سۈرە قەسەس
سۈرە قەسەس 1-ئايەت
طسم
تا، سىن، مىم (1).
سۈرە قەسەس 2-ئايەت
تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْمُبِينِ
بۇلار، روشەن كىتابنىڭ ئايەتلىرىدۇر (2).
سۈرە قەسەس 3-ئايەت
نَتْلُو عَلَيْكَ مِن نَّبَأِ مُوسَى وَفِرْعَوْنَ بِالْحَقِّ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ
(ئى پەيغەمبەر!) ئىمان ئېيتىدىغان قەۋم(نى بەرپا قىلىش) ئۈچۈن، ساڭا مۇسا ۋە پىرئەۋن سەرگۈزەشتىلىرىنىڭ بىر قىسمىنى چىنلىق ئاساسىدا ئوقۇپ بېرىمىز (3).
سۈرە قەسەس 4-ئايەت
إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلَا فِي الْأَرْضِ وَجَعَلَ أَهْلَهَا شِيَعًا يَسْتَضْعِفُ طَائِفَةً مِّنْهُمْ يُذَبِّحُ أَبْنَاءَهُمْ وَيَسْتَحْيِي نِسَاءَهُمْ إِنَّهُ كَانَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ
شۈبھىسىزكى، پىرئەۋن (مىسىر) زېمىنىدا (زومىگەرلىك قىلىپ) ھەددىدىن ئاشتى، ئاھالىسىنى تەبىقىلەرگە بۆلۈپ، ئۇلاردىن بىرتەبىقە(يەنى ئىسرائىل ئوغۇللىرى)نى بوزەك قىلدى. ئۇلارنىڭ ئوغۇللىرىنى ئۆلتۈرۈپ، خوتۇن – قىزلىرىنى ئاياق استى قىلاتتى. پىرئەۋن راستتىنلا بۇزغۇنچىلاردىن ئىدى (4).
سۈرە قەسەس 5-ئايەت
وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ
بىز زېمىن(يەنى مىسىر)دا بوزەك قىلىنغانلارغا ئىلتىپات كۆرسىتىشنى، ئۇلارنى يېتەكچى ۋە (پىرئەۋن ھەم ئۇنىڭ قوۋمىنىڭ مۈلكىگە) ۋارىس قىلىشنى (5).
سۈرە قەسەس 6-ئايەت
وَنُمَكِّنَ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ وَنُرِيَ فِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَجُنُودَهُمَا مِنْهُم مَّا كَانُوا يَحْذَرُونَ
ئۇلارنى زېمىنىدا كۈچ-قۇۋۋەت - ئىمكانىيەتكە ئىگە قىلىشنى، پىرئەۋنگە، (ۋەزىرى) ھامانغا ۋە ئۇلارنىڭ قوشۇنىغا (ئىسرائىل ئوغۇللىرىدىن) ئەنسىرەيدىغان نەرسىنى كۆرسىتىشنى ئىرادە قىلاتتۇق (6).
سۈرە قەسەس 7-ئايەت
وَأَوْحَيْنَا إِلَى أُمِّ مُوسَى أَنْ أَرْضِعِيهِ فَإِذَا خِفْتِ عَلَيْهِ فَأَلْقِيهِ فِي الْيَمِّ وَلَا تَخَافِي وَلَا تَحْزَنِي إِنَّا رَادُّوهُ إِلَيْكِ وَجَاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِينَ
(بۇنى روياپقا چىقىرىش ئۈچۈن) مۇسانىڭ ئانىسىغا «مۇسانى (بىر مەھەل ) ئېمىتكىن، ئۇنىڭ زىيانكەشلىككە ئۇچرىشىدىن ئەنسىرىسەڭ، ئۇنى دەرياغا قويۇپ بەرگىن. (ئۇنىڭدىن) ئەنسىرىمىگىن ۋە قايغۇرمىغىن. بىز چوقۇم ئۇنى سېنىڭ يېنىڭغا قايتۇرىمىز ۋە رەسۇللاردىن قىلىمىز» دەپ ۋەھىي قىلدۇق (7).
سۈرە قەسەس 8-ئايەت
فَالْتَقَطَهُ آلُ فِرْعَوْنَ لِيَكُونَ لَهُمْ عَدُوًّا وَحَزَنًا إِنَّ فِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَجُنُودَهُمَا كَانُوا خَاطِئِينَ
ئاندىن پىرئەۋننىڭ ئائىلىسى ئۆزلىرى ئۈچۈن بىر دۈشمەن ۋە خاپىلىق(نىڭ مەنبەسى) بولغۇسى ئۇ بوۋاقنى (دەريادىن) سۈزۈۋالدى. پىرئەۋن، ھامان ۋە ئۇلارنىڭ قوشۇنلىرى خاتالاشقان ئىدى (8).
سۈرە قەسەس 9-ئايەت
وَقَالَتِ امْرَأَتُ فِرْعَوْنَ قُرَّتُ عَيْنٍ لِّي وَلَكَ لَا تَقْتُلُوهُ عَسَى أَن يَنفَعَنَا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَدًا وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ
پىرئەۋننىڭ ئايالى: «بۇ بالا ماڭا ۋە ساڭا خۇشاللىق بېغىشلايدۇ، ئۇنى ئۆلتۈرمەڭلار. بەلكىم ئۇ بىزگە مەنپەئەت يەتكۈزەر ياكى ئۇنى بالا قىلىۋالارمىز» دېدى . ئەسلىدە ئۇلار (يۈز بەرگۈسى ئىشلارنى) ھېس قىلالمايۋاتاتتى (9).
سۈرە قەسەس 10-ئايەت
وَأَصْبَحَ فُؤَادُ أُمِّ مُوسَى فَارِغًا إِن كَادَتْ لَتُبْدِي بِهِ لَوْلَا أَن رَّبَطْنَا عَلَى قَلْبِهَا لِتَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ
(شۇ ۋاقىتتا) مۇسانىڭ ئانىسى ئەس - ھوشىنى يوقاتقان ھالدا تاڭ ئاتقۇزدى. ئەگەر (ۋەدىمىزگە) چىن پۈتۈپ ئىشەنچ قىلغۇچىلاردىن بولۇشى ئۈچۈن ئۇنىڭ قەلبىنى مۇستەھكەم قىلمىغان بولساق، ئۇ مۇسانىڭ ئۆزىنىڭ بالىسى ئىكەنلىكىنى ئاشكارىلاپ قويغىلى تاس قالغانىدى (10).
سۈرە قەسەس 11-ئايەت
وَقَالَتْ لِأُخْتِهِ قُصِّيهِ فَبَصُرَتْ بِهِ عَن جُنُبٍ وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ
ئانىسى مۇسانىڭ ئاچىسىغا: «(خەۋىرىنى ئۇقۇش ئۈچۈن) مۇسانىڭ كەينىگە چۈشكىن» دېدى. ئاچىسى ئۇلارغا تۇيدۇرماستىن مۇسانى يىراقتىن كۆزەتتى (11).
سۈرە قەسەس 12-ئايەت
وَحَرَّمْنَا عَلَيْهِ الْمَرَاضِعَ مِن قَبْلُ فَقَالَتْ هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَى أَهْلِ بَيْتٍ يَكْفُلُونَهُ لَكُمْ وَهُمْ لَهُ نَاصِحُونَ
دەسلەپتە مۇسانى ئىنىكئانىلار(نىڭ ئەمدۈرۈشى)دىن مەھرۇم قىلدۇق. مۇسانىڭ ئاچىسى: «سىلەرگە مۇسانى باقىدىغان ئوبدان بىر ئائىلىنى كۆرسىتىپ قويايمۇ؟ ئۇلار مۇسانى ئىخلاس بىلەن باقىدۇ» دېدى (12).
سۈرە قەسەس 13-ئايەت
فَرَدَدْنَاهُ إِلَى أُمِّهِ كَيْ تَقَرَّ عَيْنُهَا وَلَا تَحْزَنَ وَلِتَعْلَمَ أَنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَلَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ
ئانىسى خۇشال بولسۇن، قايغۇرمىسۇن ۋە ئاللاھنىڭ ۋەدىسىنىڭ ھەق ئىكەنلىكىنى بىلىپ يەتسۇن ئۈچۈن، بىز مۇسانى ئۇنىڭغا قايتۇردۇق. لېكىن، ئىنسانلارنىڭ تولىسى بىلمەيدۇ (13).
سۈرە قەسەس 14-ئايەت
وَلَمَّا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَاسْتَوَى آتَيْنَاهُ حُكْمًا وَعِلْمًا وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ
مۇسا قۇرامىغا يېتىپ (ئەقلىي جەھەتتىن) پىشىپ يېتىلگەن چاغدا، ئۇنىڭغا پەيغەمبەرلىكنى ۋە ئىلىمنى بەخش ئەتتۇق. بىز ياخشى ئىش قىلغۇچىلارنى- ئىشىنى قېتىرقىنىپ قىلغۇچىلارنى مۇشۇنداق مۇكاپاتلايمىز (14).
سۈرە قەسەس 15-ئايەت
وَدَخَلَ الْمَدِينَةَ عَلَى حِينِ غَفْلَةٍ مِّنْ أَهْلِهَا فَوَجَدَ فِيهَا رَجُلَيْنِ يَقْتَتِلَانِ هَذَا مِن شِيعَتِهِ وَهَذَا مِنْ عَدُوِّهِ فَاسْتَغَاثَهُ الَّذِي مِن شِيعَتِهِ عَلَى الَّذِي مِنْ عَدُوِّهِ فَوَكَزَهُ مُوسَى فَقَضَى عَلَيْهِ قَالَ هَذَا مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ عَدُوٌّ مُّضِلٌّ مُّبِينٌ
مۇسا شەھەر ئاھالىسى بىخەۋەر ئەسنادا شەھەرگە كىرگەندە، شەھەردە ئىككى كىشىنىڭ ئۇرۇشۇۋاتقانلىقىنى كۆردى: ئۇلارنىڭ بىرى ئۆز مىللىتىدىن، يەنە بىرى ئۇنىڭ دۈشمىنىدىن ئىدى. مىللەتداش ئادەم دۈشمىنىگە قارشى ئۇنىڭدىن ياردەم تىلىۋىدى، مۇسا ئۇنى(يەنى دۈشمىنىنى) بىر مۇشت بىلەن ئۆلتۈرۈپ قويدى. مۇسا (ئۆزىگە كېلىپ): «بۇ شەيتانغا خاس قىلىق بولدى. شۈبھىسىزكى، شەيتان ئازدۇرغۇچى ۋە ئوچۇق دۈشمەن» دېدى (15).
سۈرە قەسەس 16-ئايەت
قَالَ رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي فَاغْفِرْ لِي فَغَفَرَ لَهُ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ
مۇسا (دۇئا قىلىپ): «رەببىم! مەن ھەقىقەتەن ئۆزۈمگە ئۆزۈم ئۇۋال قىلدىم، مېنى كەچۈرگەيسەن!» دېدى، ئاللاھ ئۇنى كەچۈردى. ئاللاھ ھەقىقەتەن ناھايىتى كەچۈرۈمچان ۋە تولىمۇ رەھىمدىل زات (16).
سۈرە قەسەس 17-ئايەت
قَالَ رَبِّ بِمَا أَنْعَمْتَ عَلَيَّ فَلَنْ أَكُونَ ظَهِيرًا لِّلْمُجْرِمِينَ
مۇسا: «رەببىم! مەن سېنىڭ ماڭا بەخش ئەتكەن نېمىتىڭگە ئېرىشىپ تۇرۇپ (بۇندىن كېيىن) ھەرگىزمۇ گۇناھكارلارغا يار- يۆلەك بولمايمەن» دېدى (17).
سۈرە قەسەس 18-ئايەت
فَأَصْبَحَ فِي الْمَدِينَةِ خَائِفًا يَتَرَقَّبُ فَإِذَا الَّذِي اسْتَنصَرَهُ بِالْأَمْسِ يَسْتَصْرِخُهُ قَالَ لَهُ مُوسَى إِنَّكَ لَغَوِيٌّ مُّبِينٌ
ئەتىسى ئەتىگەندە، ئۇ قورقۇنچ ئىچىدە ئالدى - كەينىگە قاراپ شەھەرنى ئارىلاپ يۈرەتتى، كۈتۈلمىگەندە، تۈنۈگۈن ئۇنىڭدىن ياردەم تىلىگەن ئادەم (يەنە بىر قىبتى بىلەن ئۇرۇشۇپ تۇرغان ھالدا) مۇسادىن يەنە ياردەم تىلىۋېدى، مۇسا ئۇنىڭغا: «سەن ھەقىقەتەن ئېنىق ئازغۇن ئىكەنسەن» دېدى (18).
سۈرە قەسەس 19-ئايەت
فَلَمَّا أَنْ أَرَادَ أَن يَبْطِشَ بِالَّذِي هُوَ عَدُوٌّ لَّهُمَا قَالَ يَا مُوسَى أَتُرِيدُ أَن تَقْتُلَنِي كَمَا قَتَلْتَ نَفْسًا بِالْأَمْسِ إِن تُرِيدُ إِلَّا أَن تَكُونَ جَبَّارًا فِي الْأَرْضِ وَمَا تُرِيدُ أَن تَكُونَ مِنَ الْمُصْلِحِينَ
مۇسا ھەر ئىككىسىنىڭ ئورتاق دۈشمىنى بولغان (قىبتى) ئادەمنى تۇتۇۋالاي دېگەندە، ياردەم سورىغان ئادەم (مۇسا مېنى ئۇرماقچى ئوخشايدۇ دەپ ئ‍ويلاپ): «ھەي مۇسا! سەن تۈنۈگۈن بىر ئادەمنى ئۆلتۈرگەندەك مېنىمۇ ئۆلتۈرمەكچىمۇ؟ سەن زېمىندا (ناھەقچىلىكنى) تۈزەتكۈچىلەردىن بولۇشنىڭ كۇيىدا بولماي،زومىگەر بولۇشنىڭلا كۇيىدا بۇلامسەن؟» دېدى (19).
سۈرە قەسەس 20-ئايەت
وَجَاءَ رَجُلٌ مِّنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ يَسْعَى قَالَ يَا مُوسَى إِنَّ الْمَلَأَ يَأْتَمِرُونَ بِكَ لِيَقْتُلُوكَ فَاخْرُجْ إِنِّي لَكَ مِنَ النَّاصِحِينَ
(بۇ ئەسنادا) شەھەرنىڭ يىراق يېرىدىن بىر ئادەم يۈگۈرۈپ كېلىپ: «ئى مۇسا! يۇرت چوڭلىرى سېنى ئۆلتۈرۈشنى مەسلىھەتلىشىۋاتىدۇ، (شەھەردىن) دەرھال چىقىپ كەتكىن، مەن راستتىنلا ساڭا كۆيۈنگۈچىلەردىن» دېدى (20).
سۈرە قەسەس 21-ئايەت
فَخَرَجَ مِنْهَا خَائِفًا يَتَرَقَّبُ قَالَ رَبِّ نَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ
شۇنىڭ بىلەن مۇسا ئەندىشە ئىچىدە ئەتراپنى كۆزەتكەچ (شەھەردىن) چىقىۋېتىپ (دۇئاسىدا) مۇنداق دېدى: «رەببىم! مېنى شۇ زالىم قوۋمدىن قۇتقۇزغايسەن» (21).
سۈرە قەسەس 22-ئايەت
وَلَمَّا تَوَجَّهَ تِلْقَاءَ مَدْيَنَ قَالَ عَسَى رَبِّي أَن يَهْدِيَنِي سَوَاءَ السَّبِيلِ
ئۇ مەديەن تەرەپكە قاراپ ماڭغان چاغدا: «رەببىمنىڭ مېنى (چىقىش) يولىغا يېتەكلىشىنى ئۈمىد قىلىمەن» دېدى (22).
سۈرە قەسەس 23-ئايەت
وَلَمَّا وَرَدَ مَاءَ مَدْيَنَ وَجَدَ عَلَيْهِ أُمَّةً مِّنَ النَّاسِ يَسْقُونَ وَوَجَدَ مِن دُونِهِمُ امْرَأَتَيْنِ تَذُودَانِ قَالَ مَا خَطْبُكُمَا قَالَتَا لَا نَسْقِي حَتَّى يُصْدِرَ الرِّعَاءُ وَأَبُونَا شَيْخٌ كَبِيرٌ
مۇسا مەديەندىكى سۇ(يەنى بۇلاق)نىڭ يېنىغا كەلگەندە، (ئۇلاغلىرىنى) سۇغىرىۋاتقان بىر توپ كىشىنى ئۇچراتتى، ئۇلارنىڭ سەل نېرىسىدا (ئۇلاغلىرىنى) توسۇپ تۇرغان يەنە ئىككى قىزمۇ بار ئىدى. مۇسا قىزلارغا: «ئىككىڭلار نېمىشقا بۇ يەردە تۇرىسىلەر؟» دېۋىدى، ئۇلار: «پادىچىلار پادىلىرىنى سۇغىرىپ بولغاندىن كېيىن، ئاندىن بىز (ئۇلاغلىرىمىزنى) سۇغىرىمىز، ئاتىمىز ياشىنىپ قالغان بىر بوۋاي» دېدى (23).
سۈرە قەسەس 24-ئايەت
فَسَقَى لَهُمَا ثُمَّ تَوَلَّى إِلَى الظِّلِّ فَقَالَ رَبِّ إِنِّي لِمَا أَنزَلْتَ إِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ
مۇسا ئۇلارنىڭ (ئۇلاغلىرىنى) سۇغىرىشىپ بەردى، ئاندىن ئارقىسىغا بۇرۇلۇپ (دەرەخنىڭ) سايىسىگە بېرىپ (ئولتۇردى - دە): « رەببىم! ماڭا مەيلى نېمە رىزىق بەرگىن، مەن ھەقىقەتەن شۇنىڭغا موھتاج[1]» دېدى (24).
سۈرە قەسەس 25-ئايەت
فَجَاءَتْهُ إِحْدَاهُمَا تَمْشِي عَلَى اسْتِحْيَاءٍ قَالَتْ إِنَّ أَبِي يَدْعُوكَ لِيَجْزِيَكَ أَجْرَ مَا سَقَيْتَ لَنَا فَلَمَّا جَاءَهُ وَقَصَّ عَلَيْهِ الْقَصَصَ قَالَ لَا تَخَفْ نَجَوْتَ مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ
(ئۇزۇن ئۆتمەي) ھېلىقى ئىككى قىزنىڭ بىرى مۇسانىڭ يېنىغا ئۇياتچانلىق بىلەن كېلىپ: «سۇغىرىشىپ بەرگەنلىكىڭنىڭ ھەققىنى بېرىش ئۈچۈن ئاتام سېنى چاقىرىۋاتىدۇ» دېدى. شۇنىڭ بىلەن مۇسا (قىزلارنىڭ ئاتىسى)شۇئەيبنىڭ يېنىغا كېلىپ كەچۈرمىشلىرىنى سۆزلەپ بەردى. شۇئەيب: «قورقمىغىن، زالىم قەۋمدىن قۇتۇلدۇڭ» دېدى (25).
سۈرە قەسەس 26-ئايەت
قَالَتْ إِحْدَاهُمَا يَا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ إِنَّ خَيْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقَوِيُّ الْأَمِينُ
قىزلارنىڭ بىرى: «ئى ئاتا، ئۇنى ياللاپ ئىشلەتسەڭچۇ! ئەڭ ياخشىسى، مۇشۇنداق كۈچلۈك ۋە ئىشەنچلىك ئادەمنى ئىشلەتكىن» دېدى (26).
سۈرە قەسەس 27-ئايەت
قَالَ إِنِّي أُرِيدُ أَنْ أُنكِحَكَ إِحْدَى ابْنَتَيَّ هَاتَيْنِ عَلَى أَن تَأْجُرَنِي ثَمَانِيَ حِجَجٍ فَإِنْ أَتْمَمْتَ عَشْرًا فَمِنْ عِندِكَ وَمَا أُرِيدُ أَنْ أَشُقَّ عَلَيْكَ سَتَجِدُنِي إِن شَاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّالِحِينَ
شۇئەيب( مۇساغا) «ماڭا سەككىز يىل ئىشلەپ بېرىشىڭ بەدىلىگە ساڭا بۇ ئىككى قىزىمنىڭ بىرىنى ياتلىق قىلىشنى خالايمەن. ئەگەر ئون يىلنى توشقۇزۇۋەتسەڭ، ئۇمۇ ئىختىيارىڭ. (ئون يىلنى شەرت قىلىپ) سېنى مۇشەققەتكە سېلىپ قويۇشنى خالىمايمەن. ئاللاھ خالىسا، مېنىڭ دۇرۇست ئادەملەردىن ئىكەنلىكىمنى بايقايسەن» دېۋىدى (27)،
سۈرە قەسەس 28-ئايەت
قَالَ ذَلِكَ بَيْنِي وَبَيْنَكَ أَيَّمَا الْأَجَلَيْنِ قَضَيْتُ فَلَا عُدْوَانَ عَلَيَّ وَاللَّهُ عَلَى مَا نَقُولُ وَكِيلٌ
(مۇسا) «ئىككىمىزنىڭ ئارىسىدىكى توختام ئاشۇنداق بولسۇن. ئىككى مۇددەتنىڭ قايسىسىنى توشقۇزسام توشقۇزاي، ماڭا دۈشمەنلىك بولمايدۇغۇ؟ ئاللاھ دېيىشكەنلىرىمىزگە شاھىت» دېدى (28).
سۈرە قەسەس 29-ئايەت
فَلَمَّا قَضَى مُوسَى الْأَجَلَ وَسَارَ بَأَهْلِهِ آنَسَ مِن جَانِبِ الطُّورِ نَارًا قَالَ لِأَهْلِهِ امْكُثُوا إِنِّي آنَسْتُ نَارًا لَّعَلِّي آتِيكُم مِّنْهَا بِخَبَرٍ أَوْ جَذْوَةٍ مِّنَ النَّارِ لَعَلَّكُمْ تَصْطَلُونَ
(ناھايەت) مۇسا (بەلگىلەنگەن) مۇددەتنى توشقۇزغاندىن كېيىن ئائىلىسىنى ئېلىپ يولغا چىقتى. ئۇنىڭغا تۇر تېغى تەرەپتە بىر ئوت كۆرۈندى[2]. ئۇ ئائىلىسىگە: «كۈتۈپ تۇرۇڭلار، مەن يىراقتا بىر ئوتنى كۆرگەندەك بولدۇم. ئۇ يەردىن سىلەرگە بىرەر خەۋەر ياكى ئىسسىنىشىڭلار ئۈچۈن بىرەر چوغ ئېلىپ كېلەرمەن» دېدى (29).
سۈرە قەسەس 30-ئايەت
فَلَمَّا أَتَاهَا نُودِيَ مِن شَاطِئِ الْوَادِ الْأَيْمَنِ فِي الْبُقْعَةِ الْمُبَارَكَةِ مِنَ الشَّجَرَةِ أَن يَا مُوسَى إِنِّي أَنَا اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ
مۇسا ئوتنىڭ يېنىغا كەلگەندە، ۋادىنىڭ ئوڭ تەرىپىنىڭ گىرۋىكىگە توغرا كېلىدىغان مۇبارەك جايدىكى دەرەخ تەرەپتىن: «ئى مۇسا! مەن ئالەملەرنىڭ رەببى ئاللاھ بولىمەن (30)،
سۈرە قەسەس 31-ئايەت
وَأَنْ أَلْقِ عَصَاكَ فَلَمَّا رَآهَا تَهْتَزُّ كَأَنَّهَا جَانٌّ وَلَّى مُدْبِرًا وَلَمْ يُعَقِّبْ يَا مُوسَى أَقْبِلْ وَلَا تَخَفْ إِنَّكَ مِنَ الْآمِنِينَ
سەن ھاساڭنى (يەرگە) تاشلىغىن» دەپ نىدا كەلدى. مۇسا ھاسىسىنىڭ گويا يىلاندەك تېز ھەرىكەتلىنىۋاتقانلىقىنى كۆرگەندە، ئارقىسىغا ئۆرۈلۈۋالدى، كەينىگە قارىيالمىدى. (بۇ چاغدا مۇنداق نىدا كەلدى) «ئى مۇسا! ئالدىڭغا ماڭغىن، قورقمىغىن، سەن ھەقىقەتەن ئەمىن بولغۇچىسەن (31).
سۈرە قەسەس 32-ئايەت
اسْلُكْ يَدَكَ فِي جَيْبِكَ تَخْرُجْ بَيْضَاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ وَاضْمُمْ إِلَيْكَ جَنَاحَكَ مِنَ الرَّهْبِ فَذَانِكَ بُرْهَانَانِ مِن رَّبِّكَ إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا فَاسِقِينَ
قولۇڭنى قوينۇڭغا سالغىن، ئۇ ھېچقانداق ئەيىبسىز ئاپپاق بولۇپ چىقىدۇ. قورقۇنچۇڭنى بېسىش ئۈچۈن قولۇڭنى يىغىۋالغىن. بۇ ئىككىسى پىرئەۋن ۋە ئۇنىڭ كاتتىباشلىرىغا رەببىڭ تەرىپىدىن كەلگەن پاكىت. ئۇلار ھەقىقەتەن يولدىن چىققان - پاسىق كىشىلەر توپى ئىدى» (32).
سۈرە قەسەس 33-ئايەت
قَالَ رَبِّ إِنِّي قَتَلْتُ مِنْهُمْ نَفْسًا فَأَخَافُ أَن يَقْتُلُونِ
(مۇسا) «رەببىم! مەن ھەقىقەتەن ئۇلاردىن بىر ئادەمنى ئۆلتۈرۈپ قويغانىدىم ، شۇنىڭ ئۈچۈن ئۇلارنىڭ مېنى ئۆلتۈرۈۋېتىشىدىن ئەنسىرەيمەن (33).
سۈرە قەسەس 34-ئايەت
وَأَخِي هَارُونُ هُوَ أَفْصَحُ مِنِّي لِسَانًا فَأَرْسِلْهُ مَعِيَ رِدْءًا يُصَدِّقُنِي إِنِّي أَخَافُ أَن يُكَذِّبُونِ
قېرىندىشىم ھارۇن مەندىن تېخىمۇ سۆزمەن، ئۇنى ماڭا قوشۇپ، مېنى تەستىقلايدىغان ياردەمچى قىلىپ ئەۋەتكەيسەن. چۈنكى، مەن راستتىنلا ئۇلارنىڭ مېنى يالغانغا چىقىرىشىدىن خەۋپسىرەيمەن» دېۋىدى (34)،
سۈرە قەسەس 35-ئايەت
قَالَ سَنَشُدُّ عَضُدَكَ بِأَخِيكَ وَنَجْعَلُ لَكُمَا سُلْطَانًا فَلَا يَصِلُونَ إِلَيْكُمَا بِآيَاتِنَا أَنتُمَا وَمَنِ اتَّبَعَكُمَا الْغَالِبُونَ
(ئاللاھ) ئېيتتى: «سېنى قېرىندىشىڭ ئارقىلىق كۈچلەندۈرىمىز، ئىككىڭلارغا شۇنداق كۈچ - قۇۋۋەت بەخش ئېتىمىزكى، ئۇلار سىلەرگە زىيانكەشلىك قىلالمايدۇ. سىلەر ئىككىڭلار ۋە سىلەرگە ئەگەشكەنلەر بىزنىڭ مۆجىزىلىرىمىز ئارقىلىق غەلىبە قىلىسىلەر» (35).
سۈرە قەسەس 36-ئايەت
فَلَمَّا جَاءَهُم مُّوسَى بِآيَاتِنَا بَيِّنَاتٍ قَالُوا مَا هَذَا إِلَّا سِحْرٌ مُّفْتَرًى وَمَا سَمِعْنَا بِهَذَا فِي آبَائِنَا الْأَوَّلِينَ
مۇسا ئۇلارغا بىزنىڭ روشەن مۆجىزىلىرىمىزنى ئېلىپ كەلگەندە، ئۇلار: «بۇ پەقەت بىر ئويدۇرۇپ چىقىرىلغان سېھىر. بىز ئاتا- بوۋىلىرىمىزنىڭ زامانىدا بۇنداق نەرسىلەرنىڭ بارلىقىنى ئاڭلىمىغانىدۇق» دېيىشىۋىدى (36)،
سۈرە قەسەس 37-ئايەت
وَقَالَ مُوسَى رَبِّي أَعْلَمُ بِمَن جَاءَ بِالْهُدَى مِنْ عِندِهِ وَمَن تَكُونُ لَهُ عَاقِبَةُ الدَّارِ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ
مۇسا: «رەببىم كىمنىڭ ئۆزى تەرىپىدىن بەخش ئېتىلگەن توغرا يول يېتەكچىسىنى ئېلىپ كەلگەنلىكىنى ۋە ياخشى ئاقىۋەتنىڭ كىمگە مەنسۇپ بولىدىغانلىقىنى ئوبدان بىلىدۇ. زالىملار زىنھار مۇراد - مەقسىتىگە ئېرىشەلمەيدۇ» دېدى (37).
سۈرە قەسەس 38-ئايەت
وَقَالَ فِرْعَوْنُ يَا أَيُّهَا الْمَلَأُ مَا عَلِمْتُ لَكُم مِّنْ إِلَهٍ غَيْرِي فَأَوْقِدْ لِي يَا هَامَانُ عَلَى الطِّينِ فَاجْعَل لِّي صَرْحًا لَّعَلِّي أَطَّلِعُ إِلَى إِلَهِ مُوسَى وَإِنِّي لَأَظُنُّهُ مِنَ الْكَاذِبِينَ
پىرئەۋن ئېيتتى: «ئى سەردارلىرىم! مەن ئۆزۈمدىن باشقا يەنە بىرەر ئىلاھ-تەڭرىنىڭ بارلىقىنى بىلمەيمەن . ئى ھامان! سەن خىش پىشۇرۇپ، مەن ئۈچۈن ئېگىز بىر بىنا سالغىن، (كىم بىلىدۇ) بەلكىم شۇ چاغدا مۇسانىڭ تەڭرىسىنى كۆرەرمەن. مەن ئۇنى يالغانچىلاردىن دەپ قارايمەن » (38).
سۈرە قەسەس 39-ئايەت
وَاسْتَكْبَرَ هُوَ وَجُنُودُهُ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَظَنُّوا أَنَّهُمْ إِلَيْنَا لَا يُرْجَعُونَ
پىرئەۋن ۋە ئۇنىڭ لەشكەرلىرى (مىسىر) زېمىنىدا ناھەق رەۋىشتە كۆرەڭلىدى. ئۇلار ئۆزلىرىنى بىزنىڭ ھۇزۇرىمىزغا قايتۇرۇلمايمىز دەپ گۇمان قىلىشتى (39).
سۈرە قەسەس 40-ئايەت
فَأَخَذْنَاهُ وَجُنُودَهُ فَنَبَذْنَاهُمْ فِي الْيَمِّ فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الظَّالِمِينَ
(ئاخىرى) بىز پىرئەۋننى ۋە لەشكەرلىرىنى جازالىدۇق، ئۇلارنى دېڭىزغا تاشلىۋەتتۇق. زالىملارنىڭ ئاقىۋىتىنىڭ قانداق بولغانلىقىغا نەەزر سالغىن (40).
سۈرە قەسەس 41-ئايەت
وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ لَا يُنصَرُونَ
ئۇلارنى بىز (ئۆز ئىرادىسى بويىچە) دوزاخقا چاقىرىدىغان باشلامچى قىلدۇق. قىيامەت كۈنى ئۇلار ياردەمگە ئېرىشەلمەيدۇ (41).
سۈرە قەسەس 42-ئايەت
وَأَتْبَعْنَاهُمْ فِي هَذِهِ الدُّنْيَا لَعْنَةً وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ هُم مِّنَ الْمَقْبُوحِينَ
ئۇلارغا بۇ دۇنيادا لەنەتنى ئەگەشتۈرۈپ قويدۇق؛ قىيامەت كۈنى بولسا بەتبەشىرىلەر قاتارىدىن ئورۇن ئالىدۇ (42).
سۈرە قەسەس 43-ئايەت
وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ مِن بَعْدِ مَا أَهْلَكْنَا الْقُرُونَ الْأُولَى بَصَائِرَ لِلنَّاسِ وَهُدًى وَرَحْمَةً لَّعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ
شۈبھىسىزكى، بىز ئىلگىرىكى نەسىللەرنى (ئاسىيلىقلىرى سەۋەبلىك) يوق قىلغاندىن كېيىن، بەلكىم ساۋاق ئالار دەپ، ئىنسانىيەت ئۈچۈن (ھەقىقەتنى كۆرىدىغان) ئاڭ مەنبەسى، يېتەكچى ۋە مېھىر-شەپقەت قىلىپ مۇساغا كىتاب(يەنى تەۋرات)نى بەردۇق (43).
سۈرە قەسەس 44-ئايەت
وَمَا كُنتَ بِجَانِبِ الْغَرْبِيِّ إِذْ قَضَيْنَا إِلَى مُوسَى الْأَمْرَ وَمَا كُنتَ مِنَ الشَّاهِدِينَ
(ئى پەيغەمبەر!) بىز مۇساغا ئەمرنى[3] يەتكۈزگەن چاغدا، سەن (ئۇ مۇقەددەس ۋادىنىڭ) غەرب تەرىپىدە يوق ئىدىڭ، (ئۇنىڭ زامانىسىدا يۈز بەرگەن ئىشلارغا) شاھىت بولغۇچىلار ئارىسىدىمۇ يوق ئىدىڭ (44).
سۈرە قەسەس 45-ئايەت
وَلَكِنَّا أَنشَأْنَا قُرُونًا فَتَطَاوَلَ عَلَيْهِمُ الْعُمُرُ وَمَا كُنتَ ثَاوِيًا فِي أَهْلِ مَدْيَنَ تَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِنَا وَلَكِنَّا كُنَّا مُرْسِلِينَ
لېكىن، بىز (مۇسادىن كېيىن) نۇرغۇن نەسىللەرنى ياراتتۇق، ئارىدىن ئۇزۇن زامان ئۆتتى. سەن ئايەتلىرىمىزنى يەتكۈزۈش ئۈچۈن مەديەن خەلقى ئىچىدە ياشىغىنىڭمۇ يوق، لېكىن بىز ئەلچىلەرنى ئەۋەتىمىز (45).
سۈرە قەسەس 46-ئايەت
وَمَا كُنتَ بِجَانِبِ الطُّورِ إِذْ نَادَيْنَا وَلَكِن رَّحْمَةً مِّن رَّبِّكَ لِتُنذِرَ قَوْمًا مَّا أَتَاهُم مِّن نَّذِيرٍ مِّن قَبْلِكَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ
(يەنە سەن) بىز نىدا قىلغان چاغدا تۇر (تېغىنىڭ) بىر تەرىپىدە يوق ئىدىڭ. لېكىن، ساۋاق ئېلىپ قالار دەپ، سەندىن ئىلگىرى ھېچبىر ئاگاھلاندۇرغۇچى كەلمىگەن خەلقنى ئاگاھلاندۇرۇشۇڭ ئۈچۈن رەببىڭ تەرىپىدىن مېھىر - شەپقەت سۈپىتىدە ئەۋەتىلدىڭ (46).
سۈرە قەسەس 47-ئايەت
وَلَوْلَا أَن تُصِيبَهُم مُّصِيبَةٌ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ فَيَقُولُوا رَبَّنَا لَوْلَا أَرْسَلْتَ إِلَيْنَا رَسُولًا فَنَتَّبِعَ آيَاتِكَ وَنَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ
ئۆز قوللىرى بىلەن قىلغان (گۇناھلىرى) تۈپەيلى بېشىغا بىرەر پالاكەت كەلگەن چاغدا، «رەببىمىز! بىزگە بىرەر پەيغەمبەر ئەۋەتكەن بولساڭ ئىدىڭ، سېنىڭ ئايەتلىرىڭگە ئەگىشەتتۇق ۋە مۆمىنلەردىن بولاتتۇق» دېمەسلىكى ئۈچۈن (سېنى ئۇلارغا ئەلچى قىلىپ ئەۋەتتۇق) (47).
سۈرە قەسەس 48-ئايەت
فَلَمَّا جَاءَهُمُ الْحَقُّ مِنْ عِندِنَا قَالُوا لَوْلَا أُوتِيَ مِثْلَ مَا أُوتِيَ مُوسَى أَوَلَمْ يَكْفُرُوا بِمَا أُوتِيَ مُوسَى مِن قَبْلُ قَالُوا سِحْرَانِ تَظَاهَرَا وَقَالُوا إِنَّا بِكُلٍّ كَافِرُونَ
دەرگاھىمىزدىن بولغان ھەقىقەت ئۇلارغا يېتىپ بارغاندا، ئۇلار: «نېمىشقا مۇساغا بېرىلگەن (مۆجىزە) ئۇنىڭغىمۇ بېرىلمىدى؟» دېيىشتى . ئۇلار ئىلگىرى مۇساغا بېرىلگەننى ئىنكار قىلىشقان ئەمەسمىدى؟ ئۇلار: «(تەۋرات بىلەن قۇرئان) بىر- بىرىنى تەستىقلايدىغان سېھىر» دېيشتى ۋە (ئىلاۋە قىلىپ) «بۇنىڭ (يەنى ئىككى كىتابنىڭ) ھەممىسىنى رەت قىلىمىز» دېيىشتى (48).
سۈرە قەسەس 49-ئايەت
قُلْ فَأْتُوا بِكِتَابٍ مِّنْ عِندِ اللَّهِ هُوَ أَهْدَى مِنْهُمَا أَتَّبِعْهُ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ
ئېيتقىنكى: «ئەگەر سۆزۈڭلاردا راستچىل بولىدىغان بولساڭلار، ئاللاھنىڭ دەرگاھىدىن ئۇ ئىككى كىتابقا قارىغاندا تېخىمۇ توغرا يولغا يېتەكلەيدىغان بىرەر كىتابنى كەلتۈرۈپ بېقىڭلار، مەن ئۇنىڭغا ئەگىشەي» (49).
سۈرە قەسەس 50-ئايەت
فَإِن لَّمْ يَسْتَجِيبُوا لَكَ فَاعْلَمْ أَنَّمَا يَتَّبِعُونَ أَهْوَاءَهُمْ وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَوَاهُ بِغَيْرِ هُدًى مِّنَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ
ئەگەر ئۇلار (سېنىڭ بۇ چاقىرىقىڭغا) جاۋاب بېرەلمىسە، بىلگىنكى، ئۇلار پەقەت ئۆزىنىڭ نەپس- خاھىشىغىلا ئەگەشكەن بولىدۇ. ئاللاھنىڭ يېتەكچىلىكىنى قويۇپ، ئۆزىنىڭ نەپس- خاھىشىغا ئەگەشكەن كىشىدىنمۇ ئازغۇن ئادەم بارمۇ؟ شۈبھىسىزكى، ئاللاھ زالىم كىشىلەر توپىنى توغرا يولغا يېتەكلىمەيدۇ (50).
سۈرە قەسەس 51-ئايەت
وَلَقَدْ وَصَّلْنَا لَهُمُ الْقَوْلَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ
ساۋاق ئالسۇن دەپ، بىز ھەقىقەتەن ئۇلارغا ئىلاھىي كالامنى ئۈزۈلدۈرمەي ئۇلاشتۇردۇق (51).
سۈرە قەسەس 52-ئايەت
الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ مِن قَبْلِهِ هُم بِهِ يُؤْمِنُونَ
قۇرئاندىن ئىلگىرى بىز كىتاب بەرگەنلەر قۇرئانغا ئىشىنىدۇ[4] (52).
سۈرە قەسەس 53-ئايەت
وَإِذَا يُتْلَى عَلَيْهِمْ قَالُوا آمَنَّا بِهِ إِنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّنَا إِنَّا كُنَّا مِن قَبْلِهِ مُسْلِمِينَ
ئۇلارغا قۇرئان ئوقۇپ بېرىلگەن چاغدا، ئۇلار: «بىز قۇرئانغا ئىشەندۇق. شۈبھىسىزكى، ئۇ رەببىمىز تەرىپىدىن (يېتىپ كەلگەن) ھەقىقەت. بىز (ئۇ كىتاب بىزگە يېتىپ كېلىشتىن) بۇرۇنمۇ (ئاللاھقا) باش ئەگكۈچىلەر ئىدۇق» دەيدۇ (53).
سۈرە قەسەس 54-ئايەت
أُولَئِكَ يُؤْتَوْنَ أَجْرَهُم مَّرَّتَيْنِ بِمَا صَبَرُوا وَيَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ
(جاپا - مۇشەققەت ۋە بېسىملارغا تىز پۈكمەي) چىداملىق بولغانلىقى ئۈچۈن، ئۇلارغا قوش ساۋاب بېرىلىدۇ، ئۇلار يامانلىقنى ياخشىلىق بىلەن بىرتەرەپ قىلىدۇ، بىز رىزىق قىلىپ بەرگەن نەرسىلەردىن خەير - ساخاۋەت قىلىدۇ (54).
سۈرە قەسەس 55-ئايەت
وَإِذَا سَمِعُوا اللَّغْوَ أَعْرَضُوا عَنْهُ وَقَالُوا لَنَا أَعْمَالُنَا وَلَكُمْ أَعْمَالُكُمْ سَلَامٌ عَلَيْكُمْ لَا نَبْتَغِي الْجَاهِلِينَ
ئۇلار بىھۇدە گەپ - سۆزلەرنى ئاڭلىغاندا ئۆزىنى چەتكە ئېلىپ: «بىزنىڭ قىلغان - ئەتكەنلىرىمىزنىڭ جاۋابكارلىقى ئۆزىمىزگە، سىلەرنىڭ قىلغان - ئەتكەنلىرىڭلارنىڭ جاۋابكارلىقى(مۇ) ئۆزۈڭلارغا، سىلەرگە ئامانلىق يار بولسۇن. بىزنىڭ (ئۆزىنى بىلمەيدىغان) نادانلار بىلەن ئىشىمىز يوق» دەيدۇ (55).
سۈرە قەسەس 56-ئايەت
إِنَّكَ لَا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَن يَشَاءُ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ
شۈبھىسىزكى، سەن ئۆزۈڭ ياقتۇرغان كىشىنى توغرا يولغا ئېرىشتۈرەلمەيسەن. لېكىن، ئاللاھ (ئۆز ئىرادىسى بىلەن) توغرا يولغا ئېرىشىشنى خالىغان ئادەمنى توغرا يولغا ئېرىشتۈرىدۇ. كىمنىڭ توغرا يولغا ئېرىشىشنى خالايدىغانلىقىنى ئاللاھ ئوبدان بىلىدۇ (56).
سۈرە قەسەس 57-ئايەت
وَقَالُوا إِن نَّتَّبِعِ الْهُدَى مَعَكَ نُتَخَطَّفْ مِنْ أَرْضِنَا أَوَلَمْ نُمَكِّن لَّهُمْ حَرَمًا آمِنًا يُجْبَى إِلَيْهِ ثَمَرَاتُ كُلِّ شَيْءٍ رِّزْقًا مِّن لَّدُنَّا وَلَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ
ئۇلار: «ئەگەر بىز سەن بىلەن توغرا يولغا ئەگىشىدىغان بولساق، يۇرتىمىزدىن ھەيدەپ چىقىرىلىمىز» دېيىشتى. ھالبۇكى، بىز ئۇلارنى تەرىپىمىزدىن ھەرخىل مەھسۇلاتلار نېمەت سۈپىتىدە يىغىلىدىغان تىنچ ۋە مۇقەددەس جايغا يەرلەشتۈرمىدۇقمۇ؟ بىراق ئۇلارنىڭ تولىسى بىلمەيدۇ (57).
سۈرە قەسەس 58-ئايەت
وَكَمْ أَهْلَكْنَا مِن قَرْيَةٍ بَطِرَتْ مَعِيشَتَهَا فَتِلْكَ مَسَاكِنُهُمْ لَمْ تُسْكَن مِّن بَعْدِهِمْ إِلَّا قَلِيلًا وَكُنَّا نَحْنُ الْوَارِثِينَ
بىز بېرىلگەن نېمەتلەرگە تۇزكورلۇق قىلغان تالاي ئەللەر(خەلقى)نى ھالاك قىلدۇق. مانا بۇ ئۇلارنىڭ تۇرالغۇلىرى. ئۇلار ھالاك بولغاندىن كېيىن، ئۇ تۇرالغۇلاردا ئازغىنا ۋاقىتتىن باشقا چاغلاردا ئادەم تۇرغان ئەمەس، مەڭگۈ قالىدىغىنى پەقەتلا بىز (58).
سۈرە قەسەس 59-ئايەت
وَمَا كَانَ رَبُّكَ مُهْلِكَ الْقُرَى حَتَّى يَبْعَثَ فِي أُمِّهَا رَسُولًا يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِنَا وَمَا كُنَّا مُهْلِكِي الْقُرَى إِلَّا وَأَهْلُهَا ظَالِمُونَ
رەببىڭ ھېچبىر ئەلنى ئۇلارنىڭ پايتەختىگە بىزنىڭ ئايەتلىرىمىزنى ئوقۇپ (يەتكۈزىدىغان) ئەلچى ئەۋەتمەي تۇرۇپ، ھەرگىز ھالاك قىلغىنى يوق. ھېچبىر ئەل ئاھالىسى (گۇناھ - مەسىيەت ئۆتكۈزۈش ئارقىلىق) ئۆزىگە ئۆزى ئۇۋال قىلمىغۇچە، بىز ئۇ ئەللەر(نىڭ ئاھالىسى)نى ھالاك قىلىپ باقمىدۇق (59).
سۈرە قەسەس 60-ئايەت
وَمَا أُوتِيتُم مِّن شَيْءٍ فَمَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَزِينَتُهَا وَمَا عِندَ اللَّهِ خَيْرٌ وَأَبْقَى أَفَلَا تَعْقِلُونَ
سىلەرگە بېرىلگەن ھەر نەرسە دۇنيا تىرىكچىلىكىدە پايدىلىنىدىغان (ئۆتكۈنچى) نەرسە ۋە دۇنيا تىرىكچىلىكىنىڭ زىننىتى. ئاللاھنىڭ ھۇزۇرىدىكى (مۇكاپات) ئەڭ ياخشى ۋە ئەڭ مەڭگۈلۈك. ئەقلىڭلارنى ئىشلەتمەمسىلەر؟ (60).
سۈرە قەسەس 61-ئايەت
أَفَمَن وَعَدْنَاهُ وَعْدًا حَسَنًا فَهُوَ لَاقِيهِ كَمَن مَّتَّعْنَاهُ مَتَاعَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ثُمَّ هُوَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مِنَ الْمُحْضَرِينَ
بىز (قايتا تىرىلىدىغان كۈندە ئېرىشىشى ئۈچۈن) چىرايلىق ۋەدە بەرگەن ۋە ئۇنىڭغا ئېرىشىدىغان ئادەم بىز دۇنيا ھاياتىدا ئۆتكۈنچى ھۇزۇر - ھالاۋەتلەردىن بەھرىمەن قىلىپ ئاندىن قىيامەت كۈنى (ئازاب - ئوقۇبەتكە) دۇچار بولىدىغانلار ئارىسىدىكى ئادەمگە ئوخشاشمۇ؟ (61).
سۈرە قەسەس 62-ئايەت
وَيَوْمَ يُنَادِيهِمْ فَيَقُولُ أَيْنَ شُرَكَائِيَ الَّذِينَ كُنتُمْ تَزْعُمُونَ
شۇ كۈنى ئاللاھ ئۇلارغا: «سىلەر ئىلگىرى سۈرۈپ كەلگەن شېرىكلىرىم قېنى؟» دەپ نىدا قىلىدۇ (62).
سۈرە قەسەس 63-ئايەت
قَالَ الَّذِينَ حَقَّ عَلَيْهِمُ الْقَوْلُ رَبَّنَا هَؤُلَاءِ الَّذِينَ أَغْوَيْنَا أَغْوَيْنَاهُمْ كَمَا غَوَيْنَا تَبَرَّأْنَا إِلَيْكَ مَا كَانُوا إِيَّانَا يَعْبُدُونَ
(قىيامەت كۈنى ئازاب - ئوقۇبەتكە دۇچار بولۇش ھەققىدىكى) ھۆكۈم مۇقىملاشقان كىشلەر: «ئى رەببىمىز! بۇلار بىز ئازدۇرغان ئادەملەر، ئۆزىمىز ئازغاندەكلا ئۇلارنىمۇ ئازدۇردۇق. بىز (ئەمدى ئۇلارنى تاشلاپ) سەندىن پاناھلىنىۋاتىمىز. ئۇلار ئەسلىدىلا بىزگە چوقۇنمايتتى» دېيىشىدۇ (63).
سۈرە قەسەس 64-ئايەت
وَقِيلَ ادْعُوا شُرَكَاءَكُمْ فَدَعَوْهُمْ فَلَمْ يَسْتَجِيبُوا لَهُمْ وَرَأَوُا الْعَذَابَ لَوْ أَنَّهُمْ كَانُوا يَهْتَدُونَ
ئۇلارغا: «شېرىك كەلتۈرگەن مەبۇدلىرىڭلارنى چاقىرىڭلار» دېيىلگەن ھامان، ئۇلار (ئاللاھقا) شېرىك كەلتۈرگەن مەبۇدلىرىنى چاقىرىدۇ، (بىراق) ئۇلاردىن جاۋاب كەلمەيدۇ. ئۇلار (جەھەننەم) ئازابىنى كۆرگەن چاغدا، (دۇنيادىكى چېغىمىزدا) توغرا يول تۇتقان بولساقچۇ! (دېيىشىپ كېتىدۇ) (64).
سۈرە قەسەس 65-ئايەت
وَيَوْمَ يُنَادِيهِمْ فَيَقُولُ مَاذَا أَجَبْتُمُ الْمُرْسَلِينَ
ئۇ كۈندە ئاللاھ ئۇلارغا نىدا قىلىپ: «ئەۋەتىلگەن ئەلچىلەرگە قانداق پوزىتسىيىدە بولدۇڭلار؟» دەپ سورايدۇ (65).
سۈرە قەسەس 66-ئايەت
فَعَمِيَتْ عَلَيْهِمُ الْأَنبَاءُ يَوْمَئِذٍ فَهُمْ لَا يَتَسَاءَلُونَ
ئۇ كۈندە ئۇلارغا (ئۆزلىرىنى ئاقلايدىغان) بارلىق خەۋەرلەر(نىڭ يولى) تۇتۇق بولىدۇ، ئۆز-ئارا سورىشالمايدۇ (66).
سۈرە قەسەس 67-ئايەت
فَأَمَّا مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَعَسَى أَن يَكُونَ مِنَ الْمُفْلِحِينَ
ئەمما (ئۈكۈنۈپ) توۋا قىلغان، ئىمان ئېيتقان ۋە ياخشى ئىشلارنى قىلغان ئادەمگە كەلسەك، ئۇنىڭ مۇراد - مەقسىتىگە ئېرىشكۈچىلەردىن بولۇشى ئۈمىدلىك (67).
سۈرە قەسەس 68-ئايەت
وَرَبُّكَ يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ وَيَخْتَارُ مَا كَانَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ سُبْحَانَ اللَّهِ وَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ
ئاللاھ خالىغان نەرسىنى يارىتىدۇ. (ئىنسانلار ئىچىدىن پەيغەمبەرلىككە) ئۆزى خالىغان كىشىنى تاللايدۇ، تاللاش ھوقۇقى ئۇلاردا بولمايدۇ. ئاللاھ ئۇلارنىڭ شېرىك كەلتۈرگەن نەرسىلىرىدىن ھالقىغان ۋە ئۇلۇغ زات (68).
سۈرە قەسەس 69-ئايەت
وَرَبُّكَ يَعْلَمُ مَا تُكِنُّ صُدُورُهُمْ وَمَا يُعْلِنُونَ
رەببىڭ ئۇلارنىڭ كۆڭلىدە يوشۇرغانلىرىنى ۋە ئاشكارىلىغانلىرىنى بىلىپ تۇرىدۇ (69).
سۈرە قەسەس 70-ئايەت
وَهُوَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَهُ الْحَمْدُ فِي الْأُولَى وَالْآخِرَةِ وَلَهُ الْحُكْمُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ
ئۇ ئۆزىدىن باشقا ھېچقانداق ئىلاھ بولمىغان ئاللاھتۇر. بۇ دۇنيادىمۇ، ئۇ دۇنيادىمۇ جىمى مەدھىيە ئاللاھقا مەنسۇپ، ھۆكۈم قىلىش ئۇنىڭغا تەۋە. سىلەر پەقەت ئۇنىڭ ھۇزۇرىغىلا قايتۇرۇلىسىلەر (70).
سۈرە قەسەس 71-ئايەت
قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِن جَعَلَ اللَّهُ عَلَيْكُمُ اللَّيْلَ سَرْمَدًا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَنْ إِلَهٌ غَيْرُ اللَّهِ يَأْتِيكُم بِضِيَاءٍ أَفَلَا تَسْمَعُونَ
ئېيتقىنكى، «قارىمامسىلەر! ئەگەر ئاللاھ كېچىنى قىيامەتكىچە ئۇدا تۇرىدىغان قىلسا، ئاللاھتىن باشقا، سىلەرگە يورۇقلۇق كەلتۈرۈپ بېرىدىغان باشقا بىر ئىلاھ مەۋجۇتمۇ؟ قۇلاق سالمامسىلەر؟» (71).
سۈرە قەسەس 72-ئايەت
قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِن جَعَلَ اللَّهُ عَلَيْكُمُ النَّهَارَ سَرْمَدًا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَنْ إِلَهٌ غَيْرُ اللَّهِ يَأْتِيكُم بِلَيْلٍ تَسْكُنُونَ فِيهِ أَفَلَا تُبْصِرُونَ
ئېيتقىنكى، «قارىمامسىلەر! ئەگەر ئاللاھ كۈندۈزنى قىيامەتكىچە ئۇدا تۇرىدىغان قىلسا، ئاللاھتىن باشقا، سىلەرگە ئارام ئالىدىغان كېچىنى كەلتۈرۈپ بېرەلەيدىغان باشقا بىر ئىلاھ مەۋجۇتمۇ؟ سىلەر (بۇ ھەقىقەتنى) كۆرمەيۋاتامسىلەر؟» (72).
سۈرە قەسەس 73-ئايەت
وَمِن رَّحْمَتِهِ جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ وَلِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
سىلەرنى كېچىدە ئارام ئالسۇن، كۈندۈزدە (ئىشلەپ) ئاللاھنىڭ پەزل-ئىلتىپاتىنى ئىزدىسۇن ۋە مىننەتدارلىق بىلدۈرسۇن دەپ سىلەر ئۈچۈن كېچە بىلەن كۈندۈزنى يارىتىشنىڭ ئۆزى، ئاللاھنىڭ مېھىر - شەپقىتىدىندۇر (73).
سۈرە قەسەس 74-ئايەت
وَيَوْمَ يُنَادِيهِمْ فَيَقُولُ أَيْنَ شُرَكَائِيَ الَّذِينَ كُنتُمْ تَزْعُمُونَ
ئۇ كۈندە ئاللاھ ئۇلارغا نىدا قىلىپ: «سىلەر مېنىڭ شېرىكلىرىم دەپ گۇمان قىلىپ يۈرگەن نەرسىلەر قېنى؟» دەيدۇ (74).
سۈرە قەسەس 75-ئايەت
وَنَزَعْنَا مِن كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيدًا فَقُلْنَا هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ فَعَلِمُوا أَنَّ الْحَقَّ لِلَّهِ وَضَلَّ عَنْهُم مَّا كَانُوا يَفْتَرُونَ
بىز ھەر ئۈممەتتىن بىر گۇۋاھچى چىقىرىمىز، ئاندىن (گۇناھكارلارغا) «(ئۆتمۈشتىكى شېرىك سەپسەتىلىرىڭلار ئۈچۈن) پاكىتىڭلارنى كەلتۈرۈڭلار» دەيمىز . شۇ چاغدا ئۇلار ھەقىقەتنىڭ ئاللاھقا مەنسۇپ ئىكەنلىكىنى بىلىپ يېتىدۇ. ئۇلارنىڭ ئويدۇرۇپ چىققان نەرسىلىرى (يەنى ساختا ئىلاھلىرى) ھېچ ئىشقا يارىمايدۇ (75).
سۈرە قەسەس 76-ئايەت
إِنَّ قَارُونَ كَانَ مِن قَوْمِ مُوسَى فَبَغَى عَلَيْهِمْ وَآتَيْنَاهُ مِنَ الْكُنُوزِ مَا إِنَّ مَفَاتِحَهُ لَتَنُوءُ بِالْعُصْبَةِ أُولِي الْقُوَّةِ إِذْ قَالَ لَهُ قَوْمُهُ لَا تَفْرَحْ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْفَرِحِينَ
قارۇن ھەقىقەتەن مۇسانىڭ مىللىتىدىن بولۇپ، ئۇلارنىڭ شىللىسىگە مىنىۋالغان ئىدى، قارۇنغا شۇ قەدەر مول خەزىنىلەرنى بەخش ئەتكەن ئىدۇقكى، ئۇلارنىڭ ئاچقۇچلىرىنى كۆتۈرۈش كۈچتۈڭگۈر بىر توپ كىشىگىمۇ ھەقىقەتەن ئېغىر كېلەتتى. ئەينى چاغدا قوۋمى قارۇنغا مۇنداق دېگەن: «كۆرەڭلەپ كەتمە، ئاللاھ ھەقىقەتەن كۆرەڭلەپ كەتكۈچىلەرنى ياقتۇرمايدۇ (76).
سۈرە قەسەس 77-ئايەت
وَابْتَغِ فِيمَا آتَاكَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَلَا تَنسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيَا وَأَحْسِن كَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَيْكَ وَلَا تَبْغِ الْفَسَادَ فِي الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ
ئاللاھ ساڭا بەرگەن نېمەتلەر بىلەن ئاخىرەت يۇرتىنى ئىزدىگىن، دۇنيالىق نېسۋەڭنىمۇ ئۇنتۇمىغىن، ئاللاھ ساڭا ياخشىلىق قىلغاندەك، سەنمۇ (باشقىلارغا) ياخشىلىق قىلغىن. يەر يۈزىدە بۇزغۇنچىلىق قىلىشقا ئۇرۇنمىغىن. ئاللاھ ھەقىقەتەن بۇزغۇنچىلىق قىلغۇچىلارنى ياقتۇرمايدۇ» (77).
سۈرە قەسەس 78-ئايەت
قَالَ إِنَّمَا أُوتِيتُهُ عَلَى عِلْمٍ عِندِي أَوَلَمْ يَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَهْلَكَ مِن قَبْلِهِ مِنَ الْقُرُونِ مَنْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُ قُوَّةً وَأَكْثَرُ جَمْعًا وَلَا يُسْأَلُ عَن ذُنُوبِهِمُ الْمُجْرِمُونَ
قارۇن (ئۇلارغا): «مەن ئالاھىدە بىلىمىم تۈرتكىسىدە بۇ (بايلىققا) ئېرىشتىم» دېدى. قارۇن ئۆزىدىن ئىلگىرى ئۆتكەن نەسىللەر ئىچىدىن ئۆزىگە قارىغاندا تېخىمۇ كۈچلۈك، توپلىغان مال - مۈلكى تېخىمۇ كۆپ بولغان كىشلەرنى ئاللاھنىڭ يوق قىلىۋەتكەنلىكىنى بىلمىدىمۇ؟ گۇناھكارلارنىڭ گۇناھى ئۆزلىرىدىن سورالمايدۇ (78).
سۈرە قەسەس 79-ئايەت
فَخَرَجَ عَلَى قَوْمِهِ فِي زِينَتِهِ قَالَ الَّذِينَ يُرِيدُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا يَا لَيْتَ لَنَا مِثْلَ مَا أُوتِيَ قَارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِيمٍ
قارۇن (بىر كۈنى) ئۆز قوۋمىنىڭ ئالدىغا بارلىق زىننىتى بىلەن ھەشەمەتلىك ھالدا چىقتى. پەقەت دۇنيا ھاياتىنىلا كۆزلەيدىغانلار (ئۇنىڭغا ھەۋەس قىلىپ) «كاشكى بىزگىمۇ قارۇنغا بېرىلگەندەك بايلىق بېرىلگەن بولسىچۇ، ئۇ راستتىنلا كاتتا نېسىۋىگە ئىگە ئىكەن ئەمەسمۇ!» دېيىشىۋىدى (79)،
سۈرە قەسەس 80-ئايەت
وَقَالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَيْلَكُمْ ثَوَابُ اللَّهِ خَيْرٌ لِّمَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا وَلَا يُلَقَّاهَا إِلَّا الصَّابِرُونَ
(ئاخىرەت ھەققىدە) بىلىم بەخش ئېتىلگەنلەر: «سىلەرنىڭ ھالىڭلارغا ۋاي! ئىمان ئېيتقان ۋە ياخشى ئىشلارنى قىلغانلارغا ئاللاھنىڭ بېرىدىغان مۇكاپاتى تېخىمۇ ياخشى. ئۇ مۇكاپاتقا (ھەقىقەت يوللىرىدا قىيىنچىلىقلارغا) بەرداشلىق بېرەلىگەن كىشلەرلا ئېرىشەلەيدۇ»دېدى (80).
سۈرە قەسەس 81-ئايەت
فَخَسَفْنَا بِهِ وَبِدَارِهِ الْأَرْضَ فَمَا كَانَ لَهُ مِن فِئَةٍ يَنصُرُونَهُ مِن دُونِ اللَّهِ وَمَا كَانَ مِنَ الْمُنتَصِرِينَ
قارۇننى ئۇنىڭ ئۆي - جايى بىلەن قوشۇپ يەرگە يۇتقۇزۇۋەتتۇق. ئاللاھتىن باشقا، ئۇنىڭغا يار - يۆلەك بولىدىغان تەرەپدارلار چىقمىدى، ئۇ ئۆزىمۇ ئۆزىنى قوغدىيالمىدى (81).
سۈرە قەسەس 82-ئايەت
وَأَصْبَحَ الَّذِينَ تَمَنَّوْا مَكَانَهُ بِالْأَمْسِ يَقُولُونَ وَيْكَأَنَّ اللَّهَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَيَقْدِرُ لَوْلَا أَن مَّنَّ اللَّهُ عَلَيْنَا لَخَسَفَ بِنَا وَيْكَأَنَّهُ لَا يُفْلِحُ الْكَافِرُونَ
تۈنۈگۈن تېخى قارۇننىڭ ئورنىدا بولۇشنى ئارزۇ قىلغانلار ئەتىگەندە مۇنداق دېيىشتى: «پاھ! دېمەك، ئاللاھ بەندىلىرىدىن خالىغان ئادەمنىڭ رىزقىنى كەڭ قىلىدىكەن، خالىغان ئادەمنىڭ رىزقىنى تار قىلىدىكەن. ئاللاھ بىزگە ئىلتىپات كۆرسەتمىگەن بولسا ئىدى، بىزنىمۇ ئەلۋەتتە يەرگە يۇتقۇزۇۋېتەتتى. دېمەك، كاپىر - نانكورلار مۇراد - مەقسىتىگە يېتەلمەيدىكەن» (82).
سۈرە قەسەس 83-ئايەت
تِلْكَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُهَا لِلَّذِينَ لَا يُرِيدُونَ عُلُوًّا فِي الْأَرْضِ وَلَا فَسَادًا وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ
ئەنە شۇ ئاخىرەت يۇرتىنى يەر يۈزىدە چوڭچىلىق قىلىشنى ۋە بۇزغۇنچىلىق قىلىشنى كۆزلىمەيدىغانلارغا خاس قىلدۇق. كەلگۈسى ئىستىقبال تەقۋادار- مەسئۇلىيەتچان كىشىلەرگە مەنسۇپ (83).
سۈرە قەسەس 84-ئايەت
مَن جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِّنْهَا وَمَن جَاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلَا يُجْزَى الَّذِينَ عَمِلُوا السَّيِّئَاتِ إِلَّا مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ
كىمكى (ئاللاھنىڭ ھۇزۇرىغا) ياخشىلىقلار بىلەن كەلسە، ئۇ ئۆزى ئېلىپ كەلگەن ياخشى ئىشلىرىدىنمۇ بەكرەك ياخشى بولغان مۇكاپاتقا سازاۋەر بولىدۇ. كىمكى (ئاللاھنىڭ ھۇزۇرىغا) يامان ئىشلار بىلەن كەلسە، (بىلسۇنكى) يامان ئىش قىلغانلار پەقەت قىلغان ئىشلىرىغا تۇشلۇق جازاغا ئۇچرايدۇ (84).
سۈرە قەسەس 85-ئايەت
إِنَّ الَّذِي فَرَضَ عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لَرَادُّكَ إِلَى مَعَادٍ قُل رَّبِّي أَعْلَمُ مَن جَاءَ بِالْهُدَى وَمَنْ هُوَ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ
(ئى مۇھەممەت!)شۈبھىسىزكى، ساڭا قۇرئانغا ئەمەل قىلىشنى پەرز قىلغان ئاللاھ سېنى ۋەدە قىلغان جاي(مەككە)غا قايتۇرىدۇ. ئېيتقىنكى، «كىمنىڭ توغرا يول ئېلىپ كەلگەنلىكىنى، كىمنىڭ ئازغۇنلۇقتا ئىكەنلىكىنى ئەڭ ياخشى بىلىدىغان زات مېنىڭ رەببىم» (85).
سۈرە قەسەس 86-ئايەت
وَمَا كُنتَ تَرْجُو أَن يُلْقَى إِلَيْكَ الْكِتَابُ إِلَّا رَحْمَةً مِّن رَّبِّكَ فَلَا تَكُونَنَّ ظَهِيرًا لِّلْكَافِرِينَ
سەن ئىلگىرى بۇ كىتابنىڭ ساڭا چۈشۈرۈلىدىغانلىقىنى ئۈمىد قىلمىغان ئىدىڭ، پەقەت رەببىڭنىڭ مېھىر – شەپقىتى سۈپىتىدە ساڭا چۈشۈرۈلدى . شۇڭا، تۇزكور - كاپىرلارغا ھەرگىزمۇ ئارقاتېرەك بولما! (86).
سۈرە قەسەس 87-ئايەت
وَلَا يَصُدُّنَّكَ عَنْ آيَاتِ اللَّهِ بَعْدَ إِذْ أُنزِلَتْ إِلَيْكَ وَادْعُ إِلَى رَبِّكَ وَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ
ساڭا ئاللاھنىڭ ئايەتلىرى چۈشۈرۈلگەندىن كېيىن، ئۇلار سېنى ئۇ ئايەتلەرگە (ئەمەل قىلىش)تىن ھەرگىز توسۇپ قويمىسۇن (يەنى ئۇنىڭغا پۇرسەت بەرمىگىن). (ئەكسىچە كىشىلەرنى) ئاللاھ تەرەپكە چاقىرغىن، ھەرگىزمۇ (ئاللاھتىن باشقا كۈچلەرنى ئاللاھقا) شېرىك كەلتۈرگۈچىلەردىن بولما (87).
سۈرە قەسەس 88-ئايەت
وَلَا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ كُلُّ شَيْءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ لَهُ الْحُكْمُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ
ئاللاھقا قوشۇپ باشقا بىر (ساختا) ئىلاھقا چوقۇنمىغىن. ئاللاھتىن باشقا ھېچ ئىلاھ يوق، ئاللاھنىڭ زاتىدىن باشقا بارلىق شەيئىلەر يوقىلىدۇ. ھۆكۈم پەقەت ئاللاھقا مەنسۇپ. (ھەممىڭلار) ئاللاھنىڭ ھۇزۇرىغا قايتۇرۇلىسىلەر (88).
Flag Counter