثُمَّ قَضَى أَجَلًا وَأَجَلٌ مُّسَمًّى عِندَهُ ثُمَّ أَنتُمْ تَمْتَرُونَ
ئاللاھ سىلەرنى لايدىن ياراتتى، ئاندىن ئەجەل[1]– مۇددەتنى بېكىتتى، بەلگىلەنگەن ئەجەل ئۇنىڭ دەرگاھىدىدۇر، سىلەر تېخىچە شۈبھىلىنىۋاتىسىلەر(2).
[1] . بۇ يەردىكى ئەجەل، ئاللاھنىڭ جانلىقلارغا بەلگىلىگەن بۇ دۇنيادىكى تەبىئىي ياشاش مۇددىتىدۇر.
سۈرە ئەنئام 3-ئايەت
وَهُوَ اللَّهُ فِي السَّمَاوَاتِ وَفِي الْأَرْضِ يَعْلَمُ سِرَّكُمْ وَجَهْرَكُمْ وَيَعْلَمُ مَا تَكْسِبُونَ
ئاسمانلاردىكى ۋە زېمىندىكى ئۇ ئاللاھ سىلەرنىڭ يوشۇرۇن ۋە ئاشكارا ئىشلىرىڭلارنى، (ياخشى-يامان) قىلمىشىڭلارنى بىلىپ تۇرىدۇ(3).
سۈرە ئەنئام 4-ئايەت
وَمَا تَأْتِيهِم مِّنْ آيَةٍ مِّنْ آيَاتِ رَبِّهِمْ إِلَّا كَانُوا عَنْهَا مُعْرِضِينَ
ئۇلارغا رەببىڭنىڭ ئايەتلىرىدىن بىرەر ئايەت كەلسىلا، ئۇلار ئۇنىڭدىن يۈز ئۆرۈپ كەلدى(4).
سۈرە ئەنئام 5-ئايەت
فَقَدْ كَذَّبُوا بِالْحَقِّ لَمَّا جَاءَهُمْ فَسَوْفَ يَأْتِيهِمْ أَنبَاءُ مَا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ
ئۇلارغا ھەقىقەت كېلىۋېدى، ئۇلار ئۇنى يالغانغا چىقاردى. ئۇلارغا ئۇزاققا قالماي ئۆزلىرى مەسخىرە قىلغان نەرسىنىڭ (ئاقىۋىتىنىڭ) خەۋەرلىرى كېلىدۇ(5).
سۈرە ئەنئام 6-ئايەت
أَلَمْ يَرَوْا كَمْ أَهْلَكْنَا مِن قَبْلِهِم مِّن قَرْنٍ مَّكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ مَا لَمْ نُمَكِّن لَّكُمْ وَأَرْسَلْنَا السَّمَاءَ عَلَيْهِم مِّدْرَارًا وَجَعَلْنَا الْأَنْهَارَ تَجْرِي مِن تَحْتِهِمْ فَأَهْلَكْنَاهُم بِذُنُوبِهِمْ وَأَنشَأْنَا مِن بَعْدِهِمْ قَرْنًا آخَرِينَ
ئۇلاردىن بۇرۇن ئۆتكەن نۇرغۇن خەلقلەرنى ھالاك قىلغانلىقىمىزنى ئۇلار كۆرمەيۋاتامدۇ؟ ئۇلارغا زېمىندا سىلەرگە بەرمىگەن كۈرمىڭ ئىمكانىيەتنى بەرگەن، مول يامغۇر ياغدۇرۇپ بەرگەن ۋە ئاستىدىن ئۆستەڭلەر ئېقىپ تۇرىدىغان قىلغانىدۇق. ئاخىرى ئۇلارنى قىلغان گۇناھلىرى تۈپەيلىدىن ھالاك قىلدۇق ۋە ئورنىغا باشقا خەلقلەرنى بارلىققا كەلتۈردۇق(6).
سۈرە ئەنئام 7-ئايەت
وَلَوْ نَزَّلْنَا عَلَيْكَ كِتَابًا فِي قِرْطَاسٍ فَلَمَسُوهُ بِأَيْدِيهِمْ لَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ هَذَا إِلَّا سِحْرٌ مُّبِينٌ
(ئى مۇھەممەت!) بىز ساڭا (ئۇلار تەلەپ قىلغاندەك) قەغەزگە يېزىلغان بىر كىتابنى چۈشۈرگەن، ئۇلار ئۇنى ئۆز قوللىرى بىلەن تۇتۇپ كۆرگەن تەقدىردىمۇ، كاپىر بولغانلار «شەكسىزكى، بۇ ئوچۇق سېھىردىن باشقا نەرسە ئەمەس» دەيتتى(7).
سۈرە ئەنئام 8-ئايەت
وَقَالُوا لَوْلَا أُنزِلَ عَلَيْهِ مَلَكٌ وَلَوْ أَنزَلْنَا مَلَكًا لَّقُضِيَ الْأَمْرُ ثُمَّ لَا يُنظَرُونَ
ئۇلار: « ئۇنىڭغا نېمىشقا (بىز كۆرەلەيدىغان) بىر پەرىشتە چۈشۈرۈلمىدى؟» دەيدۇ، ناۋادا ئۇنىڭغا بىرەر پەرىشتە چۈشۈرگەن بولساق، ئىش تۈگىگەن، ئاندىن ئۇلارغا ھېچ پۇرسەتمۇ بېرىلمىگەن بولاتتى(8).
سۈرە ئەنئام 9-ئايەت
وَلَوْ جَعَلْنَاهُ مَلَكًا لَّجَعَلْنَاهُ رَجُلًا وَلَلَبَسْنَا عَلَيْهِم مَّا يَلْبِسُونَ
بىز پەيغەمبەرنى پەرىشتىدىن قىلغان تەقدىردىمۇ، ئەلۋەتتە، ئۇنى ئىنسان شەكلىدە قىلاتتۇق، ئۇلارنى يەنە شۈبھىگە چۈشۈرەتتۇق (يەنى، ئۇلار پەرىشتىنى ئىنسان شەكلىدە كۆرگەندە: «بۇ پەرىشتە ئەمەس، ئىنسان ئىكەنغۇ؟» دەپ ئېتىراز بىلدۈرەتتى)(9).
سۈرە ئەنئام 10-ئايەت
وَلَقَدِ اسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِّن قَبْلِكَ فَحَاقَ بِالَّذِينَ سَخِرُوا مِنْهُم مَّا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ
سەندىن ئىلگىرى ئۆتكەن پەيغەمبەرلەرمۇ ھەقىقەتەن مەسخىرە قىلىنغانىدى، مەسخىرە قىلغان نەرسىلىرى (ئازاب-ئوقۇبەت) ئۇلارنى قورشىۋالدى(10).
سۈرە ئەنئام 11-ئايەت
قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ ثُمَّ انظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ
ئېيتقىنكى: «زېمىندا كېزىڭلار، ئاندىن (ھەقىقەتنى) يالغانغا چىقارغۇچىلارنىڭ ئاقىۋىتىنىڭ قانداق بولغانلىقىغا نەزەر ئاغدۇرۇڭلار»((11).
سۈرە ئەنئام 12-ئايەت
قُل لِّمَن مَّا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ قُل لِّلَّهِ كَتَبَ عَلَى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ لَيَجْمَعَنَّكُمْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ لَا رَيْبَ فِيهِ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنفُسَهُمْ فَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ
ئېيتقىنكى: «ئاسمانلاردىكى، زېمىندىكى مەۋجۇداتلار كىمنىڭ؟»، (جاۋابەن) «ئاللاھنىڭ» دېگىن. ئۇ ئاللاھ مېھىر-شەپقەتنى ئۆزىگە پىرىنسىپ قىلدى، سىلەرنى يېتىپ كېلىشىدە ھېچقانداق گۇمان بولمىغان قىيامەت كۈنى چوقۇم يىغىدۇ. ئۆزلۈكىنى يوقاتقانلارغا كەلسەك، ئۇلار ئىمان ئېيتمايدۇ(12).
سۈرە ئەنئام 13-ئايەت
وَلَهُ مَا سَكَنَ فِي اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ
ھالبۇكى، كېچە-كۈندۈزنىڭ باغرىدا ياتقان شەيئىلەر ئاللاھنىڭ مۈلكىدۇر، ئاللاھ ئاڭلاپ، بىلىپ تۇرغۇچىدۇر(13).
سۈرە ئەنئام 14-ئايەت
قُلْ أَغَيْرَ اللَّهِ أَتَّخِذُ وَلِيًّا فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ يُطْعِمُ وَلَا يُطْعَمُ قُلْ إِنِّي أُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ أَوَّلَ مَنْ أَسْلَمَ وَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ
(ئى مۇھەممەت! مۇشرىكلارغا) ئېيتقىنكى: «ئاسمانلارنى، زېمىننى يوقتىن بار قىلغۇچى، ئوزۇقلاندۇرىدىغان، ئۆزى ئوزۇققا موھتاج بولمىغان ئاللاھتىن باشقىنى ئىگە تۇتامدىم؟». (ئى مۇھەممەت!) «مەن بويسۇنغۇچىلارنىڭ ئالدىنقى قاتاردىكىسى-ئاۋانگارتى بولۇشقا بۇيرۇلدۇم» دېگىن ۋە ھەرگىز مۇشرىكلاردىن بولمىغىن(14).
سۈرە ئەنئام 15-ئايەت
قُلْ إِنِّي أَخَافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ
(ئۇلارغا يەنە) ئېيتقىنكى: «ئەگەر مەن رەببىمگە ئاسىيلىق قىلسام، بۈيۈك كۈننىڭ ئازاب-ئوقۇبىتىدىن ئەلۋەتتە قورقىمەن»(15).
سۈرە ئەنئام 16-ئايەت
مَّن يُصْرَفْ عَنْهُ يَوْمَئِذٍ فَقَدْ رَحِمَهُ وَذَلِكَ الْفَوْزُ الْمُبِينُ
ئۇ كۈندە كىمكى ئازاب-ئوقۇبەتتىن ئۇزاقلاشتۇرۇلىدىكەن، ئاللاھ ئۇنىڭغا ھەقىقەتەن مېھرىبانلىق كۆرسەتكەن بولىدۇ، ئەنە شۇ روشەن ئۇتۇق قازانغانلىقتۇر(16).
سۈرە ئەنئام 17-ئايەت
وَإِن يَمْسَسْكَ اللَّهُ بِضُرٍّ فَلَا كَاشِفَ لَهُ إِلَّا هُوَ وَإِن يَمْسَسْكَ بِخَيْرٍ فَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
ئەگەر ئاللاھ سېنى بىرەر كۈلپەتكە ئۇچراتسا، ئۇنى ئاللاھتىن باشقا ھېچكىم كۆتۈرۈۋېتەلمەيدۇ؛ ئەگەر ئاللاھ ساڭا بىرەر ياخشىلىق يەتكۈزسە(، ئۇ چاغدا ئۇنى ھېچكىم توسۇپ قالالمايدۇ)، ئاللاھ ھەر نەرسىگە قادىردۇر(17).
سۈرە ئەنئام 18-ئايەت
وَهُوَ الْقَاهِرُ فَوْقَ عِبَادِهِ وَهُوَ الْحَكِيمُ الْخَبِيرُ
ئاللاھ بەندىلىرىنىڭ ئۈستىدە مۇتلەق ھۆكۈمراندۇر، ئۇ (ھەممىنىڭ ئۈستىدىن) ھۆكۈم يۈرگۈزگۈچى، (ھەممىدىن) خەۋەرداردۇر(18).
سۈرە ئەنئام 19-ئايەت
قُلْ أَيُّ شَيْءٍ أَكْبَرُ شَهَادَةً قُلِ اللَّهُ شَهِيدٌ بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَأُوحِيَ إِلَيَّ هَذَا الْقُرْآنُ لِأُنذِرَكُم بِهِ وَمَن بَلَغَ أَئِنَّكُمْ لَتَشْهَدُونَ أَنَّ مَعَ اللَّهِ آلِهَةً أُخْرَى قُل لَّا أَشْهَدُ قُلْ إِنَّمَا هُوَ إِلَهٌ وَاحِدٌ وَإِنَّنِي بَرِيءٌ مِّمَّا تُشْرِكُونَ
ئېيتقىنكى: «ئەڭ چوڭ گۇۋاھچى كىمدۇر؟»، (جاۋابەن) «ئاللاھ مەن بىلەن سىلەرنىڭ ئاراڭلاردا گۇۋاھتۇر» دېگىن. بۇ قۇرئان ماڭا سىلەرنى ۋە (قىيامەتكىچە) قۇرئان يېتىپ بارغان كىشىلەرنى ئاگاھلاندۇرۇش ئۈچۈن ۋەھىي قىلىندى. (ئى مۇشرىكلار!) سىلەر ھەقىقەتەن ئاللاھ بىلەن بىللە باشقا ئىلاھلارنىڭمۇ مەۋجۇتلىقىغا گۇۋاھلىق بېرەلەمسىلەر؟ (ئۇلارغا) ئېيتقىنكى: «مەن گۇۋاھلىق بەرمەيمەن». ئېيتقىنكى: «ئۇ يېگانە ئىلاھتۇر، مەن سىلەر (ئاللاھقا) شېرىك كەلتۈرگەن ئىلاھلاردىن ھەقىقەتەن ئادا-جۇدامەن»(19).
سۈرە ئەنئام 20-ئايەت
الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْرِفُونَهُ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمُ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنفُسَهُمْ فَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ
بىز (ئىلگىرى) كىتاب بەرگەن كىشىلەر ئۇنى (يەنى، مۇھەممەتنى تەۋرات ۋە ئىنجىلدىكى سۈپىتى بويىچە) خۇددى ئۆز ئوغۇللىرىنى تونۇغاندەك تونۇيدۇ، ئۆزلۈكىنى يوقاتقانلار (ئېنىق پاكىتلار تۇرسىمۇ) ئىمان ئېيتمايدۇ(20).
سۈرە ئەنئام 21-ئايەت
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ
ئاللاھقا يالغاننى توقۇغان ياكى ئاللاھنىڭ ئايەتلىرىنى يالغانغا چىقارغانلاردىنمۇ بەكرەك زالىم ئادەم بارمۇ؟ زالىملار ھەرگىز مۇراد-مەقسىتىگە يېتەلمەيدۇ(21).
سۈرە ئەنئام 22-ئايەت
وَيَوْمَ نَحْشُرُهُمْ جَمِيعًا ثُمَّ نَقُولُ لِلَّذِينَ أَشْرَكُوا أَيْنَ شُرَكَاؤُكُمُ الَّذِينَ كُنتُمْ تَزْعُمُونَ
بىر كۈنى ئۇلارنىڭ ھەممىسىنى (ھېساب ئېلىش ئۈچۈن) يىغىمىز، ئاندىن ئاللاھقا شېرىك كەلتۈرگەنلەرگە: «ئاللاھنىڭ شېرىكلىرى دەپ قارىغان ئىلاھلىرىڭلار قەيەردە؟» دەيمىز(22).
سۈرە ئەنئام 23-ئايەت
ثُمَّ لَمْ تَكُن فِتْنَتُهُمْ إِلَّا أَن قَالُوا وَاللَّهِ رَبِّنَا مَا كُنَّا مُشْرِكِينَ
ئاندىن ئۇلارنىڭ «رەببىمىز ئاللاھ بىلەن قەسەم قىلىمىزكى، بىز مۇشرىك بولمىغان ئىدۇق» دېيىشتىن باشقا باھانىسى قالمايدۇ(23).
سۈرە ئەنئام 24-ئايەت
انظُرْ كَيْفَ كَذَبُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ وَضَلَّ عَنْهُم مَّا كَانُوا يَفْتَرُونَ
سەن ئۇلارنىڭ ئۆزلىرىنىڭ زىيىنىغا قانداق يالغان سۆزلىگەنلىكىگە، توقۇغان ئويدۇرما ئىلاھلىرىنىڭ قانداق غايىب بولۇپ كەتكەنلىكىگە قارىغىن(24).
سۈرە ئەنئام 25-ئايەت
وَمِنْهُم مَّن يَسْتَمِعُ إِلَيْكَ وَجَعَلْنَا عَلَى قُلُوبِهِمْ أَكِنَّةً أَن يَفْقَهُوهُ وَفِي آذَانِهِمْ وَقْرًا وَإِن يَرَوْا كُلَّ آيَةٍ لَّا يُؤْمِنُوا بِهَا حَتَّى إِذَا جَاءُوكَ يُجَادِلُونَكَ يَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ هَذَا إِلَّا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ
(ئى مۇھەممەت!) ئۇلاردىن شۇنداقلىرىمۇ باركى، ساڭا قۇلاق سالغان قىياپەتكە كىرىۋالىدۇ. بىز ئۇلارنىڭ دىللىرىغا قۇرئاننى چۈشىنىشتىن توسىدىغان پەردىلەرنى ئورۇنلاشتۇردۇق، قۇلاقلىرىنى ئېغىرلاشتۇردۇق. ئۇلار (ھەقىقەتنىڭ) بارچە دەلىل-ئىسپاتلىرىنى كۆرگەن تەقدىردىمۇ ئۇنىڭغا ئىشەنمەيدۇ، ھەتتا يېنىڭغا كەلسە، سەن بىلەن دەتالاش قىلىدۇ. كاپىر بولغانلار: «بۇ پەقەت بۇرۇنقىلاردىن قالغان ئەپسانىلەردۇر» دېيىشىدۇ(25).
سۈرە ئەنئام 26-ئايەت
وَهُمْ يَنْهَوْنَ عَنْهُ وَيَنْأَوْنَ عَنْهُ وَإِن يُهْلِكُونَ إِلَّا أَنفُسَهُمْ وَمَا يَشْعُرُونَ
ئۇلار كىشىلەرنى قۇرئاندىن توسىدۇ، ئۆزلىرىمۇ قۇرئاندىن يىراق تۇرىدۇ. ئۇلار پەقەت ئۆزلىرىنىلا ھالاك قىلىدۇ،ھالبۇكى ئۇلار بۇنى ھېس قىلمايدۇ(26).
سۈرە ئەنئام 27-ئايەت
وَلَوْ تَرَى إِذْ وُقِفُوا عَلَى النَّارِ فَقَالُوا يَا لَيْتَنَا نُرَدُّ وَلَا نُكَذِّبَ بِآيَاتِ رَبِّنَا وَنَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ
سەن ئۇلارنىڭ دوزاخنىڭ ئالدىدا توختىتىلغان چاغدا، «ۋاي ئىسىت! كاشكى (دۇنياغا) قايتۇرۇلغان بولساق، رەببىمىزنىڭ ئايەتلىرىنى يالغانغا چىقارمىغان ۋە مۆمىنلەردىن بولغان بولاركەنمىز» دەيدىغانلىقىنى بىر كۆرگەن بولساڭ(27).
سۈرە ئەنئام 28-ئايەت
بَلْ بَدَا لَهُم مَّا كَانُوا يُخْفُونَ مِن قَبْلُ وَلَوْ رُدُّوا لَعَادُوا لِمَا نُهُوا عَنْهُ وَإِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ
ياق، ئۇلارنىڭ ئىلگىرى يوشۇرغان ئىشلىرى ئۆزلىرىگە ئايان بولىدۇ. ئۇلار دۇنياغا قايتۇرۇلغان تەقدىردىمۇ چەكلەنگەن ئىشلارنى ئەلۋەتتە يەنە قىلاتتى، شۈبھىسىزكى، ئۇلار يالغانچىلاردۇر(28).
سۈرە ئەنئام 29-ئايەت
وَقَالُوا إِنْ هِيَ إِلَّا حَيَاتُنَا الدُّنْيَا وَمَا نَحْنُ بِمَبْعُوثِينَ
ئۇلار: «ھاياتلىق پەقەت مۇشۇ دۇنيادىكى ھاياتىمىزدىنلا ئىبارەتتۇر، ئۆلگەندىن كېيىن تىرىلدۈرۈلمەيمىز» دەيدۇ(29).
سۈرە ئەنئام 30-ئايەت
وَلَوْ تَرَى إِذْ وُقِفُوا عَلَى رَبِّهِمْ قَالَ أَلَيْسَ هَذَا بِالْحَقِّ قَالُوا بَلَى وَرَبِّنَا قَالَ فَذُوقُوا الْعَذَابَ بِمَا كُنتُمْ تَكْفُرُونَ
سەن ئۇلارنىڭ رەببىڭنىڭ ئالدىدا توختىتىلىپ، رەببىڭنىڭ: «بۇ (ئۆلگەندىن كېيىنكى تىرىلىش) راست ئەمەسمىكەن؟» دەپ سورىغان، ئۇلارنىڭ: «رەببىمىز بىلەن قەسەمكى، راست ئىكەن» دېيىشكەن ۋاقتىدىكى ھالىتىنى بىر كۆرگەن بولساڭ! ئاللاھ (ئۇلارغا): «كاپىر بولغانلىقىڭلار ئۈچۈن ئازاب-ئوقۇبەتنى تېتىڭلار» دەيدۇ(30).
سۈرە ئەنئام 31-ئايەت
قَدْ خَسِرَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِلِقَاءِ اللَّهِ حَتَّى إِذَا جَاءَتْهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً قَالُوا يَا حَسْرَتَنَا عَلَى مَا فَرَّطْنَا فِيهَا وَهُمْ يَحْمِلُونَ أَوْزَارَهُمْ عَلَى ظُهُورِهِمْ أَلَا سَاءَ مَا يَزِرُونَ
ئاللاھ بىلەن ئۇچرىشىدىغانلىقىنى يالغان دېگەنلەر ھەقىقەتەن زىيان تارتىدۇ. قىيامەت تۇيۇقسىز كەلگەن چاغدا، ئۇلار گۇناھلىرىنى ئۈستىگە يۈكلىۋالغان ھالدا: «دۇنيادا بىپەرۋالىق قىلىپ كەتكۈزۈپ قويغانلىقىمىزغا ۋاي ئىسىت!» دەپ كېتىدۇ. ئۇلارنىڭ يۈكلىۋالغان گۇناھلىرى نېمىدېگەن يامان!(31).
سۈرە ئەنئام 32-ئايەت
وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَلَلدَّارُ الْآخِرَةُ خَيْرٌ لِّلَّذِينَ يَتَّقُونَ أَفَلَا تَعْقِلُونَ
دۇنيا ھاياتى پەقەت ئويۇن-تاماشا ۋە ئۆتكۈنچى ھۇزۇرلىنىشتىنلا ئىبارەتتۇر، ئاخىرەت ماكانى تەقۋادار– مەسئۇلىيەتچان كىشىلەر ئۈچۈن تېخىمۇ ياخشىدۇر. شۇڭا ئەقلىڭلارنى ئىشلەتمەمسىلەر؟(32).
سۈرە ئەنئام 33-ئايەت
قَدْ نَعْلَمُ إِنَّهُ لَيَحْزُنُكَ الَّذِي يَقُولُونَ فَإِنَّهُمْ لَا يُكَذِّبُونَكَ وَلَكِنَّ الظَّالِمِينَ بِآيَاتِ اللَّهِ يَجْحَدُونَ
ئۇلارنىڭ سۆزلىرىنىڭ سېنى قايغۇغا سېلىۋاتقانلىقىنى بىز ئوبدان بىلىمىز، ئۇلار سېنى يالغانغا چىقارمايۋاتىدۇ، بەلكى بۇ زالىملارنىڭ ئىنكار قىلىۋاتقىنى ئاللاھنىڭ ئايەتلىرىدۇر(33).
سۈرە ئەنئام 34-ئايەت
وَلَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِّن قَبْلِكَ فَصَبَرُوا عَلَى مَا كُذِّبُوا وَأُوذُوا حَتَّى أَتَاهُمْ نَصْرُنَا وَلَا مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِ اللَّهِ وَلَقَدْ جَاءَكَ مِن نَّبَأِ الْمُرْسَلِينَ
سەندىن بۇرۇن ئۆتكەن رەسۇللارمۇ يالغانغا چىقىرىلغان ئىدى، لېكىن ئۇلار يالغانغا چىقىرىلىشقا ۋە ئازار-كۈلپەتلەرگە بەرداشلىق بەردى، ئاخىرى ئۇلار بىزنىڭ ياردىمىمىزگە ئېرىشتى. ئاللاھنىڭ (ئازار-كۈلپەتلەرگە ياردەم بېرىدىغانلىقى ھەققىدىكى) سۆزلىرىنى ھېچكىم ئۆزگەرتەلمەيدۇ، رەسۇللارنىڭ بىرقىسىم خەۋەرلىرى ساڭا يېتىپ كەلدى(34).
سۈرە ئەنئام 35-ئايەت
وَإِن كَانَ كَبُرَ عَلَيْكَ إِعْرَاضُهُمْ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَن تَبْتَغِيَ نَفَقًا فِي الْأَرْضِ أَوْ سُلَّمًا فِي السَّمَاءِ فَتَأْتِيَهُم بِآيَةٍ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَمَعَهُمْ عَلَى الْهُدَى فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْجَاهِلِينَ
(ئى مۇھەممەت!) ئۇلارنىڭ يۈز ئۆرۈگەنلىكى ساڭا ئېغىر كەلگەن بولسا، ئۇنداقتا، سەن كۈچۈڭ يەتسە زېمىننىڭ قەرىگە چۈشۈپ ياكى ئاسمانغا چىقىپ ئۇلارغا بىرەر مۆجىزە-پاكىت ئېلىپ كەلگىن. ناۋادا ئاللاھ خالىغان بولسا ئىدى، ئەلۋەتتە ئۇلارنى ھىدايەت ئۈستىدە جەم قىلاتتى، شۇڭا سەن ھەرگىزمۇ (ئاللاھنىڭ قانۇنىيىتىنى چۈشەنمەيدىغان) نادانلاردىن بولمىغىن(35).
سۈرە ئەنئام 36-ئايەت
إِنَّمَا يَسْتَجِيبُ الَّذِينَ يَسْمَعُونَ وَالْمَوْتَى يَبْعَثُهُمُ اللَّهُ ثُمَّ إِلَيْهِ يُرْجَعُونَ
ساڭا قۇلاق سالىدىغانلار (دەۋىتىڭنى) قوبۇل قىلىدۇ. (قەلبى) ئۆلۈكلەرگە كەلسەك، ئاللاھ ئۇلارنى (مەھشەر كۈنى) قايتا تىرىلدۈرىدۇ، ئاخىرى ئۇلار ئاللاھنىڭ ھۇزۇرىغا قايتۇرۇلىدۇ(36).
سۈرە ئەنئام 37-ئايەت
وَقَالُوا لَوْلَا نُزِّلَ عَلَيْهِ آيَةٌ مِّن رَّبِّهِ قُلْ إِنَّ اللَّهَ قَادِرٌ عَلَى أَن يُنَزِّلَ آيَةً وَلَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ
ئۇلار: «نېمىشقا مۇھەممەتكە رەببى تەرىپىدىن دەلىل (يەنى، بىز تەلەپ قىلغان بىرەر مۆجىزە) چۈشۈرۈلمىدى؟» دېدى. ئېيتقىنكى: «ئاللاھ دەلىل (مۆجىزە) چۈشۈرۈشكە ھەقىقەتەن قادىردۇر»، لېكىن ئۇلارنىڭ تولىسى (مۆجىزە چۈشۈرۈلمەسلىكنىڭ ھېكمىتىنى) بىلمەيدۇ(37).
سۈرە ئەنئام 38-ئايەت
وَمَا مِن دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثَالُكُم مَّا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِن شَيْءٍ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ
مەيلى يەر يۈزىدە ئۆمىلەيدىغان جانلىق بولسۇن، مەيلى ئىككى قانىتى بىلەن ئۇچىدىغان ئۇچار قۇش بولسۇن، ھەممىسى (يارىتىلىش ۋە ياشاش نۇقتىسىدىن) سىلەرگە ئوخشاش توپلۇملادۇر. بىز كىتابتا[2] ھېچ نەرسىنى چۈشۈرۈپ قويمىدۇق. نىھايەت ئۇلار رەببىنىڭ ھۇزۇرىغا يىغىلىدۇ(38).
[2] . كىتاب– ھەممە مەۋجۇداتنىڭ مەلۇماتى پۈتۈلگەن ئارخىپ (لەۋھۇلمەھپۇز ) ياكى دىنىي ئەھكاملارنىڭ ئاساسى بولغان قۇرئان كەرىمنى كۆرسىتىشى مۇمكىن.
سۈرە ئەنئام 39-ئايەت
وَالَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا صُمٌّ وَبُكْمٌ فِي الظُّلُمَاتِ مَن يَشَأِ اللَّهُ يُضْلِلْهُ وَمَن يَشَأْ يَجْعَلْهُ عَلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ
بىزنىڭ ئايەتلىرىمىزنى يالغانغا چىقارغانلار زۇلمەت ئىچىدە قالغان گاس ۋە گاچىلاردۇر. ئاللاھ خالىغان ئادەمنى (شۇ ئادەمنىڭ تاللىشىغا ئاساسەن) ئازغۇنلۇقتا تاشلاپ قويىدۇ، خالىغان ئادەمنى توغرا يولغا يېتەكلەيدۇ(39).
سۈرە ئەنئام 40-ئايەت
قُلْ أَرَأَيْتَكُمْ إِنْ أَتَاكُمْ عَذَابُ اللَّهِ أَوْ أَتَتْكُمُ السَّاعَةُ أَغَيْرَ اللَّهِ تَدْعُونَ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ
(ئى مۇھەممەت!) ئېيتقىنكى: «راستچىل بولساڭلار ئويلاپ بېقىڭلار قېنى، ئەگەر سىلەرگە ئاللاھنىڭ ئازاب-ئوقۇبىتى ياكى قىيامەت كەلسە، ئاللاھتىن باشقىسىغا يالۋۇرامسىلەر؟(40).
سۈرە ئەنئام 41-ئايەت
بَلْ إِيَّاهُ تَدْعُونَ فَيَكْشِفُ مَا تَدْعُونَ إِلَيْهِ إِن شَاءَ وَتَنسَوْنَ مَا تُشْرِكُونَ
ياق، سىلەر پەقەت ئاللاھقىلا يالۋۇرىسىلەر. ئەگەر ئاللاھ خالىسا، سىلەر ئاللاھنىڭ كۆتۈرۈۋېتىشى ئۈچۈن يالۋۇرغان بالانى ئاللاھ كۆتۈرۈۋېتىدۇ. (ئۇ چاغدا) سىلەر ئاللاھقا شېرىك قىلىۋالغان (ساختا) ئىلاھلارنى ئۇنتۇيسىلەر»(41).
سۈرە ئەنئام 42-ئايەت
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَى أُمَمٍ مِّن قَبْلِكَ فَأَخَذْنَاهُم بِالْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ يَتَضَرَّعُونَ
بىز سەندىن ئىلگىرىكى ئىنسانلار توپىغىمۇ (ئەلچىلەرنى) ئەۋەتكەنىدۇق (، ئۇلار ئاسىيلىق قىلدى)، ئاندىن بىز ئۇلارنى (ئاللاھقا) يىغا-زارە قىلىپ يېلىنسۇن دەپ، قاتتىقچىلىق ۋە دىشۋارچىلىق بىلەن جازالىدۇق(42).
سۈرە ئەنئام 43-ئايەت
فَلَوْلَا إِذْ جَاءَهُم بَأْسُنَا تَضَرَّعُوا وَلَكِن قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ
ھېچبولمىغاندا، ئۇلارغا بىزنىڭ بالايى-ئاپىتىمىز يەتكەن چاغدا يىغا-زارە قىلىپ (ئاللاھقا) يېلىنغان بولسىچۇ؟ لېكىن ئۇلارنىڭ دىللىرى قېتىپ كەتتى، شەيتان ئۇلارغا قىلمىشلىرىنى پەردازلىدى(43).
سۈرە ئەنئام 44-ئايەت
فَلَمَّا نَسُوا مَا ذُكِّرُوا بِهِ فَتَحْنَا عَلَيْهِمْ أَبْوَابَ كُلِّ شَيْءٍ حَتَّى إِذَا فَرِحُوا بِمَا أُوتُوا أَخَذْنَاهُم بَغْتَةً فَإِذَا هُم مُّبْلِسُونَ
ئۇلار ئۆزلىرىگە قىلىنغان ۋەز-نەسىھەت (ۋەھىي)نى ئۇنتۇغان چاغدا، بىز ئۇلارغا ھەممە نەرسىنىڭ ئىشىكلىرىنى ئېچىۋەتتۇق. ناھايەت ئۇلار ئۆزلىرىگە بېرىلگەن نېمەتلەردىن كۆرەڭلەپ كەتكەندە، بىز ئۇلارنى ئۇشتۇمتۇت جازالىدۇق، شۇنىڭ بىلەن ئۇلارنىڭ ئۈمىدى سۇغا چىلاشتى(44).
سۈرە ئەنئام 45-ئايەت
فَقُطِعَ دَابِرُ الْقَوْمِ الَّذِينَ ظَلَمُوا وَالْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
شۇنىڭ بىلەن زۇلۇم قىلغان-ئۆزىگە ئۆزى ئۇۋال قىلغان قوۋمنىڭ يىلتىزى قۇرۇتىۋېتىلدى. بارچە مەدھىيە ئالەملەرنىڭ رەببى ئاللاھقا مەنسۇپتۇر(45).
سۈرە ئەنئام 46-ئايەت
قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ أَخَذَ اللَّهُ سَمْعَكُمْ وَأَبْصَارَكُمْ وَخَتَمَ عَلَى قُلُوبِكُم مَّنْ إِلَهٌ غَيْرُ اللَّهِ يَأْتِيكُم بِهِ انظُرْ كَيْفَ نُصَرِّفُ الْآيَاتِ ثُمَّ هُمْ يَصْدِفُونَ
ئېيتقىنكى: «قېنى دەپ بېقىڭلارچۇ، ئاللاھ سىلەرنىڭ ئاڭلاش-كۆرۈش سېزىمىڭلارنى ئېلىۋالسا ۋە دىللىرىڭلارنى پېچەتلىۋەتسە، ئۇلارنى ئاللاھتىن باشقا يەنە قايسى ئىلاھ ئەسلىگە كەلتۈرەلەيدۇ؟». سەن بىزنىڭ ئايەتلىرىمىزنى ھەر نۇقتىدىن قانداق بايان قىلغانلىقىمىزغا، ئاندىن ئۇلارنىڭ قانداق يۈز ئۆرۈگەنلىكىگە نەزەر سالغىن(46).
سۈرە ئەنئام 47-ئايەت
قُلْ أَرَأَيْتَكُمْ إِنْ أَتَاكُمْ عَذَابُ اللَّهِ بَغْتَةً أَوْ جَهْرَةً هَلْ يُهْلَكُ إِلَّا الْقَوْمُ الظَّالِمُونَ
ئېيتقىنكى: «قېنى دەپ بېقىڭلارچۇ، ئەگەر سىلەرگە ئاللاھنىڭ ئازاب-ئوقۇبىتى ئۇشتۇمتۇت ياكى ئاشكارا ھالدا كەلسە، ھالاك قىلىنىدىغىنى زالىم قوۋم بولماي كىم بولسۇن؟»(47).
سۈرە ئەنئام 48-ئايەت
وَمَا نُرْسِلُ الْمُرْسَلِينَ إِلَّا مُبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ فَمَنْ آمَنَ وَأَصْلَحَ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ
بىز رەسۇللارنى پەقەت خۇشخەۋەر بەرگۈچى، ئاگاھلاندۇرغۇچى قىلىپ ئەۋەتىمىز. ئىمان ئېيتقان ۋە (ئىش-ھەرىكىتىنى) ئىسلاھ قىلغان كىشىلەرگە قورقۇشمۇ، ئۆكۈنۈشمۇ يوقتۇر(48).
سۈرە ئەنئام 49-ئايەت
وَالَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا يَمَسُّهُمُ الْعَذَابُ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ
بىزنىڭ ئايەتلىرىمىزنى يالغانغا چىقارغانلار يولدىن چىققانلىقى تۈپەيلىدىن ئازاب-ئوقۇبەتكە دۇچار بولىدۇ(49).
سۈرە ئەنئام 50-ئايەت
قُل لَّا أَقُولُ لَكُمْ عِندِي خَزَائِنُ اللَّهِ وَلَا أَعْلَمُ الْغَيْبَ وَلَا أَقُولُ لَكُمْ إِنِّي مَلَكٌ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى إِلَيَّ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الْأَعْمَى وَالْبَصِيرُ أَفَلَا تَتَفَكَّرُونَ
(ئى مۇھەممەت!) ئېيتقىنكى: «مەن سىلەرگە مەندە ئاللاھنىڭ خەزىنىلىرى بار دەۋاتمايمەن، مەن غەيبنىمۇ بىلمەيمەن، سىلەرگە مەن بىر پەرىشتە دەۋاتقىنىممۇ يوق، مەن پەقەت ماڭا قىلىنغان ۋەھىيگىلا ئەگىشىمەن». ئېيتقىنكى: «ئەما بىلەن كۆزى ساق ئادەم باراۋەرمۇ، ئويلاپ باقمامسىلەر؟»(50).
سۈرە ئەنئام 51-ئايەت
وَأَنذِرْ بِهِ الَّذِينَ يَخَافُونَ أَن يُحْشَرُوا إِلَى رَبِّهِمْ لَيْسَ لَهُم مِّن دُونِهِ وَلِيٌّ وَلَا شَفِيعٌ لَّعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ
رەببىنىڭ ھۇزۇرىغا يىغىلىشتىن قورقىدىغانلارنى قۇرئان بىلەن ئاگاھلاندۇرغىن، (ئۇ كۈندە) ئۇلارغا ئاللاھتىن باشقا ھېچقانداق دوستمۇ، شاپائەتچىمۇ بولمايدۇ. بەلكىم، ئۇلار تەقۋادار– مەسئۇلىيەتچانلىققا ئېرىشكەي(51).
سۈرە ئەنئام 52-ئايەت
وَلَا تَطْرُدِ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُم بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ مَا عَلَيْكَ مِنْ حِسَابِهِم مِّن شَيْءٍ وَمَا مِنْ حِسَابِكَ عَلَيْهِم مِّن شَيْءٍ فَتَطْرُدَهُمْ فَتَكُونَ مِنَ الظَّالِمِينَ
رەببىنىڭ خۇرسەنلىكىنى ئىزدەپ ئەتىگەندە، كەچتە رەببىگە (يالۋۇرۇپ) دۇئا قىلىۋاتقانلارنى يېنىڭدىن قوغلىۋەتمىگىن. ئۇلارنىڭ ھېسابىدىن ساڭا، سېنىڭ ھېسابىڭدىن ئۇلارغا ھېچقانداق نەرسە يۈكلەنمەيدۇ. ئۇلارنى قوغلىۋەتسەڭ زالىملاردىن بولۇپ قالىسەن(52).
سۈرە ئەنئام 53-ئايەت
وَكَذَلِكَ فَتَنَّا بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لِّيَقُولُوا أَهَؤُلَاءِ مَنَّ اللَّهُ عَلَيْهِم مِّن بَيْنِنَا أَلَيْسَ اللَّهُ بِأَعْلَمَ بِالشَّاكِرِينَ
بىز ئىنسانلارنىڭ بەزىسىنى بەزىسى بىلەن مۇشۇنداق سىنىدۇق، شۇنىڭ بىلەن ئۇلارنىڭ بەزىسى: «ئارىمىزدىن ئاللاھنىڭ ئىنئامىغا ئېرىشكەن كىشىلەر مۇشۇلاركەن-دە!» دەيدۇ. ئاللاھ مىننەتدار بولغۇچىلارنى ئەڭ ياخشى بىلىدۇ ئەمەسمۇ؟(53).
سۈرە ئەنئام 54-ئايەت
وَإِذَا جَاءَكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِنَا فَقُلْ سَلَامٌ عَلَيْكُمْ كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلَى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنكُمْ سُوءًا بِجَهَالَةٍ ثُمَّ تَابَ مِن بَعْدِهِ وَأَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
(ئى مۇھەممەت!) بىزنىڭ ئايەتلىرىمىزگە ئىشىنىدىغانلار يېنىڭغا كەلگەن چاغدا: «سىلەرگە ئامانلىق يار بولسۇن، رەببىڭلار مېھىر-شەپقەتنى ئۆزىگە پىرىنسىپ قىلدى. سىلەردىن كىمكى نادانلىقىدىن بىرەر يامانلىق قىلىپ قويۇپ ئارقىدىن توۋا قىلسا ۋە (خاتاسىنى) تۈزەتسە، (بىلسۇنكى،) ئاللاھ ئىنتايىن كەچۈرۈمچاندۇر ۋە رەھىمدىلدۇر» دېگىن(54).
سۈرە ئەنئام 55-ئايەت
وَكَذَلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ وَلِتَسْتَبِينَ سَبِيلُ الْمُجْرِمِينَ
گۇناھكارلارنىڭ (خاتا) يولى ئايان بولسۇن دەپ، ئايەتلىرىمىزنى مۇشۇنداق تەپسىلىي بايان قىلىمىز(55).
سۈرە ئەنئام 56-ئايەت
قُلْ إِنِّي نُهِيتُ أَنْ أَعْبُدَ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ قُل لَّا أَتَّبِعُ أَهْوَاءَكُمْ قَدْ ضَلَلْتُ إِذًا وَمَا أَنَا مِنَ الْمُهْتَدِينَ
(ئى مۇھەممەت! مۇشرىكلارغا) ئېيتقىنكى: «مەن سىلەر ئاللاھنى قويۇپ چوقۇنۇۋاتقان نەرسىلەرگە تىۋىنىشتىن چەكلەندىم». ئېيتقىنكى: «مەن سىلەرنىڭ نەپسى-خاھىشىڭلارغا ئەگەشمەيمەن، بولمىسا ئېزىپ كەتكەن بولىمەن ۋە توغرا يول تۇتقۇچىلاردىن بولالماي قالىمەن»((56).
سۈرە ئەنئام 57-ئايەت
قُلْ إِنِّي عَلَى بَيِّنَةٍ مِّن رَّبِّي وَكَذَّبْتُم بِهِ مَا عِندِي مَا تَسْتَعْجِلُونَ بِهِ إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ يَقُصُّ الْحَقَّ وَهُوَ خَيْرُ الْفَاصِلِينَ
ئېيتقىنكى: « مەن ھەقىقەتەن رەببىمدىن كەلگەن روشەن دەلىلگە ئاساسلىنىمەن. ھالبۇكى، سىلەر ئۇنى يالغانغا چىقاردىڭلار. سىلەر بالدۇرراق يۈز بېرىشىنى تەلەپ قىلغان نەرسە (يەنى جازا– ئازاب) مېنىڭ ئىگىدارچىلىقىمدا ئەمەس، ئۇ ھۆكۈم پەقەت ئاللاھقا خاس. ئاللاھ ھەقىقەتنى ئېيتىپ بېرىدۇ، ئۇ (ھەق بىلەن باتىلنى) ئەڭ ياخشى ئايرىغۇچىدۇر»(57).
سۈرە ئەنئام 58-ئايەت
قُل لَّوْ أَنَّ عِندِي مَا تَسْتَعْجِلُونَ بِهِ لَقُضِيَ الْأَمْرُ بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِالظَّالِمِينَ
ئېيتقىنكى: «سىلەر بالدۇرراق يۈز بېرىشىنى تەلەپ قىلىۋاتقان نەرسە (يەنى جازا– ئازاب) مېنىڭ قولۇمدىن كەلسە ئىدى، ئارىمىزدا ئاللىبۇرۇن ھۆكۈم چىقىرىلىپ بولغان بولاتتى». ئاللاھ زالىملارنى ئەڭ ياخشى بىلىدۇ(58).
سۈرە ئەنئام 59-ئايەت
وَعِندَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لَا يَعْلَمُهَا إِلَّا هُوَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِن وَرَقَةٍ إِلَّا يَعْلَمُهَا وَلَا حَبَّةٍ فِي ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ وَلَا رَطْبٍ وَلَا يَابِسٍ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُّبِينٍ
غەيبنىڭ ئاچقۇچلىرى ئاللاھنىڭ يېنىدىدۇر، ئۇلارنى ئاللاھتىن باشقىسى بىلمەيدۇ. ئۇ قۇرۇقلۇقتىكى ۋە دېڭىزدىكى ھەممە نەرسىنى بىلىپ تۇرىدۇ، ئاللاھتىن بىخەۋەر بىرەر تال ياپراقمۇ تۆكۈلمەيدۇ. مەيلى قاراڭغۇ يەر ئاستىدىكى بىرەر دانە ئۇرۇق بولسۇن، مەيلى ھۆل ياكى قۇرۇق نەرسىلەر بولسۇن، ھەممىسى روشەن كىتابتا[3] مەۋجۇتتۇر(59).
[3]. روشەن كىتاب– لەۋھۇلمەھپۇز، يەنى ھەممە مەۋجۇداتنىڭ مەلۇماتى پۈتۈلگەن ئارخىپ.
سۈرە ئەنئام 60-ئايەت
وَهُوَ الَّذِي يَتَوَفَّاكُم بِاللَّيْلِ وَيَعْلَمُ مَا جَرَحْتُم بِالنَّهَارِ ثُمَّ يَبْعَثُكُمْ فِيهِ لِيُقْضَى أَجَلٌ مُّسَمًّى ثُمَّ إِلَيْهِ مَرْجِعُكُمْ ثُمَّ يُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ
سىلەرنى كېچىسى ۋاپات تاپقۇزىدىغان، كۈندۈزى قىلغان ئىشلىرىڭلارنى بىلىپ تۇرىدىغان، ئاندىن بەلگىلەنگەن ئۆمرۈڭلارنى توشقۇزۇش ئۈچۈن سىلەرنى ھەر كۈنى (ئۆلۈكنى تىرىلدۈرگەندەك) ئويغىتىدىغان زات ئاللاھتۇر. ئاخىرى ئاللاھنىڭ دەرگاھىغا قايتىسىلەر، ئاندىن قىلغان ئىش-ھەرىكىتىڭلارنى ئاللاھ سىلەرگە ئېيتىپ بېرىدۇ(60).
سۈرە ئەنئام 61-ئايەت
وَهُوَ الْقَاهِرُ فَوْقَ عِبَادِهِ وَيُرْسِلُ عَلَيْكُمْ حَفَظَةً حَتَّى إِذَا جَاءَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنَا وَهُمْ لَا يُفَرِّطُونَ
ئاللاھ بەندىلىرىنىڭ ئۈستىدە مۇتلەق ھۆكۈمراندۇر، ئۇ (بەندىلىرىنىڭ ئىش-ھەرىكىتىنى) كۆزىتىپ تۇرغۇچى پەرىشتىلەرنى ئەۋەتىدۇ. ناھايەت، بىرىڭلارغا ئۆلۈم (ۋاقتى) يېتىپ كەلسە، ئەلچىلىرىمىز (يەنى، ئۆلۈم پەرىشتىلىرى) قىلچە بىپەرۋالىق قىلماي ئۇنى ۋاپات تاپقۇزىدۇ(61).
سۈرە ئەنئام 62-ئايەت
ثُمَّ رُدُّوا إِلَى اللَّهِ مَوْلَاهُمُ الْحَقِّ أَلَا لَهُ الْحُكْمُ وَهُوَ أَسْرَعُ الْحَاسِبِينَ
ئاخىرى ئۇلار ئۆزىنىڭ ھەقىقىي ئىگىسى بولغان ئاللاھنىڭ ھوزۇرىغا قايتۇرۇلىدۇ. بىلىڭلاركى، ھۆكۈم يالغۇز ئاللاھقىلا مەنسۇپتۇر، ئاللاھ ئەڭ تېز ھېساب ئالغۇچىدۇر(62).
سۈرە ئەنئام 63-ئايەت
قُلْ مَن يُنَجِّيكُم مِّن ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ تَدْعُونَهُ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً لَّئِنْ أَنجَانَا مِنْ هَذِهِ لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرِينَ
(ئى مۇھەممەت!) ئېيتقىنكى: «قۇرۇقلۇقنىڭ ۋە دېڭىزنىڭ بالايىئاپەتلىرى كەلگەندە، ئەگەر ئاللاھ بىزنى بۇنىڭدىن قۇتۇلدۇرسا چوقۇم مىننەتدارلىق بىلدۈرگۈچىلەردىن بولىمىز دەپ، ئاللاھقا ئاشكارا ۋە يوشۇرۇن ھالدا يىغا-زارە قىلىپ يېلىنىسىلەر، ئاشۇ بالايىئاپەتتىن سىلەرنى كىم قۇتقۇزىدۇ؟»(63).
سۈرە ئەنئام 64-ئايەت
قُلِ اللَّهُ يُنَجِّيكُم مِّنْهَا وَمِن كُلِّ كَرْبٍ ثُمَّ أَنتُمْ تُشْرِكُونَ
ئېيتقىنكى: «سىلەرنى ئۇ بالايىئاپەتلەردىن ۋە بارلىق قىيىنچىلىقلاردىن ئاللاھ قۇتقۇزىدۇ، ئاندىن كېيىن سىلەر (يەنىلا) ئاللاھقا شېرىك كەلتۈرىسىلەر»(64).
سۈرە ئەنئام 65-ئايەت
قُلْ هُوَ الْقَادِرُ عَلَى أَن يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذَابًا مِّن فَوْقِكُمْ أَوْ مِن تَحْتِ أَرْجُلِكُمْ أَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعًا وَيُذِيقَ بَعْضَكُم بَأْسَ بَعْضٍ انظُرْ كَيْفَ نُصَرِّفُ الْآيَاتِ لَعَلَّهُمْ يَفْقَهُونَ
ئېيتقىنكى: «ئاللاھ سىلەرنىڭ ئۈستۈڭلاردىن ياكى ئايىغىڭلارنىڭ ئاستىدىن ئازاب ئەۋەتىشكە ۋەياكى سىلەرنى گۇرۇھۋازلىققا گىرىپتار قىلىپ، (تۈگىمەس جەڭگى-جېدەللەر ئارقىلىق) بەزىڭلارغا بەزىڭلارنىڭ ئازابىنى تېتىتىشقا قادىردۇر». ئۇلار چۈشەنسۇن دەپ ئايەتلىرىمىزنى ھەر نۇقتىدىن قانداق بايان قىلغانلىقىمىزغا قارىغىن(65).
سۈرە ئەنئام 66-ئايەت
وَكَذَّبَ بِهِ قَوْمُكَ وَهُوَ الْحَقُّ قُل لَّسْتُ عَلَيْكُم بِوَكِيلٍ
قۇرئان ھەق تۇرسىمۇ ئۇنى خەلقىڭ يالغانغا چىقاردى. ئېيتقىنكى: «مەن سىلەرنىڭ قىلمىشىڭلاردىن جاۋابكارلىققا تارتىلمايمەن»(66).
سۈرە ئەنئام 67-ئايەت
لِّكُلِّ نَبَأٍ مُّسْتَقَرٌّ وَسَوْفَ تَعْلَمُونَ
(ئاللاھ تەرىپىدىن ئالدىن بېرىلگەن) ھەر خەۋەرنىڭ ئەمەلىيلىشىدىغان ۋاقتى بار، يېقىندا بىلىپ قالىسىلەر(67).
سۈرە ئەنئام 68-ئايەت
وَإِذَا رَأَيْتَ الَّذِينَ يَخُوضُونَ فِي آيَاتِنَا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتَّى يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ وَإِمَّا يُنسِيَنَّكَ الشَّيْطَانُ فَلَا تَقْعُدْ بَعْدَ الذِّكْرَى مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ
بىزنىڭ ئايەتلىرىمىز توغرىسىدا (مەسخىرىلىك) پاراڭ سېلىشىۋاتقان كىشىلەرنى كۆرگىنىڭدە، ئۇلار بۇنىڭدىن باشقا پاراڭغا چۈشمىگۈچە ئۇلار بىلەن بىللە ئولتۇرمىغىن. شەيتان ساڭا ئۇنتۇلدۇرغان بولسا، ئېسىڭگە كەلگەندىن كېيىن ئۇنداق زالىم كىشىلەر توپى بىلەن بىللە ئولتۇرىۋەرمىگىن(68).
سۈرە ئەنئام 69-ئايەت
وَمَا عَلَى الَّذِينَ يَتَّقُونَ مِنْ حِسَابِهِم مِّن شَيْءٍ وَلَكِن ذِكْرَى لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ
تەقۋادار– مەسئۇلىيەتچان بولغان كىشىلەرگە ئۇ (قۇرئاننى مەسخىرە قىلغۇچى)لارنىڭ ھېسابىدىن ھېچقانداق جاۋابكارلىق يوقتۇر. لېكىن ئۇلارنىڭ مەزكۇر قىلمىشىدىن قول ئۈزۈپ قېلىشى ئۈمىدى بىلەن ئۇلارغا (مەسخىرە قىلىشنىڭ توغرا ئەمەسلىكىنى) ئەسلىتىشى كېرەك(69).
سۈرە ئەنئام 70-ئايەت
وَذَرِ الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَهُمْ لَعِبًا وَلَهْوًا وَغَرَّتْهُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَذَكِّرْ بِهِ أَن تُبْسَلَ نَفْسٌ بِمَا كَسَبَتْ لَيْسَ لَهَا مِن دُونِ اللَّهِ وَلِيٌّ وَلَا شَفِيعٌ وَإِن تَعْدِلْ كُلَّ عَدْلٍ لَّا يُؤْخَذْ مِنْهَا أُولَئِكَ الَّذِينَ أُبْسِلُوا بِمَا كَسَبُوا لَهُمْ شَرَابٌ مِّنْ حَمِيمٍ وَعَذَابٌ أَلِيمٌ بِمَا كَانُوا يَكْفُرُونَ
دىنىنى ئويۇن-تاماشاغا ئايلاندۇرۇۋالغان، دۇنيا تىرىكچىلىكىگە ئالدانغانلارنى (ئۆز ھالىغا) قويۇپ قويغىن. ھەر قانداق ئادەمنىڭ ئۆز قىلمىشى تۈپەيلى ھالاك بولۇشتىن ساقلىنىشى ئۈچۈن ئۇنىڭغا قۇرئان بىلەن نەسىھەت قىلغىن. ئۇنىڭغا ئاللاھتىن باشقا جانجىگەر دوستمۇ، شاپائەتچىمۇ بولمايدۇ. ئۇ ھەممە نەرسىسىنى فىدىيە قىلىپ بەرسىمۇ قوبۇل بولمايدۇ. ئەنە شۇلار قىلمىشلىرى تۈپەيلىدىن ھالاك بولىدىغانلاردۇر، ئۇلار كۇفرى– تۇزكورلۇقى تۈپەيلىدىن قايناقسۇدىن بولغان شارابقا ۋە قاتتىق ئازاب-ئوقۇبەتكە دۇچار بولىدۇ(70).
سۈرە ئەنئام 71-ئايەت
قُلْ أَنَدْعُو مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَنفَعُنَا وَلَا يَضُرُّنَا وَنُرَدُّ عَلَى أَعْقَابِنَا بَعْدَ إِذْ هَدَانَا اللَّهُ كَالَّذِي اسْتَهْوَتْهُ الشَّيَاطِينُ فِي الْأَرْضِ حَيْرَانَ لَهُ أَصْحَابٌ يَدْعُونَهُ إِلَى الْهُدَى ائْتِنَا قُلْ إِنَّ هُدَى اللَّهِ هُوَ الْهُدَى وَأُمِرْنَا لِنُسْلِمَ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ
(ئى مۇھەممەت! ئۇلارغا) ئېيتقىنكى: «بىز ئاللاھنى قويۇپ، بىزگە پايدىمۇ يەتكۈزەلمەيدىغان، بىزنى زىيانغىمۇ ئۇچرىتالمايدىغان شەيئىلەرگە (چوقۇنۇپ) يالۋۇرامدۇق؟ ئاللاھ بىزنى توغرا يولغا يېتەكلىگەندىن كېيىن ئارقىمىزغا چېكىنەمدۇق؟ ئۆزىنى توغرا يولغا چاقىرىۋاتقان ھەمراھلىرى <بېرى كەل> دەپ توۋلاۋاتقان بولسىمۇ، شەيتان ھاۋايى-ھەۋىسىگە ئەگەشتۈرۈپ يەريۈزىدە تېڭىرقاش ئىچىدە قالغان ئادەمدەك بولامدۇق؟». ئېيتقىنكى: «ئاللاھ يېتەكلىگەن يول دەل توغرا يولدۇر، بىز جىمى ئالەملەرنىڭ رەببىگە بويسۇنۇشقا بۇيرۇلدۇق(71).
سۈرە ئەنئام 72-ئايەت
وَأَنْ أَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَاتَّقُوهُ وَهُوَ الَّذِي إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ
نامازنى راۋرۇس ئادا قىلغايسىلەر ۋە ئاللاھقا قارىتا تەقۋادار– مەسئۇلىيەتچان بولغايسىلەر». ئۇ ئاللاھ شۇنداق زاتكى، سىلەر (ھېساب ئۈچۈن) ئۇنىڭ ھۇزۇرىغا يىغىلىسىلەر(72).
سۈرە ئەنئام 73-ئايەت
وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَيَوْمَ يَقُولُ كُن فَيَكُونُ قَوْلُهُ الْحَقُّ وَلَهُ الْمُلْكُ يَوْمَ يُنفَخُ فِي الصُّورِ عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ وَهُوَ الْحَكِيمُ الْخَبِيرُ
ئاللاھ شۇنداق زاتكى، ئاسمانلارنى ۋە زېمىننى ھىكمەت بىلەن ياراتتى، ئۇ (بىرەر شەيئىگە) «ۋۇجۇدقا كەل» دېسە، (دەرھال) ۋۇجۇدقا كېلىش باسقۇچىغا ئۆتىدۇ. ئۇنىڭ سۆزى ھەقتۇر، سۇر چېلىنىدىغان كۈنى ئىگىدارچىلىق پەقەت ئۇنىڭغىلا خاس. ئاللاھ يوشۇرۇن ۋە ئاشكارا ھەممىنى بىلگۈچىدۇر، ئۇ ھېكمەت بىلەن ئىش قىلغۇچى، خەۋەردار زاتتۇر (73).
سۈرە ئەنئام 74-ئايەت
وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ لِأَبِيهِ آزَرَ أَتَتَّخِذُ أَصْنَامًا آلِهَةً إِنِّي أَرَاكَ وَقَوْمَكَ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ
ئۆز ۋاقتىدا ئىبراھىم ئاتىسى ئازەرگە: «سەن بۇتلارنى ئىلاھ قىلىۋالامسەن؟ مەن سېنى ۋە خەلقىڭنى راستتىنلا ئوپئوچۇق ئازغۇنلۇقتا دەپ قارايمەن» دېدى(74).
سۈرە ئەنئام 75-ئايەت
وَكَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ
كەسكىن ئىمان ئېيتقۇچىلاردىن بولۇشى ئۈچۈن، بىز ئىبراھىمغا ئاسمانلارنىڭ ۋە زېمىننىڭ (ھەرىكەتلىنىش) قانۇنىيەتلىرىنى مۇنداق كۆرسەتتۇق(75):
سۈرە ئەنئام 76-ئايەت
فَلَمَّا جَنَّ عَلَيْهِ اللَّيْلُ رَأَى كَوْكَبًا قَالَ هَذَا رَبِّي فَلَمَّا أَفَلَ قَالَ لَا أُحِبُّ الْآفِلِينَ
ئىبراھىم كېچىنىڭ قاراڭغۇلۇقى باسقاندا بىر يۇلتۇزنى كۆرۈپ: «بۇ مېنىڭ رەببىمدۇر» دېدى. يۇلتۇز پېتىپ كېتىۋىدى، «مەن پېتىپ كەتكۈچىلەرنى ياقتۇرمايمەن» دېدى(76).
سۈرە ئەنئام 77-ئايەت
فَلَمَّا رَأَى الْقَمَرَ بَازِغًا قَالَ هَذَا رَبِّي فَلَمَّا أَفَلَ قَالَ لَئِن لَّمْ يَهْدِنِي رَبِّي لَأَكُونَنَّ مِنَ الْقَوْمِ الضَّالِّينَ
ئاندىن ئاينىڭ تۇغقانلىقىنى كۆرۈپ: «بۇ مېنىڭ رەببىمدۇر» دېدى. ئاي پېتىپ كېتىۋىدى، «رەببىم مېنى توغرا يولغا يېتەكلىمىگەن بولسا، مەن راستتىنلا ئازغۇن كىشىلەر توپى قاتارىدىن بولۇپ قالىدىكەنمەن» دېدى(77).
سۈرە ئەنئام 78-ئايەت
فَلَمَّا رَأَى الشَّمْسَ بَازِغَةً قَالَ هَذَا رَبِّي هَذَا أَكْبَرُ فَلَمَّا أَفَلَتْ قَالَ يَا قَوْمِ إِنِّي بَرِيءٌ مِّمَّا تُشْرِكُونَ
ئۇ قۇياشنىڭ چىقىۋاتقانلىقىنى كۆرۈپ: «مانا بۇ مېنىڭ رەببىمدۇر، بۇ ھەممىدىن كاتتا ئىكەن» دېدى. قۇياش پېتىپ كېتىۋىدى، ئۇ ئېيتتىكى: «ئى خەلقىم! مەن ھەقىقەتەن سىلەر شېرىك كەلتۈرۈۋاتقان نەرسىلەردىن ئۈزۈل-كېسىل ئادا-جۇدامەن(78).
سۈرە ئەنئام 79-ئايەت
إِنِّي وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ حَنِيفًا وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ
مەن ھەقىقەتەن باتىلدىن يۈز ئۆرۈپ، پۈتۈن ۋۇجۇدۇم بىلەن ئاسمانلارنى ۋە زېمىننى ياراتقان زاتقا يۈزلەندىم، مەن (ئۇنىڭغا) شېرىك كەلتۈرگۈچىلەردىن ئەمەسمەن»(79).
سۈرە ئەنئام 80-ئايەت
وَحَاجَّهُ قَوْمُهُ قَالَ أَتُحَاجُّونِّي فِي اللَّهِ وَقَدْ هَدَانِ وَلَا أَخَافُ مَا تُشْرِكُونَ بِهِ إِلَّا أَن يَشَاءَ رَبِّي شَيْئًا وَسِعَ رَبِّي كُلَّ شَيْءٍ عِلْمًا أَفَلَا تَتَذَكَّرُونَ
ئىبراھىمنىڭ خەلقى ئۇنىڭ بىلەن تاكاللاشتى. ئىبراھىم ئېيتتىكى: « رەببىم مېنى توغرا يولغا يېتەكلىگەن تۇرسا، سىلەر مەن بىلەن ئاللاھ توغرىسىدا تاكاللىشامسىلەر؟ مەن سىلەرنىڭ ئاللاھقا شېرىك كەلتۈرگەن نەرسە (يەنى بۇت)لىرىڭلاردىن قورقمايمەن، رەببىم ئىرادە قىلمىغان ھېچنەرسە يۈز بەرمەيدۇ، رەببىمنىڭ ئىلىمى ھەممە نەرسىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان، تېخىچە ساۋاق ئالمامسىلەر!(80).
سۈرە ئەنئام 81-ئايەت
وَكَيْفَ أَخَافُ مَا أَشْرَكْتُمْ وَلَا تَخَافُونَ أَنَّكُمْ أَشْرَكْتُم بِاللَّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ عَلَيْكُمْ سُلْطَانًا فَأَيُّ الْفَرِيقَيْنِ أَحَقُّ بِالْأَمْنِ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ
ئاللاھنىڭ شېرىكى بولۇش ھەققىدە ئاللاھ سىلەرگە ھېچقانداق دەلىل چۈشۈرمىگەن بۇتلارنى ئاللاھقا شېرىك كەلتۈرۈشتىن سىلەر قورقمايۋاتساڭلار، سىلەرنىڭ شېرىك كەلتۈرگەن بۇتلىرىڭلاردىن مەن قانداقمۇ قورقاتتىم! ئەگەر سىلەر بىلسەڭلار (ئېيتىڭلارچۇ)، بۇ ئىككى گۇرۇھ ئادەمدىن زادى قايسىمىز (قىيامەت ئازابىدىن) ئەڭ خاتىرجەم بولۇشقا تېگىشلىك؟»(81).
سۈرە ئەنئام 82-ئايەت
الَّذِينَ آمَنُوا وَلَمْ يَلْبِسُوا إِيمَانَهُم بِظُلْمٍ أُولَئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَهُم مُّهْتَدُونَ
ئىمان ئېيتقان ۋە ئىمانىغا ھەقسىزلىق-زۇلۇم ئارىلاشتۇرمىغان ئادەملەرگە كەلسەك، ئەنە شۇلار (ئۇ دۇنيادىكى ئازاب-ئوقۇبەتتىن) ئامان بولغۇچىلاردۇر(82).
سۈرە ئەنئام 83-ئايەت
وَتِلْكَ حُجَّتُنَا آتَيْنَاهَا إِبْرَاهِيمَ عَلَى قَوْمِهِ نَرْفَعُ دَرَجَاتٍ مَّن نَّشَاءُ إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ
ئىبراھىمنىڭ ئۆز خەلقىگە قارشى (رەددىيە بېرىش ئۈچۈن) بەخش ئەتكەن دەلىلىمىز ئەنە شۇدۇر. بىز خالىغان كىشىنىڭ دەرىجىسىنى يۇقىرى كۆتۈرىمىز. رەببىڭ ھەقىقەتەن ھېكمەت بىلەن ئىش قىلغۇچىدۇر،بىلگۈچىدۇر(83).
سۈرە ئەنئام 84-ئايەت
وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِن قَبْلُ وَمِن ذُرِّيَّتِهِ دَاوُدَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ
بىز ئىبراھىمغا ئىسھاقنى ۋە ياقۇپنى بەخش ئەتتۇق، (ئۇلارنىڭ) ھەربىرىنى توغرا يولغا ئېرىشتۈردۇق. بىز ئىلگىرى نوھنى توغرا يولغا ئېرىشتۈرگەن، ئىبراھىمنىڭ ئەۋلادىدىن داۋۇت، سۇلايمان، ئەييۇب، يۈسۈپ، مۇسا ۋە ھارۇنلارنى توغرا يولغا ئېرىشتۈرگەن ئىدۇق، ئىشىنى ئەستايىدىل قىلغۇچىلارنى مۇشۇنداق مۇكاپاتلايمىز(84).
سۈرە ئەنئام 85-ئايەت
وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَى وَعِيسَى وَإِلْيَاسَ كُلٌّ مِّنَ الصَّالِحِينَ
زەكەرىيا، يەھيا، ئەيسا ۋە ئىلياس قاتارلىقلار (نى توغرا يولغا ئېرىشتۈردۇق، ئۇلار)نىڭ ھەممىسى سالىھ-ياخشىلاردىن ئىدى(85).
سۈرە ئەنئام 86-ئايەت
وَإِسْمَاعِيلَ وَالْيَسَعَ وَيُونُسَ وَلُوطًا وَكُلًّا فَضَّلْنَا عَلَى الْعَالَمِينَ
ئىسمائىل، ئەليەسە، يۇنۇس ۋە لۇت قاتارلىقلار (نى توغرا يولغا ئېرىشتۈردۇق، ئۇلار)نىڭ ھەربىرىنى (ئۆز زامانىدىكى) باشقا ئىنسانلاردىن ئۈستۈن قىلدۇق(86).
سۈرە ئەنئام 87-ئايەت
وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ
ئۇلارنىڭ ئاتا-بوۋىلىرىدىن، ئەۋلادلىرىدىن ۋە قېرىنداشلىرىدىن بەزىلىرىنى توغرا يولغا ئېرىشتۈردۇق، ئۇلارنى تاللىدۇق ۋە توغرا يولغا يېتەكلىدۇق(87).
سۈرە ئەنئام 88-ئايەت
ذَلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدِي بِهِ مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَلَوْ أَشْرَكُوا لَحَبِطَ عَنْهُم مَّا كَانُوا يَعْمَلُونَ
ئاللاھنىڭ توغرا يولغا ئېرىشتۈرۈشى ئەنە شۇدۇر، ئاللاھ ئۇنىڭ بىلەن بەندىلىرىدىن خالىغان كىشىنى توغرا يولغا ئېرىشتۈرىدۇ. ناۋادا ئۇلار (يەنى، نەبىيلەر ئاللاھقا) شېرىك كەلتۈرگەن بولسا ئىدى، قىلغان (ياخشى) ئىشلىرى ئەلۋەتتە بىكار بولۇپ كېتەتتى(88).
سۈرە ئەنئام 89-ئايەت
أُولَئِكَ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ فَإِن يَكْفُرْ بِهَا هَؤُلَاءِ فَقَدْ وَكَّلْنَا بِهَا قَوْمًا لَّيْسُوا بِهَا بِكَافِرِينَ
ئەنە شۇلار بىز كىتاب، ھېكمەت[4] ۋە نۇبۇۋۋەتنى ئاتا قىلغان كىشىلەردۇر، ئەگەر ئۇ (مۇشرىك)لار ئۇلارنى (يەنى، كىتاب، ھېكمەت ۋە نۇبۇۋۋەتنى) ئىنكار قىلسا، بىز ئۇلارنى ئىنكار قىلمايدىغان باشقا بىر قوۋمگە بېرىمىز(89).
[4] . ھېكمەت– ۋەھىي، ئەقىل ۋە بىلىم مۇجەسسەملەشكەن توغرا ھۆكۈم چىقىرىش قابىلىيىتىنى ياكى پاراسەتنى كۆرسىتىدۇ .
سۈرە ئەنئام 90-ئايەت
أُولَئِكَ الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ فَبِهُدَاهُمُ اقْتَدِهْ قُل لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرَى لِلْعَالَمِينَ
ئەنە شۇ (پەيغەمبەر)لار ئاللاھ يېتەكلىگەن كىشىلەردۇر. شۇڭا سەن ئۇلارنىڭ يولىغا ئەگەشكىن ۋە ئېيتقىنكى: «قۇرئاننى يەتكۈزگەنلىكىمگە سىلەردىن ھېچقانداق ھەق تەلەپ قىلمايمەن، ئۇ قۇرئان پۈتۈن جاھان ئەھلى ئۈچۈن پەقەت ئەسلەتمىدىن ئىبارەتتۇر»(90).
سۈرە ئەنئام 91-ئايەت
وَمَا قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ إِذْ قَالُوا مَا أَنزَلَ اللَّهُ عَلَى بَشَرٍ مِّن شَيْءٍ قُلْ مَنْ أَنزَلَ الْكِتَابَ الَّذِي جَاءَ بِهِ مُوسَى نُورًا وَهُدًى لِّلنَّاسِ تَجْعَلُونَهُ قَرَاطِيسَ تُبْدُونَهَا وَتُخْفُونَ كَثِيرًا وَعُلِّمْتُم مَّا لَمْ تَعْلَمُوا أَنتُمْ وَلَا آبَاؤُكُمْ قُلِ اللَّهُ ثُمَّ ذَرْهُمْ فِي خَوْضِهِمْ يَلْعَبُونَ
ئۇلار ئاللاھنى ئۆز لايىقىدا تونۇمىدى. چۈنكى ئۇلار «ئاللاھ ھېچ كىشىگە ھېچ نەرسە چۈشۈرمىدى» دېيىشتى. (ئى مۇھەممەت!) ئېيتقىنكى: «(ئى يەھۇدىيلار!) مۇسا ئېلىپ كەلگەن ۋە كىشىلەرگە نۇر، ھىدايەت– يېتەكچى بولغان كىتاب (يەنى تەۋرات)نى كىم چۈشۈردى؟». سىلەر ئۇنى پارچە-پارچە قەغەزلەر ھالىتىگە كەلتۈرۈپ، بىر قىسمىنى ئاشكارىلاپ كۆپ قىسمىنى يوشۇرۇۋاتىسىلەر. ھالبۇكى، سىلەرگە (ئۇ كىتاب ئارقىلىق) ئۆزۈڭلار ۋە ئاتا-بوۋاڭلار بىلمىگەن نەرسىلەر بىلدۈرۈلدى. «(ئۇ كىتابنى) ئاللاھ (چۈشۈردى)» دېگىن. ئاندىن، ئۇلارنى پاتقان پاتقاقلىقىدا ئوينىغان پېتى (ئۆز مەيلىگە) قويۇۋەتكىن(91).
سۈرە ئەنئام 92-ئايەت
وَهَذَا كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ مُبَارَكٌ مُّصَدِّقُ الَّذِي بَيْنَ يَدَيْهِ وَلِتُنذِرَ أُمَّ الْقُرَى وَمَنْ حَوْلَهَا وَالَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَهُمْ عَلَى صَلَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ
بۇ (قۇرئان) سېنىڭ ئانا شەھەر[5] (مەككە) ئاھالىسىنى ۋە ئۇنىڭ ئەتراپىدىكىلەرنى ئاگاھلاندۇرۇشۇڭ ئۈچۈن بىز چۈشۈرگەن ۋە ئۆزىدىن ئىلگىرى چۈشۈرۈلگەن كىتابلارنى ئېتىراپ قىلغۇچى مۇبارەك كىتابتۇر. ئاخىرەتكە ئىشىنىدىغان كىشىلەر ئۇنىڭغا چىنپۈتىدۇ ۋە نامازلىرىغا ئەھمىيەت بېرىدۇ(92).
[5] . ئانا شەھەر– بۇ ئايەتلەر چۈشكەن رايون مەككە بولۇپ، ئانا شەھەر دەپ ئاتىلاتتى. مەككە ئەينى چاغدا ئەرەب يېرىم ئارىلىدىكى دىنىي، ئىجتىمائىي، ئىقتىسادىي ۋە مەدەنىيەت مەركىزى ئىدى.
سۈرە ئەنئام 93-ئايەت
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ قَالَ أُوحِيَ إِلَيَّ وَلَمْ يُوحَ إِلَيْهِ شَيْءٌ وَمَن قَالَ سَأُنزِلُ مِثْلَ مَا أَنزَلَ اللَّهُ وَلَوْ تَرَى إِذِ الظَّالِمُونَ فِي غَمَرَاتِ الْمَوْتِ وَالْمَلَائِكَةُ بَاسِطُوا أَيْدِيهِمْ أَخْرِجُوا أَنفُسَكُمُ الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذَابَ الْهُونِ بِمَا كُنتُمْ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ وَكُنتُمْ عَنْ آيَاتِهِ تَسْتَكْبِرُونَ
ئاللاھقا يالغاننى توقۇغان ياكى ئۆزىگە ھېچ نەرسە ۋەھىي قىلىنمىغان تۇرۇقلۇق «ماڭا ۋەھىي قىلىندى» دېگەن ۋە ئاللاھ چۈشۈرگەننىڭ ئوخشىشىنى چۈشۈرەلەيدىغانلىقىنى ئىلگىرى سۈرگەن ئادەملەردىنمۇ بەكرەك ئۆزىگە ئۇۋال قىلغۇچى كىم بار؟ (ئى مۇھەممەت!) ئۇ زالىملار سەكراتتا جان تالىشىۋاتقاندا پەرىشتىلەر قوللىرىنى سوزۇپ: «جېنىڭلارنى تاپشۇرۇڭلار! ئاللاھ توغرىسىدا ناتوغرا گەپ-سۆز قىلغانلىقىڭلار ۋە ئۇنىڭ ئايەتلىرىنى مەنسىتمىگەنلىكىڭلار تۈپەيلى بۈگۈن خارلىغۇچى ئازاب-ئوقۇبەتكە دۇچار بولىسىلەر» دېگەن ۋاقىتتىكى (زالىملارنىڭ) ھالىتىنى بىر كۆرگەن بولساڭ(93).
سۈرە ئەنئام 94-ئايەت
وَلَقَدْ جِئْتُمُونَا فُرَادَى كَمَا خَلَقْنَاكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَتَرَكْتُم مَّا خَوَّلْنَاكُمْ وَرَاءَ ظُهُورِكُمْ وَمَا نَرَى مَعَكُمْ شُفَعَاءَكُمُ الَّذِينَ زَعَمْتُمْ أَنَّهُمْ فِيكُمْ شُرَكَاءُ لَقَد تَّقَطَّعَ بَيْنَكُمْ وَضَلَّ عَنكُم مَّا كُنتُمْ تَزْعُمُونَ
قەسەمكى، بىز سىلەرگە ئاتا قىلغان نەرسىلەرنى ئارقاڭلاردا (يەنى، دۇنيادا) قويۇپ، سىلەرنى دەسلەپتە قانداق ياراتقان بولساق ھۇزۇرىمىزغا شۇ پېتى تەنھا كەلدىڭلار. سىلەر ئاللاھنىڭ شېرىكلىرى دەۋالغان شاپائەتچىلىرىڭلارنى نېمىشقا يېنىڭلاردا كۆرەلمەيمىز؟ ئۇلار بىلەن سىلەرنىڭ ئاراڭلاردىكى مۇناسىۋەت ھەقىقەتەن ئۈزۈلدى، سىلەرنىڭ (شاپائەتچى) دەۋالغانلىرىڭلار پۈتۈنلەي كۆپۈككە ئايلاندى(94).
سۈرە ئەنئام 95-ئايەت
إِنَّ اللَّهَ فَالِقُ الْحَبِّ وَالنَّوَى يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَمُخْرِجُ الْمَيِّتِ مِنَ الْحَيِّ ذَلِكُمُ اللَّهُ فَأَنَّى تُؤْفَكُونَ
ئاللاھ ھەقىقەتەن دان ۋە ئۇرۇقنى بىخلاندۇرغۇچىدۇر؛ تىرىكنى ئۆلۈكتىن، ئۆلۈكنى تىرىكتىن چىقارغۇچىدۇر، ئاللاھ ئەنە شۇدۇر. سىلەر (ئاللاھقا بەندىچىلىك قىلىشتىن) قانداقمۇ يۈز ئۆرۈيدىغانسىلەر؟(95).
سۈرە ئەنئام 96-ئايەت
فَالِقُ الْإِصْبَاحِ وَجَعَلَ اللَّيْلَ سَكَنًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ حُسْبَانًا ذَلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ
(ئاللاھ) سۈبھىنى (قاراڭغۇدىن) يېرىپ چىقارغۇچى زاتتۇر. (ئۇ) كېچىنى ئارام ئېلىش ۋاقتى، قۇياش بىلەن ئاينى ۋاقىت ھېسابلىغۇچى قىلىپ بەردى. ئەنە شۇلار چەكسىز قۇدرەتلىك ۋە (ھەممىنى) بىلگۈچى ئاللاھنىڭ ئورۇنلاشتۇرۇشىدۇر(96).
سۈرە ئەنئام 97-ئايەت
وَهُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ النُّجُومَ لِتَهْتَدُوا بِهَا فِي ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ قَدْ فَصَّلْنَا الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ
(ئاللاھ) قۇرۇقلۇق ۋە دېڭىزنىڭ قاراڭغۇلۇقلىرىدا (ئۇلارغا قاراپ) يول تېپىشىڭلار ئۈچۈن سىلەرگە يۇلتۇزلارنى بارلىققا كەلتۈرگەن زاتتۇر. بىز بىلىدىغان قوۋم ئۈچۈن ئايەتلەرنى تەپسىلىي بايان قىلدۇق(97).
سۈرە ئەنئام 98-ئايەت
وَهُوَ الَّذِي أَنشَأَكُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ فَمُسْتَقَرٌّ وَمُسْتَوْدَعٌ قَدْ فَصَّلْنَا الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَفْقَهُونَ
ئاللاھ سىلەرنى يەككە جانلىقتىن ياراتقان زاتتۇر، ئاندىن (سىلەرگە) ئۆتكۈنچى (دۇنيا ھاياتى) ۋە دائىملىق (ئاخىرەت ھاياتى) بار. چۈشىنىدىغان كىشىلەر توپى ئۈچۈن بىز ئايەتلەرنى ھەقىقەتەن تەپسىلىي بايان قىلدۇق(98).
سۈرە ئەنئام 99-ئايەت
وَهُوَ الَّذِي أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجْنَا بِهِ نَبَاتَ كُلِّ شَيْءٍ فَأَخْرَجْنَا مِنْهُ خَضِرًا نُّخْرِجُ مِنْهُ حَبًّا مُّتَرَاكِبًا وَمِنَ النَّخْلِ مِن طَلْعِهَا قِنْوَانٌ دَانِيَةٌ وَجَنَّاتٍ مِّنْ أَعْنَابٍ وَالزَّيْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُشْتَبِهًا وَغَيْرَ مُتَشَابِهٍ انظُرُوا إِلَى ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَيَنْعِهِ إِنَّ فِي ذَلِكُمْ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ
(ئاللاھ) ئاسماندىن يامغۇر چۈشۈرۈپ بەرگەن زاتتۇر. بىز ئۇ (يامغۇر) بىلەن بارلىق ئۆسۈملۈكلەرنى ئۈندۈردۇق، ئۇنىڭدىن يېشىل مايسىلارنى چىقىرىپ، بىر-بىرىگە مىنگىشىپ كەتكەن دانلارنى چىقاردۇق. خورما دەرىخىنىڭ چېچەكلىرىدىن يەرگە ساڭگىلاپ تۇرىدىغان خورما ساپاقلىرىنى يېتىشتۈردۇق؛ ئۈزۈملۈك باغلارنى، بىر-بىرىگە ئوخشايدىغان ۋە ئوخشىمايدىغان زەيتۇن، ئانار دەرەخلىرىنى ئۆستۈردۇق. سىلەر ئۇلارنىڭ مېۋىلىگەن چاغدىكى يېڭى تۇتقان مېۋىسىگە ۋە پىشقان مېۋىسىگە قاراپ بېقىڭلار. شۈبھىسىزكى، ئۇلاردا ئىمان ئېيتىدىغان كىشىلەر توپى ئۈچۈن (ئاللاھنىڭ قۇدرىتىنى كۆرسىتىدىغان) ئوچۇق دەلىللەر بار(99).
سۈرە ئەنئام 100-ئايەت
وَجَعَلُوا لِلَّهِ شُرَكَاءَ الْجِنَّ وَخَلَقَهُمْ وَخَرَقُوا لَهُ بَنِينَ وَبَنَاتٍ بِغَيْرِ عِلْمٍ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا يَصِفُونَ
جىنلارنى ئاللاھ ياراتقان تۇرسا، ئۇ (مۇشرىك)لار جىنلارنى ئاللاھقا شېرىك قىلىۋېلىشتى، نادانلىقتىن «ئاللاھنىڭ ئوغۇل-قىزلىرى بار» دېگەننى ئويدۇرۇپ چىقتى. ئاللاھنىڭ شەنى ئۇلۇغدۇر، ئۇلار سۈپەتلىگەن سۈپەتلەردىن پاكتۇر(100).
سۈرە ئەنئام 101-ئايەت
بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ أَنَّى يَكُونُ لَهُ وَلَدٌ وَلَمْ تَكُن لَّهُ صَاحِبَةٌ وَخَلَقَ كُلَّ شَيْءٍ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ
(ئاللاھ) ئاسمانلارنى ۋە زېمىننى ئۆرنەكسىز ياراتقۇچىدۇر. ئاللاھنىڭ جۈپتى يوق تۇرسا، قانداقمۇ بالىسى بولسۇن؟ ھەممە نەرسىنى ئۇ ياراتقان، ھەممە نەرسىنى ئۇ ئوبدان بىلگۈچىدۇر(101).
سۈرە ئەنئام 102-ئايەت
ذَلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ فَاعْبُدُوهُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ وَكِيلٌ
ئەنە شۇ ئاللاھ سىلەرنىڭ رەببىڭلاردۇر، ئۇنىڭدىن باشقا ھېچقانداق تەڭرى-ئىلاھ يوقتۇر، ئۇ ھەممە نەرسىنى ياراتقۇچىدۇر. شۇڭا ئۇنىڭغا بەندىچىلىك قىلىڭلار، ئۇ ھەر نەرسىنىڭ يېگانە تايانچىسىدۇر(102).
سۈرە ئەنئام 103-ئايەت
لَّا تُدْرِكُهُ الْأَبْصَارُ وَهُوَ يُدْرِكُ الْأَبْصَارَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ
كۆزلەر ئاللاھنى بايقىيالمايدۇ، ئاللاھ كۆزلەرنى بايقاپ تۇرىدۇ[6]. ئۇ پۈتۈن ئىنچىكىلىكلەرنى بىلىپ تۇرغۇچىدۇر، خەۋەرداردۇر(103).
[6] . الابصار-«كۆزلەر» دەپ تەرجىمە قىلىنغان بۇ ئىبارە ئىدراك، تەسەۋۋۇر، ئەقىل كۆزىنى كۆرسىتىدۇ. شۇڭا بۇ ئايەتنى «ئىنسان ئىدراكى ئاللاھنى تەسەۋۋۇر قىلالمايدۇ، لېكىن ئاللاھ ئىنساننىڭ بارلىق تەسەۋۋۇرى ۋە ئىدراكىنى بىلىپ تۇرىدۇ» دەپ چۈشىنىشكە بولىدۇ.
سۈرە ئەنئام 104-ئايەت
قَدْ جَاءَكُم بَصَائِرُ مِن رَّبِّكُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ عَمِيَ فَعَلَيْهَا وَمَا أَنَا عَلَيْكُم بِحَفِيظٍ
ھەقىقەتەن سىلەرگە رەببىڭلار تەرىپىدىن ئىدراك قابىلىيىتى ئاتا قىلىندى. كىمكى (ھەقنى) ئىدراك قىلسا پايدا ئۆزىگە، كىمكى ئۇنىڭغا كۆز يۇمسا زىيانمۇ ئۆزىگە. مەن سىلەرگە كۆزەتچى ئەمەسمەن(104).
سۈرە ئەنئام 105-ئايەت
وَكَذَلِكَ نُصَرِّفُ الْآيَاتِ وَلِيَقُولُوا دَرَسْتَ وَلِنُبَيِّنَهُ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ
بىز ئايەتلىرىمىزنى ئەنە شۇنداق ھەر نۇقتىدىن بايان قىلىمىز، (كاپىرلار مۇھەممەتكە) «سەن قۇرئاننى باشقىلاردىن ئۈگىنىپسەن» دەيدۇ، بىلىدىغان كىشىلەر توپىغا قۇرئاننى ئوچۇق چۈشەندۈرىمىز (105).
سۈرە ئەنئام 106-ئايەت
اتَّبِعْ مَا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ
ساڭا رەببىڭ تەرىپىدىن ۋەھىي قىلىنغان (قۇرئان)غا ئەگەشكىن. ئاللاھتىن باشقا ئىلاھ يوقتۇر، مۇشرىكلارغا پەرۋا قىلمىغىن(106).
سۈرە ئەنئام 107-ئايەت
وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا أَشْرَكُوا وَمَا جَعَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظًا وَمَا أَنتَ عَلَيْهِم بِوَكِيلٍ
ناۋادا ئاللاھ خالىسا[7] ئىدى، ئۇلار شېرىك كەلتۈرمەيتتى. سېنى ئۇلارغا كۆزەتچى قىلغىنىمىز يوق،سەن ئۇلارنىڭ قىلمىشلىرىغا جاۋابكار ئەمەسسەن(107).
[7] . ئاللاھ خالىسا– ئاللاھ ئۇلارنىڭ تاللاش ھوقۇقىنى قوللىرىدىن ئېلىپ ئىمانغا مەجبۇرلىغان بولسا ئىدى ،ئۇلار شېرىك كەلتۈرمىگەن بۇلاتتى. ئەكسىچە ئۇلارغا تاللاش ھوقۇقىنى بەرگەن بولغاچقا شېرىك كەلتۈردى، شۇڭا قايغۇرمىغىن.
سۈرە ئەنئام 108-ئايەت
وَلَا تَسُبُّوا الَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ فَيَسُبُّوا اللَّهَ عَدْوًا بِغَيْرِ عِلْمٍ كَذَلِكَ زَيَّنَّا لِكُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِم مَّرْجِعُهُمْ فَيُنَبِّئُهُم بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ
ئاللاھتىن باشقىغا چوقۇنىدىغان كىشىلەرنىڭ چوقۇنغان نەرسىلىرىگە تىل تەككۈزمەڭلار، (ئۇنداق قىلساڭلار،) ئۇلار بىلمسىزلىكتىن ھەددىدىن ئېشىپ ئاللاھقا تىل تەككۈزىدۇ. شۇنىڭدەك بىز ھەر توپلۇمغا ئۆزىنىڭ ئىش-ھەرىكىتىنى چىرايلىق كۆرسەتتۇق. نىھايەت ئۇلارنىڭ قايتىپ بارىدىغان جايى رەببىنىڭ ھۇزۇرىدۇر، ئاللاھ ئۇلارغا قىلمىشلىرىنى ئېيتىپ بېرىدۇ(108).
سۈرە ئەنئام 109-ئايەت
وَأَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمَانِهِمْ لَئِن جَاءَتْهُمْ آيَةٌ لَّيُؤْمِنُنَّ بِهَا قُلْ إِنَّمَا الْآيَاتُ عِندَ اللَّهِ وَمَا يُشْعِرُكُمْ أَنَّهَا إِذَا جَاءَتْ لَا يُؤْمِنُونَ
ئۇلار «ئەگەر بىزگە بىرەر (مۆجىزىۋى) پاكىت كەلسە، بىز ئۇنىڭغا چوقۇم ئىشىنىمىز» دەپ، ئاللاھنىڭ نامى بىلەن قاتتىق قەسەم ئىچىشىدۇ. (ئى مۇھەممەت:) «(مۆجىزىۋى) پاكىت پەقەتلا ئاللاھنىڭ دەرگاھىدىكى ئىش» دېگىن. (ئى مۆمىنلەر!) (مۆجىزىۋى) پاكىتلار كەلسە، ئۇلارنىڭ ئۇنىڭغا ئىشەنمەيدىغانلىقىنى سىلەر بىلەمسىلەر؟(109).
سۈرە ئەنئام 110-ئايەت
وَنُقَلِّبُ أَفْئِدَتَهُمْ وَأَبْصَارَهُمْ كَمَا لَمْ يُؤْمِنُوا بِهِ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَنَذَرُهُمْ فِي طُغْيَانِهِمْ يَعْمَهُونَ
ئۇلارنىڭ دىللىرىنى ۋە كۆزلىرىنى بۇرىۋېتىمىز، خۇددى ئۇلار (ئىلگىرى) ئىشەنمىگىنىدەك (يەنە ئىشەنمەيدۇ)، ئۇلارنى ئازغۇنلۇقلىرى ئىچىدە تېڭىرقاپ يۈرۈشكە تاشلاپ قويىمىز(110).
سۈرە ئەنئام 111-ئايەت
وَلَوْ أَنَّنَا نَزَّلْنَا إِلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةَ وَكَلَّمَهُمُ الْمَوْتَى وَحَشَرْنَا عَلَيْهِمْ كُلَّ شَيْءٍ قُبُلًا مَّا كَانُوا لِيُؤْمِنُوا إِلَّا أَن يَشَاءَ اللَّهُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ يَجْهَلُونَ
بىز ئۇ(ئىشەنمەيدىغان)لارغا (ئۆزلىرى تەلەپ قىلغاندەك) پەرىشتىلەرنى چۈشۈرگەن، ئۆلۈكلەرنى ئۇلار بىلەن سۆزلەشتۈرگەن ھەمدە (ھەقىقەتنى ئىسپاتلايدىغان) ھەممە نەرسىنى ئۇلارنىڭ ئالدىغا يىغىپ بەرگەن تەقدىردىمۇ، ئاللاھ خالىمىسا[8] ئۇلار ئىمان ئېيتمايدۇ. لېكىن ئۇلارنىڭ تولىسى (بۇنى) ئۇقمايدۇ(111).
[8]. «ئاللاھ ئىنساننىڭ ھىدايەت تېپىشىنى قاچان خالايدۇ؟» دېگەن سوئالنىڭ جاۋابى، ئىنسان ئۆزى ھىدايەتنى قاچان ئىستىسە شۇ چاغدا.
سۈرە ئەنئام 112-ئايەت
وَكَذَلِكَ جَعَلْنَا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا شَيَاطِينَ الْإِنسِ وَالْجِنِّ يُوحِي بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُورًا وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ مَا فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَمَا يَفْتَرُونَ
بىز ئىنسانلار ۋە جىنلاردىن بولغان شەيتانلارنى ھەر نەبىيگە مۇشۇنداق دۈشمەن قىلدۇق، ئۇلار ئالداش ئۈچۈن شېرىن سۆزلەر بىلەن بىر-بىرىنى قۇترىتىدۇ. ناۋادا رەببىڭ خالىغان بولسا ئۇلار بۇنداق قىلمايتتى. ئۇلارغا ۋە ئويدۇرغان تۆھمەتلىرىگە پەرۋا قىلمىغىن(112).
سۈرە ئەنئام 113-ئايەت
وَلِتَصْغَى إِلَيْهِ أَفْئِدَةُ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ وَلِيَرْضَوْهُ وَلِيَقْتَرِفُوا مَا هُم مُّقْتَرِفُونَ
نەتىجىدە، ئاخىرەتكە ئىمان ئېيتمايدىغانلارنىڭ دىللىرى ئۇلارنىڭ شېرىن سۆزلىرىگە مايىل بولىدۇ، ئۇنىڭدىن خۇرسەن بولىدۇ ۋە ئۇلار قىلىۋاتقان گۇناھلارنى بۇلارمۇ قىلىدۇ(113).
سۈرە ئەنئام 114-ئايەت
أَفَغَيْرَ اللَّهِ أَبْتَغِي حَكَمًا وَهُوَ الَّذِي أَنزَلَ إِلَيْكُمُ الْكِتَابَ مُفَصَّلًا وَالَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْلَمُونَ أَنَّهُ مُنَزَّلٌ مِّن رَّبِّكَ بِالْحَقِّ فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ
(ئى مۇھەممەت! ئۇلارغا) ئېيتقىنكى: «ئاللاھ سىلەرگە تەپسىلىي بايان قىلىنغان كىتابنى چۈشۈرگەن تۇرسا، ئاللاھتىن باشقا ھۆكۈم قىلغۇچىنى ئىزدەمدىم؟». بىز كىتاب ئاتا قىلغانلار ئۇ(قۇرئان)نىڭ رەببىڭ تەرىپىدىن چىنلىق بىلەن چۈشۈرۈلگەن كىتاب ئىكەنلىكىنى بىلىدۇ. شۇڭا سەن ھەرگىزمۇ شەكلەنگۈچىلەردىن بولمىغىن(114).
سۈرە ئەنئام 115-ئايەت
وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ صِدْقًا وَعَدْلًا لَّا مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِهِ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ
رەببىڭنىڭ سۆزى راستچىللىق ۋە ئادالەت جەھەتتىن ۋايىغا يەتكەندۇر، ئۇنىڭ سۆزلىرىنى ئۆزگەرتەلەيدىغان ھېچ كىشى يوق. ئۇ (ھەممىنى) ئاڭلاپ تۇرغۇچىدۇر، (ھەممىنى) بىلىپ تۇرغۇچىدۇر(115).
سۈرە ئەنئام 116-ئايەت
وَإِن تُطِعْ أَكْثَرَ مَن فِي الْأَرْضِ يُضِلُّوكَ عَن سَبِيلِ اللَّهِ إِن يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنْ هُمْ إِلَّا يَخْرُصُونَ
ئەگەر سەن يەر يۈزىدىكى كىشىلەرنىڭ كۆپىنچىسىگە ئىتائەت قىلساڭ، ئۇلار سېنى ئاللاھنىڭ يولىدىن ئازدۇرۇۋېتىدۇ. ئۇلار پەقەت گۇمانغىلا[9] ئەگىشىدۇ ۋە پەقەت ئاساسسىز بىلجىرلىشىدۇ(116).
[9] . قۇرئانغا ئاساسلانغاندا، « – گۇمان» ھېچقانداق قىممەتكە ئىگە ئەمەس. بۇ نۇقتا يۇنۇس سۈرىسى 36-ئايەتتە تىلغا ئېلىنغان بولۇپ، گۇماننىڭ ھەقىقەتنىڭ ئورنىنى ئالالمايدىغانلىقى تەكىتلەنگەن.
سۈرە ئەنئام 117-ئايەت
إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ مَن يَضِلُّ عَن سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ
شۈبھىسىزكى، رەببىڭ كىمنىڭ يولىدىن ئازغانلىقىنى، كىمنىڭ توغرا يول تۇتقانلىقىنى ئوبدان بىلىدۇ(117).
سۈرە ئەنئام 118-ئايەت
فَكُلُوا مِمَّا ذُكِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ إِن كُنتُم بِآيَاتِهِ مُؤْمِنِينَ
ئەگەر ئاللاھنىڭ ئايەتلىرىگە ئىمان كەلتۈرگۈچى بولساڭلار، ئاللاھنىڭ ئىسمى ئېيتىلىپ بوغۇزلانغان (ھايۋانلارنىڭ گۆشى)نى يەڭلار(118).
سۈرە ئەنئام 119-ئايەت
وَمَا لَكُمْ أَلَّا تَأْكُلُوا مِمَّا ذُكِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَقَدْ فَصَّلَ لَكُم مَّا حَرَّمَ عَلَيْكُمْ إِلَّا مَا اضْطُرِرْتُمْ إِلَيْهِ وَإِنَّ كَثِيرًا لَّيُضِلُّونَ بِأَهْوَائِهِم بِغَيْرِ عِلْمٍ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُعْتَدِينَ
مەجبۇر بولۇپ قالمىغۇچە يېيىش ھارام قىلىنغان نەرسىلەرنى ئاللاھ سىلەرگە تەپسىلىي بايان قىلغان تۇرسا، نېمىشقا ئاللاھنىڭ ئىسمى ئېيتىلىپ بوغۇزلانغان (ھايۋانلارنىڭ گۆشى)نى يېمەيسىلەر؟ كۆپلىگەن كىشىلەر ئۆز خاھىشىغا ئەگىشىپ، بىلمەستىن (يېڭى ھاراملارنى پەيدا قىلىش ئارقىلىق كىشىلەرنى) ئازدۇرىدۇ. شۈبھىسىزكى، سېنىڭ رەببىڭ (شەرئىي دەلىلسىز ئۇ ھارام، بۇ ھارام دەپ) ھەددىدىن ئاشقۇچىلارنى ئوبدان بىلىدۇ(119).
سۈرە ئەنئام 120-ئايەت
وَذَرُوا ظَاهِرَ الْإِثْمِ وَبَاطِنَهُ إِنَّ الَّذِينَ يَكْسِبُونَ الْإِثْمَ سَيُجْزَوْنَ بِمَا كَانُوا يَقْتَرِفُونَ
ئاشكارا ۋە يوشۇرۇن گۇناھلارنى تاشلاڭلار. شۈبھىسىزكى، گۇناھ قىلغۇچىلار ئۆز قىلمىشلىرى تۈپەيلىدىن جازاغا تارتىلىدۇ(120).
سۈرە ئەنئام 121-ئايەت
وَلَا تَأْكُلُوا مِمَّا لَمْ يُذْكَرِ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَإِنَّهُ لَفِسْقٌ وَإِنَّ الشَّيَاطِينَ لَيُوحُونَ إِلَى أَوْلِيَائِهِمْ لِيُجَادِلُوكُمْ وَإِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّكُمْ لَمُشْرِكُونَ
(ئى مۆمىنلەر!) ئاللاھنىڭ ئىسمى ئېيتىلماي بوغۇزلانغان (ھايۋانلارنىڭ گۆشى)نى يېمەڭلار، ئۇنى يېيىش ئەلۋەتتە پاسىقلىقتۇر. شۈبھىسىزكى، شەيتانلار ئۆز دوستلىرىنى سىلەر بىلەن دەتالاش قىلىشقا قۇترىتىدۇ. ئەگەر ئۇلارغا ئىتائەت قىلساڭلار، سىلەر چوقۇم ئاللاھتىن باشقىغا ئىلاھلىق راۋا كۆرگۈچىلەردىن بولۇپ قالىسىلەر(121).
سۈرە ئەنئام 122-ئايەت
أَوَمَن كَانَ مَيْتًا فَأَحْيَيْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَن مَّثَلُهُ فِي الظُّلُمَاتِ لَيْسَ بِخَارِجٍ مِّنْهَا كَذَلِكَ زُيِّنَ لِلْكَافِرِينَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ
(ئىمانسىز بولغانلىقى ئۈچۈن روھىي جەھەتتىن) ئۆلۈك بولۇپ، بىز (قەلبىنى ئىمان بىلەن) تىرىلدۈرگەن، ئىنسانلار ئارىسىدا توغرا يولنى تېپىۋېلىشى ئۈچۈن يورۇقلۇق ئىنئام قىلغان ئادەم قاراڭغۇ-زۇلمەتتە (يەنى، كۇفرىنىڭ قاراڭغۇلۇقىدا) قالغان ۋە ئۇنىڭدىن قۇتۇلالمىغان ئادەم بىلەن ئوخشاشمۇ؟ كاپىرلارغا ئۆز قىلمىشلىرى ئەنە شۇنداق چىرايلىق كۆرسىتىلدى(122).
سۈرە ئەنئام 123-ئايەت
وَكَذَلِكَ جَعَلْنَا فِي كُلِّ قَرْيَةٍ أَكَابِرَ مُجْرِمِيهَا لِيَمْكُرُوا فِيهَا وَمَا يَمْكُرُونَ إِلَّا بِأَنفُسِهِمْ وَمَا يَشْعُرُونَ
شۇنىڭدەك ھەر ئەلنىڭ ئالدىنقى قاتاردىكى گۇناھكارلىرىنىڭ ئۆز دىيارىدا ھىيلە-نەيرەڭ ئىشلىتىشىگە رۇخسەت قىلدۇق. ئۇلارنىڭ ئىشلەتكەن ھىيلە-نەيرەڭلىرى ھامان ئۆزلىرىگە يانىدۇ، ئ‍ۆزلىرى (بۇنى) سەزمەيدۇ(123).
سۈرە ئەنئام 124-ئايەت
وَإِذَا جَاءَتْهُمْ آيَةٌ قَالُوا لَن نُّؤْمِنَ حَتَّى نُؤْتَى مِثْلَ مَا أُوتِيَ رُسُلُ اللَّهِ اللَّهُ أَعْلَمُ حَيْثُ يَجْعَلُ رِسَالَتَهُ سَيُصِيبُ الَّذِينَ أَجْرَمُوا صَغَارٌ عِندَ اللَّهِ وَعَذَابٌ شَدِيدٌ بِمَا كَانُوا يَمْكُرُونَ
قاچانىكى ئۇلارغا بىرەر ئايەت كەلسە، (ئۇلار) «ئاللاھنىڭ رەسۇللىرىغا بېرىلگەننىڭ ئوخشىشى بىزگىمۇ بېرىلمىگۈچە ھەرگىز ئىشەنمەيمىز» دېيىشىدۇ، ئاللاھ ئەلچىلىك ۋەزىپىسىنى كىمگە بېرىشنى ئوبدان بىلىدۇ. (بۇ) گۇناھكارلار ئۆزلىرى ئىشلەتكەن ھىيلە-نەيرەڭلىرى تۈپەيلىدىن ئاللاھنىڭ ھۇزۇرىدا خورلۇققا ۋە قاتتىق ئازاب-ئوقۇبەتكە دۇچار بولىدۇ(124).
سۈرە ئەنئام 125-ئايەت
فَمَن يُرِدِ اللَّهُ أَن يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ وَمَن يُرِدْ أَن يُضِلَّهُ يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقًا حَرَجًا كَأَنَّمَا يَصَّعَّدُ فِي السَّمَاءِ كَذَلِكَ يَجْعَلُ اللَّهُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ
ئاللاھ كىمنى توغرا يولغا ئېرىشتۈرمەكچى بولسا، ئۇنىڭ كۆڭلى-كۆكسىنى ئىسلامغا ئاچىدۇ؛ ئاللاھ كىمنى ئازغۇنلۇقتا تاشلاپ قويماقچى بولسا، ئۇنىڭ كۆڭلى-كۆكسىنى شۇنچە تارايتىۋېتىدۇكى، گويا ئۇ ئاسماندا ئۆرلەۋاتقاندەك (كۆكسى سىقىلىدۇ). ئاللاھ ئىمان ئېيتمىغانلارنى مۇشۇنداق يامان ئەھۋالغا قويىدۇ(125).
سۈرە ئەنئام 126-ئايەت
وَهَذَا صِرَاطُ رَبِّكَ مُسْتَقِيمًا قَدْ فَصَّلْنَا الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَذَّكَّرُونَ
بۇ (يەنى، ئىسلام دىنى) رەببىڭنىڭ توپتوغرا يولىدۇر، ساۋاق ئالىدىغان كىشىلەر توپى ئۈچۈن ئايەتلەرنى مۇشۇنداق تەپسىلىي بايان قىلدۇق(126).
سۈرە ئەنئام 127-ئايەت
لَهُمْ دَارُ السَّلَامِ عِندَ رَبِّهِمْ وَهُوَ وَلِيُّهُم بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ
ئۇلارغا رەببىڭنىڭ ھۇزۇرىدا خاتىرجەملىك دىيارى بار. قىلغان (ياخشى) ئىش-ھەرىكەتلىرى ئۈچۈن ئاللاھ ئۇلارنىڭ دوستىدۇر(127).
سۈرە ئەنئام 128-ئايەت
وَيَوْمَ يَحْشُرُهُمْ جَمِيعًا يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَكْثَرْتُم مِّنَ الْإِنسِ وَقَالَ أَوْلِيَاؤُهُم مِّنَ الْإِنسِ رَبَّنَا اسْتَمْتَعَ بَعْضُنَا بِبَعْضٍ وَبَلَغْنَا أَجَلَنَا الَّذِي أَجَّلْتَ لَنَا قَالَ النَّارُ مَثْوَاكُمْ خَالِدِينَ فِيهَا إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ
ئاللاھ بارچىنى (يەنى، ئىنسانلارنى، جىنلارنى ھېساب ئۈچۈن) يىغىدىغان كۈنى: «ئى جىنلار گۇرۇھى! سىلەر كۆپلىگەن ئادەملەرنى ئازدۇردۇڭلار» (دەيدۇ). ئۇلارنىڭ ئىنسانلاردىن بولغان دوستلىرى: «ئى رەببىمىز! بىز بىر-بىرىمىزدىن راسا پايدىلاندۇق، ناھايەت بىز ئەمدى سەن بەلگىلىگەن ۋاقىتقا (يەنى، قىيامەت كۈنىگە) ئۇلاشتۇق» دەيدۇ. ئاللاھ: «دوزاخ سىلەرنىڭ تۇرىدىغان جايىڭلاردۇر، ئاللاھ ئەكسىنى خالىمىغىچە سىلەر ئۇ يەردە مەڭگۈ قالىسىلەر» دەيدۇ. شۈبھىسىزكى، رەببىڭ (ھەممىنىڭ ئۈستىدىن) ھۆكۈم يۈرگۈزگۈچىدۇر، (ھەممىنى) بىلىپ تۇرغۇچىدۇر(128).
سۈرە ئەنئام 129-ئايەت
وَكَذَلِكَ نُوَلِّي بَعْضَ الظَّالِمِينَ بَعْضًا بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ
شۇنىڭدەك قىلمىشلىرى تۈپەيلىدىن زالىملارنى بىر-بىرىگە دوست قىلىمىز(129).
سۈرە ئەنئام 130-ئايەت
يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ أَلَمْ يَأْتِكُمْ رُسُلٌ مِّنكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ آيَاتِي وَيُنذِرُونَكُمْ لِقَاءَ يَوْمِكُمْ هَذَا قَالُوا شَهِدْنَا عَلَى أَنفُسِنَا وَغَرَّتْهُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَشَهِدُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ أَنَّهُمْ كَانُوا كَافِرِينَ
«ئى جىنلار ۋە ئىنسانلار گۇرۇھى! سىلەرگە ئۆز ئىچىڭلاردىن مېنىڭ ئايەتلىرىمنى بايان قىلىپ بېرىدىغان، بۇ كۈنۈڭلاردىكى ئۇچرىشىشتىن سىلەرنى ئاگاھلاندۇرىدىغان ئەلچىلەر كەلمىگەنمىدى؟» (دېيىلگەندە)، ئۇلار: «بىز ئۆزىمىزگە قارشى گۇۋاھلىق بېرىمىز (يەنى، گۇناھلىرىمىزنى ئېتىراپ قىلدۇق)» دەيدۇ. ئۇلارنى دۇنيا تىرىكچىلىكى ئالداپ كەتتى، ئۇلار ئۆزلىرىنىڭ تۇزكورلۇق قىلغانلىقىغا ئۆزلىرى گۇۋاھلىق بېرىدۇ(130).
سۈرە ئەنئام 131-ئايەت
ذَلِكَ أَن لَّمْ يَكُن رَّبُّكَ مُهْلِكَ الْقُرَى بِظُلْمٍ وَأَهْلُهَا غَافِلُونَ
بۇنىڭ سەۋەبى شۇكى، رەببىڭ ئاھالىسى (ئىلاھىي تەلىماتلاردىن) بىخەۋەر بىر يۇرتنى ناھەق ھالاك قىلغىنى يوق(131).
سۈرە ئەنئام 132-ئايەت
وَلِكُلٍّ دَرَجَاتٌ مِّمَّا عَمِلُوا وَمَا رَبُّكَ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ
ھەركىمنىڭ قىلغان ئىش-ھەرىكىتىگە يارىشا دەرىجىسى بولىدۇ، رەببىڭ ئۇلارنىڭ قىلغان ئىش-ھەرىكەتلىرىدىن بىخۇد ئەمەس(132).
سۈرە ئەنئام 133-ئايەت
وَرَبُّكَ الْغَنِيُّ ذُو الرَّحْمَةِ إِن يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَيَسْتَخْلِفْ مِن بَعْدِكُم مَّا يَشَاءُ كَمَا أَنشَأَكُم مِّن ذُرِّيَّةِ قَوْمٍ آخَرِينَ
رەببىڭ (ھەرقانداق نەرسىدىن) بىھاجەتتۇر‐ ئۆز-ئۆزىگە يېتەرلىكتۇر، مېھىر-شەپقەت ئىگىسىدۇر. ئەگەر ئۇ خالىسا، سىلەرنى باشقا ئىنسانلارنىڭ نەسلىدىن ئاپىرىدە قىلغاندەك، ئورنۇڭلارغا باشقا خەلقلەرنى تىكلەپ سىلەرنى يوق قىلىۋېتىدۇ(133).
سۈرە ئەنئام 134-ئايەت
إِنَّ مَا تُوعَدُونَ لَآتٍ وَمَا أَنتُم بِمُعْجِزِينَ
شۈبھىسىزكى، سىلەر ئاگاھلاندۇرۇلغان شەيئى (يەنى، قىيامەت ۋە ھېساب بېرىش) چوقۇم مەيدانغا كېلىدۇ، سىلەر ھەرگىزمۇ توسۇپ قالالمايسىلەر(134).
سۈرە ئەنئام 135-ئايەت
قُلْ يَا قَوْمِ اعْمَلُوا عَلَى مَكَانَتِكُمْ إِنِّي عَامِلٌ فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ مَن تَكُونُ لَهُ عَاقِبَةُ الدَّارِ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ
(ئى مۇھەممەت!) ئېيتقىنكى: «ئى خەلقىم! سىلەر قولۇڭلاردىن كەلگەننى قىلىڭلار، مەنمۇ قىلىمەن. ئاخىرەتتە كىمنىڭ ئاقىۋىتى ياخشى بولىدىغانلىقىنى ئۇزۇنغا قالماي بىلىپ قالىسىلەر، زالىملار ھەرگىز مۇراد-مەقسىتىگە يېتەلمەيدۇ»(135).
سۈرە ئەنئام 136-ئايەت
وَجَعَلُوا لِلَّهِ مِمَّا ذَرَأَ مِنَ الْحَرْثِ وَالْأَنْعَامِ نَصِيبًا فَقَالُوا هَذَا لِلَّهِ بِزَعْمِهِمْ وَهَذَا لِشُرَكَائِنَا فَمَا كَانَ لِشُرَكَائِهِمْ فَلَا يَصِلُ إِلَى اللَّهِ وَمَا كَانَ لِلَّهِ فَهُوَ يَصِلُ إِلَى شُرَكَائِهِمْ سَاءَ مَا يَحْكُمُونَ
ئۇ(مۇشرىك)لار ئاللاھ ياراتقان ئېكىنلەردىن ۋە چارۋا (يەنى، تۆگە، كالا، قوي، ئۆچكە قاتارلىق)لاردىن نېسىۋە ئايرىپ، ئۆزىچە: «بۇ ئاللاھ ئۈچۈندۇر، بۇ بولسا (ئاللاھقا شېرىك قىلىۋالغان) ئىلاھلىرىمىز ئۈچۈندۇر» دېيىشتى. (ئۇلارنىڭ قارىشىچە،) ئىلاھلىرىنىڭ نېسىۋىسىدىن ئاللاھنىڭكىگە قوشۇشقا بولمايتتى، لېكىن ئاللاھنىڭ نېسىۋىسىدىن ئىلاھلىرىنىڭكىگە قوشۇشقا بولاتتى[10]. ئۇلارنىڭ ھۆكمى نېمىدېگەن قەبىھ!(136).
[10] . مۇشرىكلار ئاللاھقا ئاتىغان ھەسسىسىدىن بۇتلارغا ئاتىغان ھەسسىسىگە بىرەر نەرسە قوشۇلۇپ قالسا، ئۇنى بۇتلىرىنىڭ ھەسسىسى ئىچىدە قالدۇراتتى ۋە «ئاللاھ باي، بۇنىڭغا موھتاج ئەمەس» دەيتتى. بۇتلىرىغا ئاتىغان ھەسسىسىدىن ئاللاھقا ئاتىغان ھەسسىسىگە بىرەر نەرسە قوشۇلۇپ قالسا، ئۇنى بۇتلىرىنىڭ ھەسسىسىگە قايتۇرۇۋېتەتتى.
سۈرە ئەنئام 137-ئايەت
وَكَذَلِكَ زَيَّنَ لِكَثِيرٍ مِّنَ الْمُشْرِكِينَ قَتْلَ أَوْلَادِهِمْ شُرَكَاؤُهُمْ لِيُرْدُوهُمْ وَلِيَلْبِسُوا عَلَيْهِمْ دِينَهُمْ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَمَا يَفْتَرُونَ
خۇددى شۇنىڭدەك، (ئاللاھقا شېرىك قىلىۋېلىشقان) ئىلاھلىرى ئۇلارنى ھالاك قىلىش ۋە ئۇلارنىڭ دىنىنى مۈجىمەللەشتۈرۈش ئۈچۈن، مۇشرىكلارنىڭ كۆپىنچىسىگە ئۆز پەرزەنتلىرىنى ئۆلتۈرۈشنى چىرايلىق كۆرسەتتى. ناۋادا ئاللاھ خالىغان بولسا ئىدى، ئۇلار بۇنى قىلمايتتى. شۇڭا سەن ئۇلارنى توقۇغان يالغانلىرى بىلەن تاشلاپ قويغىن(137).
سۈرە ئەنئام 138-ئايەت
وَقَالُوا هَذِهِ أَنْعَامٌ وَحَرْثٌ حِجْرٌ لَّا يَطْعَمُهَا إِلَّا مَن نَّشَاءُ بِزَعْمِهِمْ وَأَنْعَامٌ حُرِّمَتْ ظُهُورُهَا وَأَنْعَامٌ لَّا يَذْكُرُونَ اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهَا افْتِرَاءً عَلَيْهِ سَيَجْزِيهِم بِمَا كَانُوا يَفْتَرُونَ
ئۇلار ئۆزلىرىنىڭ (خۇراپىي) گۇمانىچە ئاللاھ توغرىسىدا يالغان ئويدۇرۇپ: «بۇ چارۋىلار ۋە ئېكىنلەر مۇقەددەستۇر، ئۇلارنى پەقەت بىز خالىغان ئادەملەرلا يېيەلەيدۇ، بۇ چارۋىلارنى مىنىش-يۈك ئارتىش ھارامدۇر، ئۇلارنى بوغۇزلىغاندا ئاللاھنىڭ ئىسمىنى تىلغا ئېلىشقا بولمايدۇ» دېيىشتى. ئاللاھ ئۇلارنى يالغاننى ئويدۇرغانلىقى ئۈچۈن جازالايدۇ(138).
سۈرە ئەنئام 139-ئايەت
وَقَالُوا مَا فِي بُطُونِ هَذِهِ الْأَنْعَامِ خَالِصَةٌ لِّذُكُورِنَا وَمُحَرَّمٌ عَلَى أَزْوَاجِنَا وَإِن يَكُن مَّيْتَةً فَهُمْ فِيهِ شُرَكَاءُ سَيَجْزِيهِمْ وَصْفَهُمْ إِنَّهُ حَكِيمٌ عَلِيمٌ
ئۇلار: «بۇ چارۋىلارنىڭ قورساقلىرىدىكى بالىلىرى پەقەت ئەرلىرىمىزگە خاستۇر، ئاياللىرىمىزغا ھارامدۇر. ئەگەر تۇغۇلغان چارۋا ئۆلۈك بولسا، بۇ ئەر-ئاياللىرىمىزغا ئورتاقتۇر (يەنى، بۇنى ھەممەيلەن يېسە بولىدۇ)» دېيىشتى. ئۇلار («ئۇ ھالال، بۇ ھارام» دەپ) ئۆزلىرىچە ھۆكۈم قىلىۋالغانلىقى ئۈچۈن، ئاللاھ ئۇلارنى جازالايدۇ. شۈبھىسىزكى، ئاللاھ ئەڭ توغرا ھۆكۈم قىلغۇچىدۇر، بىلگۈچىدۇر(139).
سۈرە ئەنئام 140-ئايەت
قَدْ خَسِرَ الَّذِينَ قَتَلُوا أَوْلَادَهُمْ سَفَهًا بِغَيْرِ عِلْمٍ وَحَرَّمُوا مَا رَزَقَهُمُ اللَّهُ افْتِرَاءً عَلَى اللَّهِ قَدْ ضَلُّوا وَمَا كَانُوا مُهْتَدِينَ
ئەقىلسىزلىكى ۋە بىلىمسىزلىكى سەۋەبىدىن بالىلىرىنى ئۆلتۈرگەن، ئاللاھ نامىدىن يالغان توقۇپ ئاللاھ رىزىق قىلىپ بەرگەن نەرسىلەرنى ھارامغا چىقارغان كىشىلەر ھەقىقەتەن زىيان تارتتى، ئۇلار ھەقىقەتەن ئازدى، توغرا يول تۇتقان بولمىدى(140).
سۈرە ئەنئام 141-ئايەت
وَهُوَ الَّذِي أَنشَأَ جَنَّاتٍ مَّعْرُوشَاتٍ وَغَيْرَ مَعْرُوشَاتٍ وَالنَّخْلَ وَالزَّرْعَ مُخْتَلِفًا أُكُلُهُ وَالزَّيْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُتَشَابِهًا وَغَيْرَ مُتَشَابِهٍ كُلُوا مِن ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَآتُوا حَقَّهُ يَوْمَ حَصَادِهِ وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ
ئاللاھ شۇنداق زاتكى، ئۇ باراڭلىق ۋە باراڭسىز باغلارنى، مېۋىلىرى خىلمۇخىل خورما دەرەخلىرىنى، زىرائەتلەرنى، زەيتۇنلارنى ۋە ئانارلارنى بىر-بىرىگە ئوخشايدىغان ۋە ئوخشىمايدىغان قىلىپ ياراتتى. مېۋىسى پىشقاندا ئۇلاردىن يەڭلار، ھوسۇلىنى يىغقان كۈندە (كەمبەغەللەرگە) ئۇنىڭ ھەققىنى بېرىڭلار. ئىسراپ قىلماڭلار، ئاللاھ ھەقىقەتەن ئىسراپ قىلغۇچىلارنى ياقتۇرمايدۇ(141).
سۈرە ئەنئام 142-ئايەت
وَمِنَ الْأَنْعَامِ حَمُولَةً وَفَرْشًا كُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ
ئاللاھ چارۋىلاردىن يۈك توشۇيدىغانلارنى، (يۇڭىدىن، تېرىسىدىن) سېلىنچا قىلىنىدىغانلارنى ياراتتى. ئاللاھ سىلەرگە رىزىق قىلىپ بەرگەن نەرسىلەردىن يەڭلار، شەيتاننىڭ ئارقىسىغا كىرمەڭلار. شۈبھىسىزكى، ئۇ سىلەرگە ھەقىقەتەن ئوچۇق دۈشمەندۇر(142).
سۈرە ئەنئام 143-ئايەت
ثَمَانِيَةَ أَزْوَاجٍ مِّنَ الضَّأْنِ اثْنَيْنِ وَمِنَ الْمَعْزِ اثْنَيْنِ قُلْ آلذَّكَرَيْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنثَيَيْنِ أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَيْهِ أَرْحَامُ الْأُنثَيَيْنِ نَبِّئُونِي بِعِلْمٍ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ
(ئاللاھ سىلەرگە يېيىش ھالال قىلىنغان) سەككىز خىل چارۋىنى ياراتتى: قويدىن ئىككى (قوچقار ۋە ساغلىق)، ئۆچكىدىن ئىككى (تېكە ۋە ئۇرغاچى). (ئى مۇھەممەت!) ئېيتقىنكى: «ئاللاھ (قوي بىلەن ئۆچكىدىن) ئىككى ئەركەكنى ھارام قىلدىمۇ ياكى ئىككى چىشىنىمۇ ۋەياكى ئىككى چىشىنىڭ قورسىقىدىكى قوزا بىلەن ئوغلاقنىمۇ؟ ئەگەر (سىلەر ئاللاھ بۇلارنى بىزگە ھارام قىلدى دېگەن سۆزۈڭلاردا) راستچىل بولساڭلار، قېنى ماڭا دەلىل بىلەن ئېيتىپ بېرىڭلارچۇ!»(143).
سۈرە ئەنئام 144-ئايەت
وَمِنَ الْإِبِلِ اثْنَيْنِ وَمِنَ الْبَقَرِ اثْنَيْنِ قُلْ آلذَّكَرَيْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنثَيَيْنِ أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَيْهِ أَرْحَامُ الْأُنثَيَيْنِ أَمْ كُنتُمْ شُهَدَاءَ إِذْ وَصَّاكُمُ اللَّهُ بِهَذَا فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا لِّيُضِلَّ النَّاسَ بِغَيْرِ عِلْمٍ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ
(ئاللاھ سىلەرگە يېيىش ھالال قىلىنغان) تۆگىدىن ئىككىنى (يەنى، بۇغرا بىلەن ھىڭگاننى)، كالىدىن ئىككىنى (يەنى، بۇقا بىلەن ئىنەكنى) ياراتتى. (مۇشرىكلارغا) ئېيتقىنكى: «ئاللاھ ئىككى ئەركەكنى ھارام قىلدىمۇ ياكى ئىككى چىشىنىمۇ ۋەياكى ئىككى چىشىنىڭ قورسىقىدىكى بوتىلاق بىلەن موزايلارنىمۇ؟ ياكى ئاللاھ بۇنى سىلەرگە تەۋسىيە قىلغان چاغدا سىلەر شاھىتمىدىڭلار؟ كىشىلەرنى ئازدۇرۇش ئۈچۈن، بىلمەي تۇرۇپ ئاللاھ نامىدىن يالغان ئېيتقان ئادەمدىنمۇ زالىم كىشى بارمۇ؟ شۈبھىسىزكى، ئاللاھ زالىم كىشىلەر توپىنى توغرا يولغا يېتەكلىمەيدۇ»(144).
سۈرە ئەنئام 145-ئايەت
قُل لَّا أَجِدُ فِي مَا أُوحِيَ إِلَيَّ مُحَرَّمًا عَلَى طَاعِمٍ يَطْعَمُهُ إِلَّا أَن يَكُونَ مَيْتَةً أَوْ دَمًا مَّسْفُوحًا أَوْ لَحْمَ خِنزِيرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ أَوْ فِسْقًا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَإِنَّ رَبَّكَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
(ئى مۇھەممەت!) ئېيتقىنكى: «ماڭا ۋەھىي قىلىنغانلار ئىچىدە، كىشىگە ئۆزى ئۆلۈپ قالغان ھايۋان (تاپ) ياكى ئېقىپ-ئېتىلىپ چىققان قان ياكى نىجىس چوشقا گۆشى ۋەياكى ئاللاھتىن باشقىنىڭ ئىسمى ئېيتىلىپ، پاسىقلارچە بوغۇزلانغان مالدىن باشقا يېيىش ھارام قىلىنغان ھېچقانداق بىر نەرسە تاپالمايمەن. بىراق ئىلاجىسىز قالغان ئادەم باشقىسىنىڭ ھەققىگە قول ئۇزاتماستىن ۋە (زۆرۈر مىقداردىن) ئاشۇرۇۋەتمەستىن (يېسە، بىلگىنكى،) رەببىڭ ئەپۇ-مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر، ئىنتايىن رەھىمدىلدۇر(145).
سۈرە ئەنئام 146-ئايەت
وَعَلَى الَّذِينَ هَادُوا حَرَّمْنَا كُلَّ ذِي ظُفُرٍ وَمِنَ الْبَقَرِ وَالْغَنَمِ حَرَّمْنَا عَلَيْهِمْ شُحُومَهُمَا إِلَّا مَا حَمَلَتْ ظُهُورُهُمَا أَوِ الْحَوَايَا أَوْ مَا اخْتَلَطَ بِعَظْمٍ ذَلِكَ جَزَيْنَاهُم بِبَغْيِهِمْ وَإِنَّا لَصَادِقُونَ
يەھۇدىيلارغا تىرناقلىق جاندارلارنىڭ ھەممىسىنى ھارام قىلدۇق. ئۇلارغا كالا، قويلارنىڭ دۈمبىسىدىكى ياكى ئۈچەيلىرىدىكى ۋەياكى سۆڭىكىگە چاپلىشىقلىق ياغلىرىدىن باشقا ياغلىرىنى ھارام قىلدۇق. بۇ ئۇلارنىڭ ھەددىدىن ئاشقانلىقى تۈپەيلىدىن ئۇلارغا بەرگەن جازايىمىزدۇر، بىز ئەلۋەتتە راستچىلمىز(146).
سۈرە ئەنئام 147-ئايەت
فَإِن كَذَّبُوكَ فَقُل رَّبُّكُمْ ذُو رَحْمَةٍ وَاسِعَةٍ وَلَا يُرَدُّ بَأْسُهُ عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِينَ
(ئى مۇھەممەت!) ئەگەر ئۇلار سېنى يالغانغا چىقارسا، سەن: «رەببىڭلار چەكسىز مېھىر-شەپقەت ئىگىسىدۇر، (لېكىن) ئاللاھنىڭ ئازابى گۇناھقا پاتقان كىشىلەر توپىدىن قايتۇرۇلمايدۇ» دېگىن(147).
سۈرە ئەنئام 148-ئايەت
سَيَقُولُ الَّذِينَ أَشْرَكُوا لَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا أَشْرَكْنَا وَلَا آبَاؤُنَا وَلَا حَرَّمْنَا مِن شَيْءٍ كَذَلِكَ كَذَّبَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ حَتَّى ذَاقُوا بَأْسَنَا قُلْ هَلْ عِندَكُم مِّنْ عِلْمٍ فَتُخْرِجُوهُ لَنَا إِن تَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنْ أَنتُمْ إِلَّا تَخْرُصُونَ
شېرىك كەلتۈرگەنلەر: «ناۋادا ئاللاھ خالىسا ئىدى، بىزمۇ ۋە ئاتا-بوۋىلىرىمىزمۇ (ئاللاھقا) شېرىك كەلتۈرمىگەن ۋە (ئۇ ھالال قىلغان) ھېچ نەرسىنى ھارام قىلىۋالمىغان بولاتتۇق» دېيىشىۋاتىدۇ. ئۇلاردىن ئىلگىرىكىلەرمۇ مۇشۇنداق (قەدەرپەرەستلىك بىلەن ھەقنى) يالغانغا چىقارغانلىق نەتىجىسىدە ئازاب-ئوقۇبىتىمىزنى تېتىغان ئىدى. (ئۇلارغا) ئېيتقىنكى: «سۆزۈڭلارنىڭ راستلىقىغا دەلىلىڭلار بولسا بىزگە چىقىرىپ كۆرسىتىڭلار، سىلەر پەقەت گۇمانغىلا ئەگىشىسىلەر، سىلەر پەقەت ئۆسەك سۆزنىلا توقۇيسىلەر»(148).
سۈرە ئەنئام 149-ئايەت
قُلْ فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ فَلَوْ شَاءَ لَهَدَاكُمْ أَجْمَعِينَ
(ئى مۇھەممەت!) ئېيتقىنكى: «مۇستەھكەم دەلىل ئاللاھنىڭدۇر، ئەگەر ئۇ خالىسا ھەممىڭلارنى، ئەلۋەتتە، توغرا يولغا ئېرىشتۈرەتتى»(149).
سۈرە ئەنئام 150-ئايەت
قُلْ هَلُمَّ شُهَدَاءَكُمُ الَّذِينَ يَشْهَدُونَ أَنَّ اللَّهَ حَرَّمَ هَذَا فَإِن شَهِدُوا فَلَا تَشْهَدْ مَعَهُمْ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَالَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ وَهُم بِرَبِّهِمْ يَعْدِلُونَ
(ئى مۇھەممەت! ئۇلارغا:) «<ئاللاھ بۇنى ھارام قىلدى> دەپ گۇۋاھلىق بېرىدىغان گۇۋاھچىلىرىڭلارنى چاقىرىپ كېلىڭلار» دېگىن. ئەگەر ئۇلار (يالغان) گۇۋاھلىق بەرسە، سەن ھەرگىز (ئۇلارغا قوشۇلۇپ) گۇۋاھلىق بەرمىگىن. ئايەتلىرىمىزنى يالغانغا چىقارغان، ئاخىرەتكە ئىشەنمەيدىغانلارنىڭ نەپس-خاھىشلىرىغا ئەگەشمىگىن، ئۇلار (باشقا كۈچلەرنى) رەببى بىلەن تەڭ ئورۇنغا قويغۇچىلاردۇر(150).
سۈرە ئەنئام 151-ئايەت
قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ أَلَّا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُم مِّنْ إِمْلَاقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَإِيَّاهُمْ وَلَا تَقْرَبُوا الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ ذَلِكُمْ وَصَّاكُم بِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ
ئېيتقىنكى: «كېلىڭلار، رەببىڭلار ھارام قىلغان نەرسىلەرنى سىلەرگە ئوقۇپ بېرەي: ئاللاھقا ھېچ نەرسىنى شېرىك كەلتۈرمەڭلار، ئاتا-ئاناڭلارغا ياخشىلىق-ياخشى مۇئامىلە قىلىڭلار، نامراتلىقتىن قورقۇپ پەرزەنتلىرىڭلارنى ئۆلتۈرمەڭلار، بىز سىلەرگە ۋە ئۇلارغا رىزىق بېرىمىز، مەيلى ئاشكارا مەيلى يوشۇرۇن ھەرقانداق يامان ئىشلارغا يېقىن يولىماڭلار، ئاللاھ ئېزىز قىلغان جاننى ناھەق ئۆلتۈرمەڭلار. ئەقلىڭلارنى ئىشلىتىشىڭلار ئۈچۈن، ئاللاھ سىلەرگە بۇ ئىشلارنى تاپىلىدى(151).
سۈرە ئەنئام 152-ئايەت
وَلَا تَقْرَبُوا مَالَ الْيَتِيمِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ حَتَّى يَبْلُغَ أَشُدَّهُ وَأَوْفُوا الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ لَا نُكَلِّفُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَى وَبِعَهْدِ اللَّهِ أَوْفُوا ذَلِكُمْ وَصَّاكُم بِهِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ
يېتىمنىڭ مال-مۈلكىگە تاكى ئۇ قۇرامىغا يەتكەنگە قەدەر چېقىلماڭلار، پەقەت يوللۇق رەۋىشتە (سەرپ قىلىشڭلار) بۇنىڭدىن مۇستەسنا. (ماددىي-مەنىۋى) ئۆلچەمنى ۋە تارازىنى ئادىل تۇتۇڭلار، بىز ھېچكىمنى قۇربىتى يەتمەيدىغان ئىشقا تەكلىپ قىلمايمىز. سۆز قىلغان چېغىڭلاردا ئۇرۇق-تۇغقانلىرىڭلار بولغان تەقدىردىمۇ ئادىل بولۇڭلار، ئاللاھنىڭ ئەھدىسىگە ۋاپا قىلىڭلار. ئېسىڭلاردا تۇتۇشۇڭلار ئۈچۈن، ئاللاھ سىلەرگە بۇ ئىشلارنى تاپىلىدى»(152).
سۈرە ئەنئام 153-ئايەت
وَأَنَّ هَذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَن سَبِيلِهِ ذَلِكُمْ وَصَّاكُم بِهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ
مانا بۇ مېنىڭ توپتوغرا يولۇمدۇر، سىلەر بۇ يولدا مېڭىڭلار، (باشقا) يوللاردا ماڭماڭلار، ئۇلار سىلەرنى ئاللاھنىڭ يولىدىن ئايرىۋېتىدۇ. مەسئۇلىيەتچان– تەقۋادار بولۇشۇڭلار ئۈچۈن، ئاللاھ سىلەرگە بۇ ئىشلارنى تاپىلىدى(153).
سۈرە ئەنئام 154-ئايەت
ثُمَّ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ تَمَامًا عَلَى الَّذِي أَحْسَنَ وَتَفْصِيلًا لِّكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً لَّعَلَّهُم بِلِقَاءِ رَبِّهِمْ يُؤْمِنُونَ
ئاندىن، ياخشى ئىش قىلغان كىشىگە (نېمىتىمىزنى) تولۇقلاش، (دىنىي ئىشلىرىدا ئېھتىياجلىق بولغان) ھەربىر نەرسىنى تەپسىلىي بايان قىلىش، توغرا يولغا يېتەكلەش ۋە مېھىر-شەپقەت كۆرسىتىش ئۈچۈن مۇساغا كىتاب ئاتا قىلدۇق. ئۈمىدكى، ئۇلار رەببى بىلەن ئۇچرىشىدىغانلىقىغا چىنپۈتكەي(154).
سۈرە ئەنئام 155-ئايەت
وَهَذَا كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ مُبَارَكٌ فَاتَّبِعُوهُ وَاتَّقُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ
بۇ (قۇرئان) بىز چۈشۈرگەن مۇبارەك كىتابتۇر. شۇڭا ئۇنىڭغا ئەگىشىڭلار، تەقۋادار– مەسئۇلىيەتچان بولۇڭلار. ئۈمىدكى، مېھىر-شەپقەتكە ئېرىشكەيسىلەر(155).
سۈرە ئەنئام 156-ئايەت
أَن تَقُولُوا إِنَّمَا أُنزِلَ الْكِتَابُ عَلَى طَائِفَتَيْنِ مِن قَبْلِنَا وَإِن كُنَّا عَن دِرَاسَتِهِمْ لَغَافِلِينَ
(بۇ) سىلەرنىڭ «پەقەت بىزدىن ئىلگىرىكى (يەھۇدىي ۋە خىرىستىيانلاردىن ئىبارەت) ئىككى گۇرۇھقا كىتاب نازىل قىلىنغانىكەن، ئۇلارنىڭ ئالغان تەلىملىرىدىن بىزنىڭ زادىلا خەۋىرىمىز يوق» دېمەسلىكىڭلار ئۈچۈندۇر(156).
سۈرە ئەنئام 157-ئايەت
أَوْ تَقُولُوا لَوْ أَنَّا أُنزِلَ عَلَيْنَا الْكِتَابُ لَكُنَّا أَهْدَى مِنْهُمْ فَقَدْ جَاءَكُم بَيِّنَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن كَذَّبَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَصَدَفَ عَنْهَا سَنَجْزِي الَّذِينَ يَصْدِفُونَ عَنْ آيَاتِنَا سُوءَ الْعَذَابِ بِمَا كَانُوا يَصْدِفُونَ
ياكى سىلەرنىڭ «ناۋادا بىزگىمۇ كىتاب چۈشۈرۈلگەن بولسا، بىز ئەلۋەتتە ئۇلاردىن بەكرەك توغرا يولدا ماڭغان بولاتتۇق» دېمەسلىكىڭلار ئۈچۈندۇر. سىلەرگە رەببىڭلار تەرىپىدىن ھەقىقەتەن ئېنىق دەلىل، توغرا يول يېتەكچىسى ۋە مېھىر-شەپقەت يېتىپ كەلدى. (شۇنداق تۇرۇپمۇ) ئاللاھنىڭ ئايەتلىرىنى يالغانغا چىقارغان ۋە ئۇلاردىن يۈز ئۆرۈگەن ئادەمدىنمۇ بەكرەك ئۆز-ئۆزىگە ئۇۋال قىلغان ئادەم بارمۇ؟ بىزنىڭ ئايەتلىرىمىزدىن يۈز ئۆرۈگەنلەرنى ئۇلارنىڭ يۈز ئۆرۈگەنلىكلىرى ئۈچۈن ئەڭ يامان ئازاب-ئوقۇبەت بىلەن جازالايمىز(157).
سۈرە ئەنئام 158-ئايەت
هَلْ يَنظُرُونَ إِلَّا أَن تَأْتِيَهُمُ الْمَلَائِكَةُ أَوْ يَأْتِيَ رَبُّكَ أَوْ يَأْتِيَ بَعْضُ آيَاتِ رَبِّكَ يَوْمَ يَأْتِي بَعْضُ آيَاتِ رَبِّكَ لَا يَنفَعُ نَفْسًا إِيمَانُهَا لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِن قَبْلُ أَوْ كَسَبَتْ فِي إِيمَانِهَا خَيْرًا قُلِ انتَظِرُوا إِنَّا مُنتَظِرُونَ
ئۇلار پەرىشتىلەرنىڭ كېلىشىنى ياكى رەببىڭنىڭ كېلىشىنى ۋەياكى رەببىڭنىڭ بەزى ئىشارەتلىرىنىڭ كېلىشىنى ساقلاۋاتامدۇ؟ رەببىڭنىڭ بەزى ئىشارەتلىرى كەلگەن كۈندە، ئىلگىرى ئىمان ئېيتمىغانلارنىڭ ياكى ئېيتقان ئىمانىغا (يارىشا) ياخشى ئىش قىلمىغانلارنىڭ ئېيتقان ئىمانى ئۆزىگە ئەسقاتمايدۇ. ئېيتقىنكى: «سىلەر كۈتۈڭلار، بىزمۇ ئەلۋەتتە كۈتىمىز»(158).
سۈرە ئەنئام 159-ئايەت
إِنَّ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَكَانُوا شِيَعًا لَّسْتَ مِنْهُمْ فِي شَيْءٍ إِنَّمَا أَمْرُهُمْ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ يُنَبِّئُهُم بِمَا كَانُوا يَفْعَلُونَ
دىنىنى بۆلۈپ پارچىلاپ، (ھەرخىل) گۇرۇھلارغا ئايرىلىپ كەتكەنلەرگە كەلسەك، سېنىڭ ئۇلار بىلەن قىلچە ئالاقەڭ يوق، ئۇلارنىڭ ئىشى ئاللاھقا قالدى، كېيىن (يەنى، ئاخىرەتتە) ئاللاھ ئۇلارنىڭ قىلمىشلىرىنى ئۆزلىرىگە ئېيتىپ بېرىدۇ(159).
سۈرە ئەنئام 160-ئايەت
مَن جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا وَمَن جَاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلَا يُجْزَى إِلَّا مِثْلَهَا وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ
كىمكى (ئىلاھىي سوتقا) بىر ياخشىلىق بىلەن كەلسە، ئۇنىڭ ئون ھەسسىسىگە ئېرىشىدۇ؛ كىمكى بىرەر يامانلىق بىلەن كەلسە، پەقەت ئۇنىڭ يامانلىقىغا باراۋەرلا جازا بېرىلىدۇ، ئۇلارغا ئۇۋال قىلىنمايدۇ(160).
سۈرە ئەنئام 161-ئايەت
قُلْ إِنَّنِي هَدَانِي رَبِّي إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ دِينًا قِيَمًا مِّلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ
(ئى مۇھەممەت!) ئېيتقىنكى: «رەببىم مېنى ھەقىقەتەن توپتوغرا يولغا، يەنى، مۇستەھكەم دىنغا، ھەنىف-باتىلدىن يۈز ئۆرۈگەن ئىبراھىمنىڭ يولىغا يېتەكلىدى، ئۇ مۇشرىكلاردىن ئەمەس ئىدى»(161).
سۈرە ئەنئام 162-ئايەت
قُلْ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
ئېيتقىنكى: «مېنىڭ نامىزىم، ئىبادەتلىرىم، ھاياتىم ۋە ماماتىم ئالەملەرنىڭ رەببى ئاللاھ ئۈچۈندۇر(162).
سۈرە ئەنئام 163-ئايەت
لَا شَرِيكَ لَهُ وَبِذَلِكَ أُمِرْتُ وَأَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِينَ
ئۇنىڭ ھېچقانداق شېرىكى يوقتۇر، مەن مۇشۇنىڭغا بۇيرۇلدۇم. مەن باش ئەگكۈچىلەرنىڭ ئالدىنقى قاتارىدىكى-ئاۋانگارتىمەن»(163).
سۈرە ئەنئام 164-ئايەت
قُلْ أَغَيْرَ اللَّهِ أَبْغِي رَبًّا وَهُوَ رَبُّ كُلِّ شَيْءٍ وَلَا تَكْسِبُ كُلُّ نَفْسٍ إِلَّا عَلَيْهَا وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى ثُمَّ إِلَى رَبِّكُم مَّرْجِعُكُمْ فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ
(ئى مۇھەممەت!) ئېيتقىنكى: «ئاللاھ ھەممە نەرسىنىڭ رەببى تۇرسا، مەن ئۇنىڭدىن باشقا رەب ئىزدەمدىمەن؟». ھەركىمنىڭ قىلغان گۇناھى ئۆزىگە، چۈنكى بىر گۇناھكار ئادەم باشقا بىر گۇناھكار ئادەمنىڭ گۇناھىنى ئۈستىگە ئالالمايدۇ. ناھايەت رەببىڭلارنىڭ دەرگاھىغا قايتىسىلەر، ئۇ سىلەرگە سىلەر ئىختىلاپ قىلىشقان شەيئىلەرنىڭ ماھىيىتىنى ئېيتىپ بېرىدۇ(164).
سۈرە ئەنئام 165-ئايەت
وَهُوَ الَّذِي جَعَلَكُمْ خَلَائِفَ الْأَرْضِ وَرَفَعَ بَعْضَكُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِّيَبْلُوَكُمْ فِي مَا آتَاكُمْ إِنَّ رَبَّكَ سَرِيعُ الْعِقَابِ وَإِنَّهُ لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ
ئۇ شۇنداق زاتكى، سىلەرنى زېمىننىڭ ئورۇنباسارلىرى قىلدى. سىلەرگە ئاتا قىلغان نېمەتلىرى ئارقىلىق سىلەرنى سىناش ئۈچۈن، بەزىلىرىڭلارنى بەزىلىرىڭلاردىن بىرقانچە دەرىجە ئۈستۈن قىلدى. رەببىڭ (جازالاشنى ئىرادە قىلغاندا) ئەلۋەتتە تېز سۈرئەتتە جازالىغۇچىدۇر، (ئىتائەت قىلغۇچىلارنى) ئەلۋەتتە ئەپۇ-مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر، ئىنتايىن رەھىمدىلدۇر(165).
Flag Counter