سۈرە بەقەرە
سۈرە بەقەرە 1-ئايەت
الم
ئەلىف،لام،مىم(1).
سۈرە بەقەرە 2-ئايەت
ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِينَ
ئىچىدە قىلچىمۇ شۈبھە بولمىغان بۇ كىتاب تەقۋادار-مەسئۇلىيەتچان كىشىلەرگە يېتەكچى بولۇپ، ئۇلار (ئىدراكتىن ھالقىغان) غەيبكە ئىشىنىدۇ، نامازنى راۋرۇس ئادا قىلىدۇ، بىز ئۆزلىرىگە رىزق قىلىپ بەرگەن (مال-مۈلۈكلەر)دىن خەير-ساخاۋەت قىلىدۇ. ئۇلار ساڭا چۈشۈرۈلگەن (بۇ قۇرئان)گە ۋە سەندىن ئىلگىرىكى (نەبىلەرگە) چۈشۈرۈلگەن (كىتابلار)گە ئىشىنىدۇ، ئۇلار بولسا ئاخىرەتكە جەزمەن ئىشىنىدىغان كىشىلەردۇر (2-4).
سۈرە بەقەرە 3-ئايەت
الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ
ئىچىدە قىلچىمۇ شۈبھە بولمىغان بۇ كىتاب تەقۋادار-مەسئۇلىيەتچان كىشىلەرگە يېتەكچى بولۇپ، ئۇلار (ئىدراكتىن ھالقىغان) غەيىپكە ئىشىنىدۇ، نامازنى راۋۇرۇس ئادا قىلىدۇ، بىز ئۆزلىرىگە رىزق قىلىپ بەرگەن (مال-مۈلۈكلەر)دىن خەير-ساخاۋەت قىلىدۇ. ئۇلار ساڭا چۈشۈرۈلگەن (بۇ قۇرئان)گە ۋە سەندىن ئىلگىرىكى (نەبىلەرگە) چۈشۈرۈلگەن (كىتابلار)گە ئىشىنىدۇ، ئۇلار بولسا ئاخىرەتكە جەزمەن ئىشىنىدىغان كىشىلەردۇر (2-4).
سۈرە بەقەرە 4-ئايەت
وَالَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِكَ وَبِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ
ئىچىدە قىلچىمۇ شۈبھە بولمىغان بۇ كىتاب تەقۋادار-مەسئۇلىيەتچان كىشىلەرگە يېتەكچى بولۇپ، ئۇلار (ئىدراكتىن ھالقىغان) غەيىپكە ئىشىنىدۇ، نامازنى راۋۇرۇس ئادا قىلىدۇ، بىز ئۆزلىرىگە رىزىق قىلىپ بەرگەن (مال-مۈلۈكلەر)دىن خەير-ساخاۋەت قىلىدۇ. ئۇلار ساڭا چۈشۈرۈلگەن (بۇ قۇرئان)گە ۋە سەندىن ئىلگىرىكى (نەبىلەرگە) چۈشۈرۈلگەن (كىتابلار)گە ئىشىنىدۇ، ئۇلار ئاخىرەتكە جەزمەن ئىشىنىدىغان كىشىلەردۇر (2-4).
سۈرە بەقەرە 5-ئايەت
أُولَئِكَ عَلَى هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
ئەنە شۇلار رەببىنىڭ توغرا يولىدا بولغانلاردۇر، ئەنە شۇلار ئۇتۇق قازانغۇچىلارنىڭ دەل ئۆزىدۇر(5).
سۈرە بەقەرە 6-ئايەت
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا سَوَاءٌ عَلَيْهِمْ أَأَنذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنذِرْهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ
شۈبھىسىزكى، كۇفۇرغا پاتقانلارغا كەلسەك، سەن ئۇلارنى ئاگاھلاندۇرساڭمۇ، ئاگاھلاندۇرمىسىاڭمۇ ،ئۇلار بەرىبىر ئىشەنمەيدۇ(6).
سۈرە بەقەرە 7-ئايەت
خَتَمَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَعَلَى سَمْعِهِمْ وَعَلَى أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ
[1]ئاللاھ ئۇلارنىڭ (قىلمىشلىرى سەۋەبىدىن) دىللىرىغا ۋە قۇلاقلىرىغا مۈھۈر بېسىۋەتكەن بولۇپ، ئۇلارنىڭ كۆزلىرىدە پەردە بار. ئۇلار (ئاخىرەتتە) قاتتىق ئازاب-ئوقۇبەتكە دۇچار بولىدۇ(7).
[1]. بۇ ئايەت كۇپۇرغا چۈمۈپ،ھىدايەت تېپىش ئىمونت كۈچىنى يوقۇتۇپ قويغاچقا يۈرىگى تاشتەك قېتىپ كېتىپ ھېچقانداق پەند-نەسىھەت تەسىر قىلمايدىغان كىشىلەرنىڭ ئېچىنىشلىق ئەھۋالىغا قارىتىلغان.
سۈرە بەقەرە 8-ئايەت
وَمِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَمَا هُم بِمُؤْمِنِينَ
ئىنسانلار ئارىسىدا ئاللاھقا ۋە ئاخىرەت كۈنىگە ئىشەنمىگەن تۇرۇقلۇق، (ئاغزىنىڭ ئۇچىدا) ئىشەندۇق دېگۈچىلەر بار(8).
سۈرە بەقەرە 9-ئايەت
يُخَادِعُونَ اللَّهَ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَمَا يَخْدَعُونَ إِلَّا أَنفُسَهُمْ وَمَا يَشْعُرُونَ
ئۇلار ئاللاھنى ۋە مۆمىنلەرنى ئالدىماقچى بولۇشىدۇ، ئەمەلىيەتتە ئۇلار سەزمىگەن ھالدا ئۆزلىرىنىلا ئالدايدۇ (9).
سۈرە بەقەرە 10-ئايەت
فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ فَزَادَهُمُ اللَّهُ مَرَضًا وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ بِمَا كَانُوا يَكْذِبُونَ
ئۇلارنىڭ دىللىرىدا كېسەل بار بولۇپ، (بۇ سەۋەبتىن) ئاللاھمۇ ئۇلارنىڭ كېسىلىنى كۈچەيتىۋەتتى. ئۇلار (ئىشەندۇق دەپ) يالغان ئېيتقانلىقى ئۈچۈن ئېچىنىشلىق ئازاب-ئوقۇبەتكە دۇچار بولىدۇ(10).
سۈرە بەقەرە 11-ئايەت
وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ لَا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ قَالُوا إِنَّمَا نَحْنُ مُصْلِحُونَ
ئۇلارغا: «يەر يۈزىدە بۇزغۇنچىلىق قىلماڭلار» دېيىلسە، ئۇلار:«بىز پەقەت ئىسلاھ قىلغۇچىلارمىز» دەيدۇ(11).
سۈرە بەقەرە 12-ئايەت
أَلَا إِنَّهُمْ هُمُ الْمُفْسِدُونَ وَلَكِن لَّا يَشْعُرُونَ
بىلىڭلاركى، ئۇلار بۇزغۇنچىلىق قىلغۇچىلارنىڭ دەل ئۆزىدۇر. لېكىن بۇنى ئۆزلىرى ھىس قىلمايدۇ (12)
سۈرە بەقەرە 13-ئايەت
وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ آمِنُوا كَمَا آمَنَ النَّاسُ قَالُوا أَنُؤْمِنُ كَمَا آمَنَ السُّفَهَاءُ أَلَا إِنَّهُمْ هُمُ السُّفَهَاءُ وَلَكِن لَّا يَعْلَمُونَ
ئۇلارغا: «(مۆمىن) ئىنسانلارنىڭ ئىمان ئېيتقىنىغا ئوخشاش (سىلەرمۇ) ئىمان ئېيتىڭلار» دېيىلسە، ئۇلار:«بىز نادانلار ئىمان ئېيتقاندەك ئىمان ئېيتامدۇق؟» دېيىشىدۇ. بىلىڭلاركى، ئەمەلىيەتتە نادانلار ئۇلارنىڭ دەل ئۆزىدۇر، بىراق ئۇلار (بۇنى) بىلمەيدۇ(13).
سۈرە بەقەرە 14-ئايەت
وَإِذَا لَقُوا الَّذِينَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا إِلَى شَيَاطِينِهِمْ قَالُوا إِنَّا مَعَكُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ
ئۇلار ئىمان ئېيتقان كىشىلەر بىلەن ئۇچراشقاندا: «(بىزمۇ سىلەرگە ئوخشاش) ئىمان ئېيتتۇق» دېيىشىدۇ، شەيتانلىرى بىلەن پىنھان جايدا تېپىشقىنىدا بولسا: «بىز ھەقىقەتەن سىلەر بىلەن بىر سەپتە، بىز پەقەتلا (ئۇلارنى) مازاق قىلغۇچىمىز» دەيدۇ(14).
سۈرە بەقەرە 15-ئايەت
اللَّهُ يَسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَيَمُدُّهُمْ فِي طُغْيَانِهِمْ يَعْمَهُونَ
(ئىمان ئېيتقانلارنى مازاق قىلغانلىقى تۈپەيلى) ئاللاھ ئۇلارنى جازالايدۇ ۋە ئازغۇنلۇقلىرىغا پاتقان ھالدا قويۇۋېتىدۇ-دە ئۇلار تېڭىرقاش ئىچىدە يۈرۈشىدۇ(15).
سۈرە بەقەرە 16-ئايەت
أُولَئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الضَّلَالَةَ بِالْهُدَى فَمَا رَبِحَت تِّجَارَتُهُمْ وَمَا كَانُوا مُهْتَدِينَ
ئەنە شۇلار ھىدايەتنى بېرىپ ئازغۇنلۇقنى سېتىۋالغانلاردۇر. بۇ ۋەجىدىن تىجارىتى ئۇلارغا پايدا ئېلىپمۇ كەلمىدى، ئۇلار توغرا يول تۇتقۇچىمۇ بولمىدى(16).
سۈرە بەقەرە 17-ئايەت
مَثَلُهُمْ كَمَثَلِ الَّذِي اسْتَوْقَدَ نَارًا فَلَمَّا أَضَاءَتْ مَا حَوْلَهُ ذَهَبَ اللَّهُ بِنُورِهِمْ وَتَرَكَهُمْ فِي ظُلُمَاتٍ لَّا يُبْصِرُونَ
ئۇلار گويا (كېچىدە يورۇقلۇق تېپىش ئۈچۈن) ئوت ياققان كىشىلەرگە ئوخشايدۇ. ئوت ئۇلارنىڭ ئەتراپىنى يورۇتقاندا، ئاللاھ (كۆزلىرىنىڭ) نۇرىنى ئېلىپ تاشلاپ، ئۇلارنى قاراڭغۇلۇققا مۇپتىلا قىلىپ قۇيىدۇ-دە، ئۇلار(ھېچنەرسىنى) كۆرەلمەيدۇ (17).
سۈرە بەقەرە 18-ئايەت
صُمٌّ بُكْمٌ عُمْيٌ فَهُمْ لَا يَرْجِعُونَ
ئۇلار (ھەقىقەتكە) گاس، گاچا، كوردۇر، شۇڭا ئۇلار (خاتالىقلىرىدىن) يانمايدۇ(18).
سۈرە بەقەرە 19-ئايەت
أَوْ كَصَيِّبٍ مِّنَ السَّمَاءِ فِيهِ ظُلُمَاتٌ وَرَعْدٌ وَبَرْقٌ يَجْعَلُونَ أَصَابِعَهُمْ فِي آذَانِهِم مِّنَ الصَّوَاعِقِ حَذَرَ الْمَوْتِ وَاللَّهُ مُحِيطٌ بِالْكَافِرِينَ
ياكى (ئۇلارنىڭ ئەھۋالى) خۇددى ئاسماندىن تۆكۈلگەن زۇلمەتلىك، گۈلدۈرمامىلىق ۋە چاقماقلىق يامغۇردا قېلىپ، چاقماقتىن كېلىدىغان ئۆلۈم قورقۇنچىسىدىن قۇلاقلىرىنى بارماقلىرى بىلەن ئېتىۋالغان كىشىلەرگە ئوخشايدۇ. ئاللاھ كاپىرلارنى قورشاپ تۇرغۇچىدۇر(19).
سۈرە بەقەرە 20-ئايەت
يَكَادُ الْبَرْقُ يَخْطَفُ أَبْصَارَهُمْ كُلَّمَا أَضَاءَ لَهُم مَّشَوْا فِيهِ وَإِذَا أَظْلَمَ عَلَيْهِمْ قَامُوا وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَذَهَبَ بِسَمْعِهِمْ وَأَبْصَارِهِمْ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
چاقماق ئۇلارنىڭ كۆزلىرىنى كور قىلىۋېتىشكە تاس قالىدۇ، ھەر قېتىم (چاقماق) چاققاندا مېڭىۋالىدۇ، قاراڭغۇلۇق قاپلىغاندا بولسا توختاپ قالىدۇ. ئاللاھ خالىسا ئىدى، ئۇلارنىڭ ئاڭلاش ۋە كۆرۈش قۇۋۋىتنى ئېلىۋالاتتى. ئاللاھ ھەر نەرسىگە كۈچى يەتكۈچىدۇر(20).
سۈرە بەقەرە 21-ئايەت
يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ
ئى ئىنسانلار! سىلەرنى ۋە سىلەردىن بۇرۇنقىلارنى ياراتقان رەببىڭلارغا بەندىچىلىك قىلىڭلار،ئۈمىتكى تەقۋادارلىققا-مەسئۇلىيەت ئېڭىغا ئېرىشكەيسىلەر(21).
سۈرە بەقەرە 22-ئايەت
الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ فِرَاشًا وَالسَّمَاءَ بِنَاءً وَأَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَّكُمْ فَلَا تَجْعَلُوا لِلَّهِ أَندَادًا وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ
ئۇ شۇنداق زاتكى، سىلەرگە زېمىننى (ياشاشقا مۇناسىپ) سېلىنچا، ئاسماننى بىنا قىلىپ بەردى. بۇلۇتتىن يامغۇر ياغدۇرۇپ سىلەرگە رىزىق بولسۇن ئۈچۈن مېۋىلەرنى چىقىرىپ بەردى. شۇڭا سىلەر بىلىپ تۇرۇپ ئاللاھقا شېرىك كەلتۈرمەڭلار(22).
سۈرە بەقەرە 23-ئايەت
وَإِن كُنتُمْ فِي رَيْبٍ مِّمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِّن مِّثْلِهِ وَادْعُوا شُهَدَاءَكُم مِّن دُونِ اللَّهِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ
بەندىمىز (مۇھەممەت)گە بىز نازىل قىلغان (قۇرئان) توغرىسىدا (بىزنىڭ ۋەھىيمىز ئىكەنلىكىدە) گۇماندا بولساڭلار، ئۇنداقتا ئۇنىڭغا ئوخشاش بىرەر سۈرە كەلتۈرۈپ بېقىڭلار. گېپىڭلار راست بولسا، ئاللاھتىن باشقا بارلىق يار-يۆلەنچۈكۈڭلارنى (ياردەمگە) چاقىرىڭلار(23).
سۈرە بەقەرە 24-ئايەت
فَإِن لَّمْ تَفْعَلُوا وَلَن تَفْعَلُوا فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِي وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكَافِرِينَ
ئەگەر قىلالمىساڭلار-ھەرگىزمۇ قىلالمايسىلەر-كاپىرلار ئۈچۈن تەييارلانغان، يېقىلغۇسى ئىنسان ۋە تاش بولغان دوزاختىن ھەزەر ئەيلەڭلار(24).
سۈرە بەقەرە 25-ئايەت
وَبَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ كُلَّمَا رُزِقُوا مِنْهَا مِن ثَمَرَةٍ رِّزْقًا قَالُوا هَذَا الَّذِي رُزِقْنَا مِن قَبْلُ وَأُتُوا بِهِ مُتَشَابِهًا وَلَهُمْ فِيهَا أَزْوَاجٌ مُّطَهَّرَةٌ وَهُمْ فِيهَا خَالِدُونَ
ئىمان ئېيتقان ۋە (ئىمانىغا يارىشا) ياخشى ئىشلارنى قىلغانلارغا ئۇلارنىڭ ئاستىدىن ئۆستەڭلەر ئېقىپ تۇرىدىغان جەننەتلەرگە ئېرىشىدىغانلىقى بىلەن خوشخەۋەر بەرگىن. ئۇلار جەننەتنىڭ بىرەر مېۋىسىدىن رىزىقلاندۇرۇلغان چاغدا: «بۇنىڭ بىلەن بۇرۇن (دۇنيادىمۇ) رىزقلاندۇرۇلغان ئىدۇق» دەيدۇ. ئۇلارغا كۆرۈنۈشى (دۇنيانىڭ مېۋىلىرىگە) ئوخشايدىغان مېۋىلەر بېرىلىدۇ. ئۇلارغا جەننەتلەردە پاك جۈپتىلەر بېرىلىدۇ. ئۇلار جەننەتلەردە ئەبەدىي تۇرىدۇ(25).
سۈرە بەقەرە 26-ئايەت
إِنَّ اللَّهَ لَا يَسْتَحْيِي أَن يَضْرِبَ مَثَلًا مَّا بَعُوضَةً فَمَا فَوْقَهَا فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا فَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ وَأَمَّا الَّذِينَ كَفَرُوا فَيَقُولُونَ مَاذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهَذَا مَثَلًا يُضِلُّ بِهِ كَثِيرًا وَيَهْدِي بِهِ كَثِيرًا وَمَا يُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفَاسِقِينَ
شۈبھىسىزكى ئاللاھ پاشا، (ھەتتا) ئۇنىڭدىنمۇ كىچىك نەرسىنى مىسال قىلىپ كەلتۈرۈشتىن تارتىنىپ قالمايدۇ، مۆمىنلەر ئۇنى رەببى تەرىپىدىن (كەلگەن) ھەقىقەت دەپ بىلىدۇ؛ كاپىرلار بولسا: «ئاللاھ بۇنى مىسال قىلىپ كۆرسىتىپ نېمە دېمەكچى؟» دېيىشدۇ. ئاللاھ بۇ مىسال ئارقىلىق نۇرغۇن كىشىلەرنى ئازغۇنلۇققا گىرىپتار قىلىدۇ ۋە نۇرغۇن كىشىلەرنى توغرا يولغا يېتەكلەيدۇ. شۇ ئارقىلىق پەقەت (توغرا) يولدىن چىقىپ كەتكۈچى-پاسىقلارنىلا ئازغۇنلۇققا گىرىپتار قىلىدۇ (26).
سۈرە بەقەرە 27-ئايەت
الَّذِينَ يَنقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِن بَعْدِ مِيثَاقِهِ وَيَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن يُوصَلَ وَيُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ
ئۇ (توغرا يولدىن چىقىپ كەتكۈچى-پاسىق) لار شۇنداق كىشىلەركى، (فىترەت) ئەھدىسىدىن كېيىن ئاللاھقا بەرگەن ۋەدىسىنى بۇزىدۇ، ئاللاھ ئۇلاشقا بۇيرۇغان مۇناسىۋەتنى[2] ئۈزۈپ قويىدۇ، يەر يۈزىدە بۇزغۇنچىلىق قىلىدۇ. ئەنە شۇلار زىيان تارتقۇچىلارنىڭ دەل ئۆزىدۇر(27).
[2]. ئۆتمۈشتىكى ئۈممەتلەردىن بولغان ئىسرائىل ئوغۇللىرىنىڭ پەيغەمبەرلەر زەنجىرىنى ئۇلاش ھەققىدىكى ئاللاھغا بەرگەن ۋەدىلىرى ، سۈرە ئەراف173-ئايەتتە تىلغا ئېلىنغان(ئەلەستۇ بىرەببىكۇم-مەن سىلەرنىڭ رەببىڭلار ئەمەسمۇ؟دېگەن سۇئالغا قارىتا سەن بىزنىڭ رەببىمىزسەن-دەپ جاۋاپ بېرىلگەن) ۋەدىلەرنى ئ‍ۆزئىچىگە ئالىدۇ.
سۈرە بەقەرە 28-ئايەت
كَيْفَ تَكْفُرُونَ بِاللَّهِ وَكُنتُمْ أَمْوَاتًا فَأَحْيَاكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ
ئاللاھقا قانداقمۇ تۇزكورلۇق قىلىسىلەر؟ سىلەر جانسىز ئىدىڭلار، ئاللاھ سىلەرگە ھايات بەخش ئەتتى، كېيىن جېنىڭلارنى ئېلىپ (قايتا) تىرىلدۈرىدۇ. ئەڭ ئاخىرى پەقەت ئاللاھ تەرەپكە قايتۇرۇلىسىلەر(28).
سۈرە بەقەرە 29-ئايەت
هُوَ الَّذِي خَلَقَ لَكُم مَّا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ
ئاللاھ يەر يۈزىدىكى ھەممە نەرسىنى سىلەر ئۈچۈن ياراتتى، ئاندىن ئاسماننى يارىتىشقا يۈزلىنىپ، ئۇنى مۇستەھكەم يەتتە ئاسمان قىلىپ تاماملىدى، ئاللاھ ھەممە نەرسىنى بىلگۈچىدۇر(29).
سۈرە بەقەرە 30-ئايەت
وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً قَالُوا أَتَجْعَلُ فِيهَا مَن يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ قَالَ إِنِّي أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ
ئەينى چاغدا رەببىڭ پەرىشتىلەرگە: «مەن يەر يۈزىدە بىر خەلىپە[3]- ئورۇنباسار يارىتىمەن» دېۋىدى. پەرىشتىلەر: «يەر يۈزىدە بۇزغۇنچىلىق قىلىدىغان، قان تۆكىدىغان ئىنساننى (خەلىپە-ئورۇنباسار قىلىپ) يارىتامسەن؟ ھالبۇكى، بىز سېنى پاك دەپ مەدھىيەلەۋاتىمىز ۋە ئۇلۇغلاۋاتىمىز» دېدى. ئاللاھ: «مەن سىلەر بىلمەيدىغاننى بىلىمەن» دېدى(30).
[3]. خەلىپە: بىر –بىرىنىڭ ئورنىنى بېسىپ يەر يۈزىنى ئاۋاتلاشتۇرىدىغان ئىنسان.
سۈرە بەقەرە 31-ئايەت
وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلَائِكَةِ فَقَالَ أَنبِئُونِي بِأَسْمَاءِ هَؤُلَاءِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ
ئاللاھ بارلىق شەيئىلەرنىڭ ئىسىملىرىنى ئادەمگە ئۆگەتتى، ئاندىن ئۇ شەيئىلەرنى پەرىشتىلەرگە كۆرسىتىپ تۇرۇپ: «قېنى راستچىل بولساڭلار بۇ شەيئىلەرنىڭ ناملىرىنى ماڭا ئېيتىپ بېرىڭلارچۇ» دېدى(31).
سۈرە بەقەرە 32-ئايەت
قَالُوا سُبْحَانَكَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا إِنَّكَ أَنتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ
پەرىشتىلەر: «بىز سېنى(بارچە نۇقسانلاردىن) پاك دەپ بىلىمىز، بىز سەن بىلدۈرگەندىن باشقىنى بىلمەيمىز، سەن ھەقىقەتەن (ھەممىنى) بىلگۈچى، (ھەممىنىڭ ئۈستىدىن) ھۆكۈم يۈرگۈزگۈچىدۇرسەن» دېدى(32).
سۈرە بەقەرە 33-ئايەت
قَالَ يَا آدَمُ أَنبِئْهُم بِأَسْمَائِهِمْ فَلَمَّا أَنبَأَهُم بِأَسْمَائِهِمْ قَالَ أَلَمْ أَقُل لَّكُمْ إِنِّي أَعْلَمُ غَيْبَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَأَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا كُنتُمْ تَكْتُمُونَ
ئاللاھ: «ئى ئادەم! ئۇلارغا بۇ نەرسىلەرنىڭ ناملىرىنى ئېيتىپ بەرگىن» دېدى. ئادەم ئۇلارغا بۇ نەرسىلەرنىڭ ناملىرىنى ئېيتىپ بېرىۋىدى، ئاللاھ: «مەن سىلەرگە ئاسمانلارنىڭ ۋە زېمىننىڭ غەيب-سىرلىرىنى بىلىمەن، سىلەر ئاشكارا قىلغاننىمۇ ۋە يوشۇرۇن قىلغاننىمۇ بىلىمەن دېمىگەنمىدىم؟» دېدى(33).
سۈرە بەقەرە 34-ئايەت
وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ أَبَى وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ
ئەينى چاغدا بىز پەرىشتىلەرگە: «ئادەم ئۈچۈن تازىم قىلىپ يەرگە باش قويۇڭلار!» دېگەن ئىدۇق. ئىبلىستىن باشقا ھەممىسى (دەرھال) تەزىم قىلىپ يەرگە باشقويدى. پەقەت ئىبلىسلا (تەزىم قىلىپ يەرگە باشقويۇشتىن) باش تارتتى، تەكەببۇرلۇق قىلدى ۋە تۇزكورلاردىن بولدى(34).
سۈرە بەقەرە 35-ئايەت
وَقُلْنَا يَا آدَمُ اسْكُنْ أَنتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ وَكُلَا مِنْهَا رَغَدًا حَيْثُ شِئْتُمَا وَلَا تَقْرَبَا هَذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونَا مِنَ الظَّالِمِينَ
بىز: «ئى ئادەم! سەن جۈپتىڭ بىلەن جەننەتتە تۇرغىن. سىلەر جەننەتتىكى نەرسىلەردىن خالىغىنىڭلارچە كەڭتاشا يەڭلار، بۇ دەرەخكە يېقىن يولىماڭلار (يەنى مېۋىسىگە چېقىلماڭلار)، بولمىسا ئۆزۈڭلارغا ئۇۋالچىلىق تېپىۋالىسىلەر» دېدۇق(35).
سۈرە بەقەرە 36-ئايەت
فَأَزَلَّهُمَا الشَّيْطَانُ عَنْهَا فَأَخْرَجَهُمَا مِمَّا كَانَا فِيهِ وَقُلْنَا اهْبِطُوا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ وَلَكُمْ فِي الْأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَمَتَاعٌ إِلَى حِينٍ
شەيتان ئۇ ئىككىسىنى تېيىلدۇرۇپ، تۇرۇۋاتقان جەننەتتىن چىقارغۇزۇۋەتتى. بىز: «بەزىڭلار بەزىڭلارغا دۈشمەن ھالدا يەر يۈزىگە چۈشۈڭلار، يەر يۈزىدە مەلۇم ۋاقىتقىچە تۇرىسىلەر ۋە (ئۇنىڭدىن) بەھرىمەن بولىسىلەر» دېدۇق(36).
سۈرە بەقەرە 37-ئايەت
فَتَلَقَّى آدَمُ مِن رَّبِّهِ كَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ
شۇنىڭ بىلەن ئادەم رەببىدىن (يول كۆرسىتىدىغان) بىرقانچە كەلىمە (تەلىم) ئالدى-دە (توۋا قىلدى)، ئاللاھ ئۇنىڭ توۋىسىنى قوبۇل قىلدى. ئاللاھ ھەقىقەتەن توۋىنى بەكمۇ قوبۇل قىلغۇچىدۇر، ناھايىتى رەھىمدىلدۇر(37).
سۈرە بەقەرە 38-ئايەت
قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْهَا جَمِيعًا فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُم مِّنِّي هُدًى فَمَن تَبِعَ هُدَايَ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ
بىز: «ھەممىڭلار جەننەتتىن چۈشۈپ كېتىڭلار، سىلەرگە مەن تەرەپتىن بىر يول كۆرسەتكۈچى كېلىدۇ، يولۇمغا ئەگەشكەنلەرگە قورقۇنچ ۋە غەم-قايغۇ بولمايدۇ» دېدۇق(38).
سۈرە بەقەرە 39-ئايەت
وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ
كاپىر بولغان ۋە بىزنىڭ ئايەتلىرىمىزنى يالغانغا چىقارغانلار دوزىخىيلاردۇر، ئۇلار دوزاختا مەڭگۈ قالىدۇ(39).
سۈرە بەقەرە 40-ئايەت
يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَأَوْفُوا بِعَهْدِي أُوفِ بِعَهْدِكُمْ وَإِيَّايَ فَارْهَبُونِ
ئى بەنى ئىسرائىل! مېنىڭ سىلەرگە بەرگەن نېمىتىمنى ئەسلەڭلار، ماڭا بەرگەن (ئىمان ئېيتىش ۋە لاياقەتلىك بەندە بولۇش ھەققىدىكى) ۋەدەڭلارغا ۋاپا قىلىڭلار، مەنمۇ سىلەرگە بەرگەن ۋەدەمگە ۋاپا قىلىمەن، مەندىنلا ئەيمىنىڭلار(40).
سۈرە بەقەرە 41-ئايەت
وَآمِنُوا بِمَا أَنزَلْتُ مُصَدِّقًا لِّمَا مَعَكُمْ وَلَا تَكُونُوا أَوَّلَ كَافِرٍ بِهِ وَلَا تَشْتَرُوا بِآيَاتِي ثَمَنًا قَلِيلًا وَإِيَّايَ فَاتَّقُونِ
مەن سىلەرگە (نازىل قىلىنغان ۋەھى)نى تەستىقلىغۇچى قىلىپ چۈشۈرگەن (قۇرئان)گە ئىمان ئېيتىڭلار. ئۇنى بىرىنچى بولۇپ ئىنكار قىلغۇچى سىلەر بولماڭلار، ئايەتلىرىمنى ئازغىنا مەنپەئەتكە سېتىۋەتمەڭلار، مەندىنلا قورقۇڭلار(41).
سۈرە بەقەرە 42-ئايەت
وَلَا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَكْتُمُوا الْحَقَّ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ
ھەقنى باتىلغا (يەنى توغرىنى خاتاغا) ئارىلاشتۇرماڭلار، ھەقنى بىلىپ تۇرۇپ يوشۇرماڭلار(42).
سۈرە بەقەرە 43-ئايەت
وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ
نامازنى تەلەپكە لايىق ئادا قىلىڭلار، زاكاتنى بېرىڭلار، (ئاللاھنىڭ ھۇزۇرىدا) ئېگىلگۈچىلەر بىلەن بىللە ئېگىلىڭلار(43).
سۈرە بەقەرە 44-ئايەت
أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنسَوْنَ أَنفُسَكُمْ وَأَنتُمْ تَتْلُونَ الْكِتَابَ أَفَلَا تَعْقِلُونَ
كىشىلەرنى ياخشى ئىشقا تەرغىپ قىلىپ ئۆزۈڭلارنى ئۇنتۇمسىلەر؟ ھالبۇكى، سىلەر كىتاب (يەنى تەۋرات)نى ئوقۇپ تۇرىسىلەر، ئويلاپ باقمامسىلەر؟(44)
سۈرە بەقەرە 45-ئايەت
وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِينَ
(ئى مۆمىنلەر! جاپا-مۇشەققەتلەرگە) بەرداشلىق بېرىش، ناماز (ئوقۇش) ئارقىلىق (ئاللاھتىن) ياردەم تىلەڭلار. ناماز ئوقۇش ۋە (جاپا-مۇشەققەتلەرگە) بەرداشلىق بېرىش، رەببى بىلەن ئۇچرىشىدىغانلىقىغا ۋە ئۇنىڭ ھۇزۇرىغا قايتىپ بارىدىغانلىقىغا جەزمەن ئىشىندىغان، (ئاللاھتىن) قاتتىق ئەيمىنىپ تۇرىدىغانلاردىن باشقىلارغا ھەقىقەتەن ئېغىر كېلىدۇ(45-46).
سۈرە بەقەرە 46-ئايەت
الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلَاقُوا رَبِّهِمْ وَأَنَّهُمْ إِلَيْهِ رَاجِعُونَ
(ئى مۆمىنلەر! جاپا-مۇشەققەتلەرگە) بەرداشلىق بېرىش، ناماز (ئوقۇش) ئارقىلىق (ئاللاھتىن) ياردەم تىلەڭلار. ناماز ئوقۇش ۋە (جاپا-مۇشەققەتلەرگە) بەرداشلىق بېرىش، رەببى بىلەن ئۇچرىشىدىغانلىقىغا ۋە ئۇنىڭ ھۇزۇرىغا قايتىپ بارىدىغانلىقىغا جەزمەن ئىشىندىغان، (ئاللاھتىن) قاتتىق ئەيمىنىپ تۇرىدىغانلاردىن باشقىلارغا ھەقىقەتەن ئېغىر كېلىدۇ(45-46).
سۈرە بەقەرە 47-ئايەت
يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَأَنِّي فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعَالَمِينَ
ئى ئىسرائىل ئەۋلادى! (بىر زامانلاردا) سىلەرگە بەرگەن نېمىتىمنى ۋە سىلەر(نىڭ ئەجداتلىرىڭلار)نى تامامى جاھان ئەھلىدىن ئۈستۈن قىلغانلىقىمنى ئەسلەڭلار(47).
سۈرە بەقەرە 48-ئايەت
وَاتَّقُوا يَوْمًا لَّا تَجْزِي نَفْسٌ عَن نَّفْسٍ شَيْئًا وَلَا يُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ وَلَا يُؤْخَذُ مِنْهَا عَدْلٌ وَلَا هُمْ يُنصَرُونَ
كىشى كىشىگە ئەسقاتمايدىغان، ھېچ كىشىنىڭ ئارىغا كىرىپ قۇتۇلدۇرۇۋېلىشى (شاپائىتى) قوبۇل قىلىنمايدىغان، ھېچ كىشىدىن (جازادىن قۇتۇلۇپ قېلىشى بەدىلىگە) فىدىيە ئېلىنمايدىغان، ياردەمگىمۇ ئېرىشكىلى بولمايدىغان كۈندىن قورقۇڭلار(48).
سۈرە بەقەرە 49-ئايەت
وَإِذْ نَجَّيْنَاكُم مِّنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذَابِ يُذَبِّحُونَ أَبْنَاءَكُمْ وَيَسْتَحْيُونَ نِسَاءَكُمْ وَفِي ذَلِكُم بَلَاءٌ مِّن رَّبِّكُمْ عَظِيمٌ
ئەينى چاغدا سىلەرنى ئەڭ قەبىھ ئازاب-ئوقۇبەتلەر بىلەن ئەزگەن، ئوغۇللىرىڭلارنى بوغۇزلاپ، قىزلىرىڭلارنى (خىزمەتكە سېلىش ئۈچۈن) تىرىك قالدۇرغان-ئىپپىتىگە چېقىلغان پىرئەۋن گۇرۇھىدىن سىلەرنى بىز قۇتقۇزغان ئىدۇق. بۇنىڭدا سىلەر ئۈچۈن رەببىڭلار تەرىپىدىن چوڭ بىر سىناق بار ئىدى(49).
سۈرە بەقەرە 50-ئايەت
وَإِذْ فَرَقْنَا بِكُمُ الْبَحْرَ فَأَنجَيْنَاكُمْ وَأَغْرَقْنَا آلَ فِرْعَوْنَ وَأَنتُمْ تَنظُرُونَ
ئەينى چاغدا دېڭىزنى يېرىپ سىلەرنى قۇتقۇزغان ۋە پىرئەۋن گۇرۇھىنى كۆز ئالدىڭلاردا غەرق قىلغان ئىدۇق(50).
سۈرە بەقەرە 51-ئايەت
وَإِذْ وَاعَدْنَا مُوسَى أَرْبَعِينَ لَيْلَةً ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِن بَعْدِهِ وَأَنتُمْ ظَالِمُونَ
ئەينى چاغدا بىز مۇساغا 40 كېچە (كۈتكەندىن كېيىن تەۋراتنى نازىل قىلىشنى) ۋەدە قىلغان ئىدۇق. ئۇ سىلەردىن ئايرىلغاندىن كېيىن، ئۆزۈڭلارغا ئۇۋال قىلىپ، موزايغا چوقۇنغان ئىدىڭلار(51).
سۈرە بەقەرە 52-ئايەت
ثُمَّ عَفَوْنَا عَنكُم مِّن بَعْدِ ذَلِكَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
شۇنىڭدىن كېيىن، بەلكىم مىننەتدارلىق بىلدۈرۈپ قالار دەپ، بىز سىلەرنى ئەپۇ قىلغان ئىدۇق(52).
سۈرە بەقەرە 53-ئايەت
وَإِذْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَالْفُرْقَانَ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ
ئەينى چاغدا سىلەرنى بەلكىم توغرا يولنى تېپىۋالار دەپ، بىز مۇساغا كىتابنى، (توغرىنى خاتادىن) ئايرىغۇچى فۇرقاننى بەرگەن ئىدۇق(53).
سۈرە بەقەرە 54-ئايەت
وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ يَا قَوْمِ إِنَّكُمْ ظَلَمْتُمْ أَنفُسَكُم بِاتِّخَاذِكُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُوا إِلَى بَارِئِكُمْ فَاقْتُلُوا أَنفُسَكُمْ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ عِندَ بَارِئِكُمْ فَتَابَ عَلَيْكُمْ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ
ئەينى چاغدا مۇسا ئۆز خەلقىگە: «ئى خەلقىم! سىلەر موزايغا چوقۇنۇش ئارقىلىق ھەقىقەتەن ئۆزۈڭلارغا ئۇۋال قىلدىڭلار، دەرھال (پۇشايمان قىلىپ) ياراتقۇچىڭلارغا توۋا قىلىڭلار، نەپسىڭلار(ئىچىڭلاردىكى يامان ھېس-تۇيغۇ)نى ئۆلتۈرۈپ تاشلاڭلار. مۇنداق قىلىش ياراتقۇچىڭلارنىڭ نەزىرىدە ئۆزۈڭلار ئۈچۈن ياخشىدۇر» دېگەن ئىدى. شۇنىڭ بىلەن ئاللاھ توۋاڭلارنى قوبۇل قىلدى. ئاللاھ توۋىنى ھەقىقەتەن بەك قوبۇل قىلغۇچىدۇر، ناھايىتى رەھىمدىلدۇر (54).
سۈرە بەقەرە 55-ئايەت
وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَى لَن نُّؤْمِنَ لَكَ حَتَّى نَرَى اللَّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْكُمُ الصَّاعِقَةُ وَأَنتُمْ تَنظُرُونَ
ئەينى چاغدا: «ئى مۇسا! ئاللاھنى ئوپئوچۇق كۆرمىگىچە ساڭا ھەرگىز ئىشەنمەيمىز» دېگەن ئىدىڭلار، سىلەر قاراپ تۇرغاندا سىلەرنى چاقماق سوقتى(55).
سۈرە بەقەرە 56-ئايەت
ثُمَّ بَعَثْنَاكُم مِّن بَعْدِ مَوْتِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
ئاندىن كېيىن، سىلەرنى مىننەتدار بولغاي دەپ،(ھۇشسىزلىنىپ) ئۆلگىنىڭلاردىن كېيىن قايتا تىرىلدۈردۇق(56).
سۈرە بەقەرە 57-ئايەت
وَظَلَّلْنَا عَلَيْكُمُ الْغَمَامَ وَأَنزَلْنَا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَى كُلُوا مِن طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَكِن كَانُوا أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ
بىز سىلەرگە بۇلۇتنى سايىۋەن قىلىپ بەردۇق، سىلەرگە قۇۋۋەت ھالۋىسى بىلەن بۆدۈنىنى چۈشۈرۈپ بەردۇق. (ئۇلارغا:) «رىزىق قىلىپ بەرگەن پاك، شېرىن نەرسىلەردىن يەپ-ئىچىڭلار» (دېدۇق). ئۇلار (نېمەتلىرىمىزگە تۇزكورلۇق قىلىش بىلەن) بىزگە ئەمەس، پەقەت ئۆزلىرىگە ئۇۋال قىلدى(57).
سۈرە بەقەرە 58-ئايەت
وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُوا هَذِهِ الْقَرْيَةَ فَكُلُوا مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا وَادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَقُولُوا حِطَّةٌ نَّغْفِرْ لَكُمْ خَطَايَاكُمْ وَسَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ
ئەينى چاغدا (مۇسا ئارقىلىق ئەجداتلىرىڭلارغا): «بۇ شەھەرگە (يەنى بەيتۇلمۇقەددەسكە) كىرىڭلار، ئۇ يەردە خالىغىنىڭلارچە كەڭتاشا يەپ-ئىچىڭلار، (بەيتۇلمۇقەددەس) دەرۋازىسىدىن بېشىڭلار يەرگە تەگكۈدەك تازىم قىلغان ھالدا كىرىڭلار، (يالۋۇرۇپ،ئي رەببىمىز!) گۇناھلىرىمىزنى كەچۈرگەيسەن دەڭلار، گۇناھىڭلارنى ئەپۇ-مەغپىرەت قىلىمىز، ئاللاھنى كۆرۈپ تۇرغاندەك بەندىچىلىك قىلغانلارغا تېخىمۇ ئارتۇق ساۋاب بېرىمىز» دېدۇق(58).
سۈرە بەقەرە 59-ئايەت
فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا قَوْلًا غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَنزَلْنَا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا رِجْزًا مِّنَ السَّمَاءِ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ
(ئەمما) ئۆزىگە ئۇۋال قىلغۇچىلار ئۆزىگە ئېيتىلغان سۆزنى باشقا سۆزگە ئۆزگەرتىۋەتتى، ئۆزىگە ئۇۋال قىلغۇچىلار (توغرا) يولدىن چىققانلىقلىرى ئۈچۈن ئۇلارغا ئاسماندىن بالايى-ئاپەت چۈشۈردۇق(59).
سۈرە بەقەرە 60-ئايەت
وَإِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِب بِّعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَّشْرَبَهُمْ كُلُوا وَاشْرَبُوا مِن رِّزْقِ اللَّهِ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ
ئەينى چاغدا، مۇسا ئۆز خەلقى ئۈچۈن سۇ تەلەپ قىلغان ئىدى، بىز ئۇنىڭغا: «ھاساڭ بىلەن تاشنى ئۇرغىن» دېدۇق. تاشتىن 12 بۇلاق ئېتىلىپ چىقتى، ھەممە ئادەم (يەنى ھەر قەبىلە) ئۆزىنىڭ سۇ ئىچىدىغان ئورنىنى بىلدى، (ئۇلارغا:) «ئاللاھ بەرگەن رىزىقتىن يەپ- ئىچىڭلار، يەر يۈزىدە بۇزغۇنچىلىق قىلماڭلار» (دېدۇق)(60).
سۈرە بەقەرە 61-ئايەت
وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَى لَن نَّصْبِرَ عَلَى طَعَامٍ وَاحِدٍ فَادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُخْرِجْ لَنَا مِمَّا تُنبِتُ الْأَرْضُ مِن بَقْلِهَا وَقِثَّائِهَا وَفُومِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَا قَالَ أَتَسْتَبْدِلُونَ الَّذِي هُوَ أَدْنَى بَالَّذِي هُوَ خَيْرٌ اهْبِطُوا مِصْرًا فَإِنَّ لَكُم مَّا سَأَلْتُمْ وَضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ وَالْمَسْكَنَةُ وَبَاءُوا بِغَضَبٍ مِّنَ اللَّهِ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ كَانُوا يَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَيَقْتُلُونَ النَّبِيِّينَ بِغَيْرِ الْحَقِّ ذَلِكَ بِمَا عَصَوا وَّكَانُوا يَعْتَدُونَ
ئەينى چاغدا (سىنا چۆلىدە قۇۋۋەت ھالۋىسى ۋە بۆدۈنە بىلەنلا ئوزۇقلىنىۋاتقىنىڭلاردا) سىلەر: «ئى مۇسا! بىز بىر خىل يېمەكلىككە چىداپ تۇرالمايمىز، بىز ئۈچۈن رەببىڭگە دۇئا قىلساڭ، بىزگە زېمىننىڭ ھەرخىل كۆكتاتلىرىدىن تەرخەمەك، سامساق، يېسسىمۇق ۋە پىيازلارنى ئۆستۈرۈپ بەرسىكەن» دېدىڭلار، مۇسا: «سىلەر ياخشىنى ناچارغا تېگىشمەكچى بولۇۋاتامسىلەر (يەنى ئەركىنلىكنى قۇللۇققا تېگىشمەكچىمۇ)؟ ئۇنداقتا مىسىرغا قايتىڭلار، (شۇ يەردە) تىلىگىنىڭلار بار» دېدى. شۇنىڭ بىلەن ئۇلارغا خار-زارلىق، يوقسۇللۇق تامغىسى بېسىلدى. ئاللاھنىڭ غەزىپىگە يولۇقتى. بۇ ئۇلارنىڭ ئاللاھنىڭ ئايەتلىرىنى ئىنكار قىلغانلىقلىرى، نەبىلەرنى ناھەق ئۆلتۈرگەنلىكلىرى تۈپەيلىدىن بولدى. چۈنكى ئۇلار ئاسىيلىق قىلغان ۋە ھەددىدىن ئاشقان ئىدى(61).
سۈرە بەقەرە 62-ئايەت
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالنَّصَارَى وَالصَّابِئِينَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ
شۈبھىسىزكى، ئىمان ئ‍يتقانلار، يەھۇدىيلەشكەنلەر، خىرىستىيانلار ۋە سابىئىيلەر[4] ئارىسىدىن ئاللاھقا، ئاخىرەت كۈنىگە ئىمان كەلتۈرگەن ۋە ياخشى ئىش-ھەرىكەتلەرنى قىلغانلارغا رەببىنىڭ ھۇزۇرىدا مۇكاپات بار. ئۇلارغا (ئاخىرەتتە) قورقۇنچ يوق ۋە ئۇلار ھەرگىزمۇ قايغۇرمايدۇ(62).
[4]. سابىئىيلەر: يەھيا پەيغەمبەرگە ئەگەشكەنلىكىنى ئىلگىرى سۈرىدىغان بىر پىرقە.
سۈرە بەقەرە 63-ئايەت
وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَكُمُ الطُّورَ خُذُوا مَا آتَيْنَاكُم بِقُوَّةٍ وَاذْكُرُوا مَا فِيهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ
ئەينى چاغدا، بىز سىلەردىن مۇستەھكەم ۋەدە ئالغان ۋە تۇر تېغىنى ئۈستۈڭلارغا (گۇۋاھچى قىلىپ) تىكلەپ قويۇپ، سىلەرگە: «(دۇنيادا ھالاك بولۇشتىن، ئاخىرەتتە ئازاب-ئوقۇبەتكە قېلىشتىن) ساقلىنىشىڭلار ئۈچۈن، بىز بەرگەن كىتابنى چىڭ تۇتۇڭلار (يەنى تەۋراتقا ئەمەل قىلىڭلار)، ئىچىدىكى مەزمۇنلارنى ئېسىڭلاردا ساقلاڭلار» (دېگەن ئىدۇق) (63).
سۈرە بەقەرە 64-ئايەت
ثُمَّ تَوَلَّيْتُم مِّن بَعْدِ ذَلِكَ فَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ لَكُنتُم مِّنَ الْخَاسِرِينَ
شۇنىڭدىن كېيىن (بەرگەن ۋەدەڭلاردىن) يېنىۋالدىڭلار، ناۋادا سىلەرگە ئاللاھنىڭ كەڭچىلىكى ۋە مېھىر-شەپقىتى بولمىسا ئىدى، چوقۇم زىيان تارتقۇچىلاردىن بولاتتىڭلار(64).
سۈرە بەقەرە 65-ئايەت
وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذِينَ اعْتَدَوْا مِنكُمْ فِي السَّبْتِ فَقُلْنَا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خَاسِئِينَ
ئاراڭلاردىن شەنبە كۈنى (بېلىق تۇتماسلىق چەكلىمىسىنى) ئاياغ ئاستى قىلغانلارنى ئەلۋەتتە بىلىسىلەر، بىز ئۇلارغا: «خار مايمۇن بولۇپ كېتىڭلار[5]» دېگەن ئىدۇق(65).
[5]. مايمۇندەك دورامچاق،شەكىلۋازلىق كۆزدە تۇتۇلغان.
سۈرە بەقەرە 66-ئايەت
فَجَعَلْنَاهَا نَكَالًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهَا وَمَا خَلْفَهَا وَمَوْعِظَةً لِّلْمُتَّقِينَ
ئۇ (جازا)نى زامانداشلىرى ۋە كېيىنكىلەر ئۈچۈن ئىبرەت، تەقۋادار-مەسئۇلىيەتچان كىشىلەر ئۈچۈن ساۋاق قىلدۇق(66).
سۈرە بەقەرە 67-ئايەت
وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تَذْبَحُوا بَقَرَةً قَالُوا أَتَتَّخِذُنَا هُزُوًا قَالَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْجَاهِلِينَ
ئەينى چاغدا، مۇسا ئۆز خەلقىگە: «ئاللاھ ھەقىقەتەن سىلەرنى كالا بوغۇزلاشقا بۇيرۇۋاتىدۇ» دېگەن ئىدى. خەلقى ئۇنىڭغا: «سەن بىزنى مەسخىرە قىلىۋاتامسەن؟» دېدى. مۇسا: «(مەن باشقىلارنى مەسخىرە قىلىدىغان) جاھىللاردىن بولۇپ قېلىشتىن ئاللاھقا يېلىنىپ پاناھ تىلەيمەن» دېدى(67).
سۈرە بەقەرە 68-ئايەت
قَالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُبَيِّن لَّنَا مَا هِيَ قَالَ إِنَّهُ يَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌ لَّا فَارِضٌ وَلَا بِكْرٌ عَوَانٌ بَيْنَ ذَلِكَ فَافْعَلُوا مَا تُؤْمَرُونَ
ئۇلار: «بىز ئۈچۈن رەببىڭگە دۇئا قىلغىن، بىزگە قانداق كالا ئىكەنلىكىنى ئېنىق دەپ بەرسۇن» دېيىشتى. مۇسا: «ئاللاھ ئۇنى چوقۇم قېرىمۇ ئەمەس، ياشمۇ ئەمەس، ئوتتۇرا ياش بولسۇن دەپ ئېيتتى، سىلەر بۇيرۇلغاننى قىلىڭلار» دېدى(68).
سۈرە بەقەرە 69-ئايەت
قَالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُبَيِّن لَّنَا مَا لَوْنُهَا قَالَ إِنَّهُ يَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌ صَفْرَاءُ فَاقِعٌ لَّوْنُهَا تَسُرُّ النَّاظِرِينَ
ئۇلار: «بىز ئۈچۈن رەببىڭگە دۇئا قىلغىن، بىزگە ئۇنىڭ رەڭگىنى ئېنىق دەپ بەرسۇن» دېيىشتى. مۇسا ئېيتتكى: «رەببىم ھەقىقەتەن ئۇنىڭ رەڭگى قارىغۇچىلارنى زوقلاندۇرىدىغان ساپسېرىق بولسۇن دېدى»(69).
سۈرە بەقەرە 70-ئايەت
قَالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُبَيِّن لَّنَا مَا هِيَ إِنَّ الْبَقَرَ تَشَابَهَ عَلَيْنَا وَإِنَّا إِن شَاءَ اللَّهُ لَمُهْتَدُونَ
ئۇلار: «رەببىڭگە دۇئا قىلغىن، ئۇنىڭ قانداق كالا ئىكەنلىكىنى بىزگە ئېنىق دەپ بەرسۇن، بۇ بىزگە تازا ئېنىق بولماي قالدى، (ئېنىق بولغاندىن كېيىن) ئاللاھ خالىسا (ئۇنى) بىز چوقۇم تاپىمىز» دېدى(70).
سۈرە بەقەرە 71-ئايەت
قَالَ إِنَّهُ يَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌ لَّا ذَلُولٌ تُثِيرُ الْأَرْضَ وَلَا تَسْقِي الْحَرْثَ مُسَلَّمَةٌ لَّا شِيَةَ فِيهَا قَالُوا الْآنَ جِئْتَ بِالْحَقِّ فَذَبَحُوهَا وَمَا كَادُوا يَفْعَلُونَ
مۇسا: «ئاللاھ ئۇنى يەر ھەيدەشكە، زىرائەت سۇغۇرۇشقا كۆندۈرۈلمىگەن، بېجىرىم، ئالىسى يوق (يەنى رەڭگىدە سېرىقلىقتىن باشقا رەڭ يوق) كالا بولسۇن دەيدۇ» دېدى. ئۇلار: «مانا ئەمدى راستىنى ئېلىپ كەلدىڭ» دېيىشتى. ئۇلار (كالىنى تېپىپ كېلىپ) بوغۇزلىدى، ئەمما (مەسىلىنى مۇرەككەپلەشتۈرپ،تەپسىلاتىغا غەرق بولۇپ، ئۆزىگە تەسلەشتۈرۈۋالغانلىقتىن) بۇنى ئورۇنلىيالمىغىلى تاس قالدى(71).
سۈرە بەقەرە 72-ئايەت
وَإِذْ قَتَلْتُمْ نَفْسًا فَادَّارَأْتُمْ فِيهَا وَاللَّهُ مُخْرِجٌ مَّا كُنتُمْ تَكْتُمُونَ
ئەينى چاغدا سىلەر بىر كىشىنى ئۆلتۈرۈپ قويۇپ، بۇنى بىر-بىرىڭلارغا دۆڭگەشكەن ئىدىڭلار. سىلەر يوشۇرماقچى بولغان نەرسىنى (يەنى قاتىلنىڭ ئىشىنى) ئاللاھ ئاشكارىلايتتى(72).
سۈرە بەقەرە 73-ئايەت
فَقُلْنَا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِهَا كَذَلِكَ يُحْيِي اللَّهُ الْمَوْتَى وَيُرِيكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ
(سىلەرگە مۇسا ئارقىلىق) دېدۇقكى: «كالىنىڭ بىر پارچىسى بىلەن ئۆلۈكنى ئۇرۇڭلار (ئۇ تىرىلىپ قاتىلنى ئېيتىپ بېرىدۇ)، ئاللاھ ئۆلۈكلەرنى شۇنداق (يەنى كۆز ئالدىڭلاردا بۇ ئۆلۈكنى تىرىلدۈرگەندەك) تىرىلدۈرىدۇ». (ئاللاھ) سىلەرنى بەلكىم ئەقىل يۈرگۈزەر دەپ (قۇدرىتىنىڭ) ئالامەتلىرىنى سىلەرگە كۆرسىتىدۇ(73).
سۈرە بەقەرە 74-ئايەت
ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُكُم مِّن بَعْدِ ذَلِكَ فَهِيَ كَالْحِجَارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً وَإِنَّ مِنَ الْحِجَارَةِ لَمَا يَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهَارُ وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا يَشَّقَّقُ فَيَخْرُجُ مِنْهُ الْمَاءُ وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا يَهْبِطُ مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ
(ئي يەھۇدىيلار گۇرۇھى!) شۇنىڭدىن كېيىن (يەنى شانلىق مۆجىزىلەرنى كۆرگەندىن كېيىن) دىلىڭلار تاشتەك ياكى تاشتىنمۇ بەكرەك قېتىپ كەتتى. تاشلار ئارىسىدا ئىچىدىن (سۇ ئېتىلىپ چىقىپ) ئېرىقلار ھاسىل بولىدىغانلىرى بار، يېرىلىپ ئارىسىدىن سۇ چىقىدىغانلىرىمۇ بار، ئاللاھتىن قورقۇپ (تاغ چوققىلىرىدىن) دومىلاپ چۈشىدىغانلىرىمۇ بار (دېمەك، تاش يۇمشايدۇ، سىلەرنىڭ دىلىڭلار بولسا يۇمشىمايدۇ ۋە تەسىرلەنمەيدۇ)، ئاللاھ قىلمىشىڭلاردىن خەۋەرسىز ئەمەستۇر(74).
سۈرە بەقەرە 75-ئايەت
أَفَتَطْمَعُونَ أَن يُؤْمِنُوا لَكُمْ وَقَدْ كَانَ فَرِيقٌ مِّنْهُمْ يَسْمَعُونَ كَلَامَ اللَّهِ ثُمَّ يُحَرِّفُونَهُ مِن بَعْدِ مَا عَقَلُوهُ وَهُمْ يَعْلَمُونَ
(ئى مۆمىنلەر جامائەسى!) سىلەر يەنىلا ئۇلار بىزگە ئىشىنەر دەپ ئۈمىد كۈتەمسىلەر؟ ھالبۇكى، ئۇلاردىن بىر ئوچۇمى ئاللاھنىڭ كالامىنى ئاڭلاپ چۈشەنگەندىن كېيىن، ئۇنى بىلىپ تۇرۇپ ئۆزگەرتىۋەتكەن تۇرسا(75).
سۈرە بەقەرە 76-ئايەت
وَإِذَا لَقُوا الَّذِينَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَا بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ قَالُوا أَتُحَدِّثُونَهُم بِمَا فَتَحَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ لِيُحَاجُّوكُم بِهِ عِندَ رَبِّكُمْ أَفَلَا تَعْقِلُونَ
ئئۇلار مۆمىنلەر بىلەن ئۇچراشقاندا: «ئىمان ئېيتتۇق» دېيىشىدۇ. بىر-بىرى بىلەن پىنھان جايدا تېپىشقاندا بولسا: «رەببىڭلارنىڭ ھۇزۇرىدا مۆمىنلەر سىلەرگە قارشى پاكىت كۆرسەتسۇن، دەپ ئاللاھ سىلەرگە بىلدۈرگەن ۋەھيىنى ئۇلارغا سۆزلەپ بېرەمسىلەر؟ ئەقلىڭلارنى ئىشلەتمەمسىلەر!» دېيىشىدۇ(76).
سۈرە بەقەرە 77-ئايەت
أَوَلَا يَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُعْلِنُونَ
ئۇلار ئۆزلىرىنىڭ يوشۇرۇن ۋە ئاشكارا ئىشلىرىنى ئاللاھنىڭ بىلىپ تۇرىدىغانلىقىنى ئۇقمامدۇ؟(77).
سۈرە بەقەرە 78-ئايەت
وَمِنْهُمْ أُمِّيُّونَ لَا يَعْلَمُونَ الْكِتَابَ إِلَّا أَمَانِيَّ وَإِنْ هُمْ إِلَّا يَظُنُّونَ
ئۇلارنىڭ ئىچىدە كىتاب (يەنى تەۋرات)نى بىلمەيدىغان، قۇرۇق خام-خىيالغىلا ئاساسلىنىدىغان ساۋاتسىزلىرى بار، ئۇلار پەقەت گۇماندىلا بولىدۇ(78).
سۈرە بەقەرە 79-ئايەت
فَوَيْلٌ لِّلَّذِينَ يَكْتُبُونَ الْكِتَابَ بِأَيْدِيهِمْ ثُمَّ يَقُولُونَ هَذَا مِنْ عِندِ اللَّهِ لِيَشْتَرُوا بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا فَوَيْلٌ لَّهُم مِّمَّا كَتَبَتْ أَيْدِيهِمْ وَوَيْلٌ لَّهُم مِّمَّا يَكْسِبُونَ
كىتابنى ئۆز قوللىرى بىلەن يېزىپ، ئاندىن ئۇنى ئازغىنە پۇلغا سېتىش (يەنى دۇنيانىڭ ئازغىنە مەنپەئەتى) ئۈچۈن، بۇ ئاللاھ تەرىپىدىن كەلگەن دېگۈچىلەرگە ۋاي! قولى بىلەن يازغانلىرى (يەنى تەۋراتقا ئىلاۋە قىلغانلىقلىرى) ئۈچۈن ئۇلارغا ۋاي! (بۇ ئارقىلىق) ئېرىشكەن (ھارام) نەرسىلىرى تۈپەيلى ئۇلارغا ۋاي!( (79).
سۈرە بەقەرە 80-ئايەت
وَقَالُوا لَن تَمَسَّنَا النَّارُ إِلَّا أَيَّامًا مَّعْدُودَةً قُلْ أَتَّخَذْتُمْ عِندَ اللَّهِ عَهْدًا فَلَن يُخْلِفَ اللَّهُ عَهْدَهُ أَمْ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ
ئۇلار: «بىزنى دوزاخ ئوتى پەقەت ساناقلىق كۈنلا كۆيدۈرىدۇ» دېيىشىدۇ. (ئۇلارغا:) «سىلەر ئاللاھتىن شۇنداق قىلىشقا ۋەدە ئالغانمۇ؟ ئاللاھ ۋەدىسىگە ھەرگىزمۇ خىلاپلىق قىلمايدۇ، ياكى ئۆزۈڭلار بىلمەيدىغاننى ئاللاھ نامىدىن توقۇۋاتامسىلەر؟» دېگىن(80).
سۈرە بەقەرە 81-ئايەت
بَلَى مَن كَسَبَ سَيِّئَةً وَأَحَاطَتْ بِهِ خَطِيئَتُهُ فَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ
ئەمەلىيەت سىلەر دېگەندەك ئەمەس، گۇناھ ئۆتكۈزگەن ۋە گۇناھى ئۆزىنى چىرمىۋالغان كىشىلەر دوزىخىيلاردۇر، ئۇلار دوزاختا مەڭگۈ قالىدۇ (81).
سۈرە بەقەرە 82-ئايەت
وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ
ئىمان ئېيتقان ۋە (ئىمانىغا يارىشا) ياخشى ئىش-ھەرىكەتلەرنى قىلغانلار جەننەتىيلەردۇر. ئەنە شۇلار جەننەتتە مەڭگۈ قالىدۇ(82).
سۈرە بەقەرە 83-ئايەت
وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا مِّنكُمْ وَأَنتُم مُّعْرِضُونَ
ئەينى چاغدا بىز بەنى ئىسرائىلدىن ئاللاھتىن باشقىغا بەندىچىلىك قىلماسلىققا، ئاتا-ئانىغا، خىش-ئەقرىبالارغا-يېقىنىدىكىلەرگە، يېتىم-يېسىرلارغا، يوقسۇللارغا ياخشىلىق قىلىشقا، كىشىلەرگە چىرايلىقچە سۆز قىلىشقا، نامازنى تەلەپكە لايىق ئادا قىلىشقا، زاكات بېرىشكە ئەھدە ئالغان ئىدۇق. كېيىن ئاراڭلاردىكى ئازغىنە كىشىدىن باشقىڭلار ئەھدىدىن يېنىۋالدىڭلار، سىلەر ھەمىشە (ئەھدەڭلاردىن) يېنىۋالىسىلەر(83).
سۈرە بەقەرە 84-ئايەت
وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ لَا تَسْفِكُونَ دِمَاءَكُمْ وَلَا تُخْرِجُونَ أَنفُسَكُم مِّن دِيَارِكُمْ ثُمَّ أَقْرَرْتُمْ وَأَنتُمْ تَشْهَدُونَ
ئەينى چاغدا بىر-بىرىڭلارنىڭ قېنىنى تۆكمەسلىككە، بىر-بىرىڭلارنى يۇرتۇڭلاردىن ھەيدەپ چىقارماسلىققا سىلەردىن چىن ئەھدە ئالغان ئىدۇق. كېيىن بۇنى (يەنى ئەھدىنى) ئېتىراپ قىلغان ئىدىڭلار، بۇنىڭغا ئۆزۈڭلار گۇۋاھسىلەر(84).
سۈرە بەقەرە 85-ئايەت
ثُمَّ أَنتُمْ هَؤُلَاءِ تَقْتُلُونَ أَنفُسَكُمْ وَتُخْرِجُونَ فَرِيقًا مِّنكُم مِّن دِيَارِهِمْ تَظَاهَرُونَ عَلَيْهِم بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَإِن يَأْتُوكُمْ أُسَارَى تُفَادُوهُمْ وَهُوَ مُحَرَّمٌ عَلَيْكُمْ إِخْرَاجُهُمْ أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتَابِ وَتَكْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَمَا جَزَاءُ مَن يَفْعَلُ ذَلِكَ مِنكُمْ إِلَّا خِزْيٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يُرَدُّونَ إِلَى أَشَدِّ الْعَذَابِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ
كېيىن سىلەر (ئەھدىنى بۇزۇپ) بىر-بىرىڭلارنى ئۆلتۈردۈڭلار، ئىچىڭلاردىن بىر تۈركۈم كىشىلەرنى يۇرتىدىن ھەيدەپ چىقاردىڭلار، يامانلىق ۋە دۈشمەنلىك قىلىپ، ئۇلارنىڭ قارشى تەرىپىدىكى(دۈشمەنلىرى)گە ياردەم بەردىڭلار. ئۇلار ئەسىر چۈشۈپ قالسا، فىدىيە بېرىپ قۇتقۇزۇۋالىسىلەر. ھالبۇكى، ئۇلارنى يۇرتلىرىدىن ھەيدەپ چىقىرىش سىلەرگە ھارام قىلىنغان ئىدى (يەنى بىر-بىرىڭلارنى ئۆلتۈرۈش ۋە يۇرتىدىن ھەيدەپ چىقىرىشنى راۋا كۆرۈسىلەر-يۇ، ئۇلارنىڭ ئەسىرگە چۈشۈپ دۈشمەنلىرىڭلارنىڭ قولىدا بولۇپ قېلىشىنى راۋا كۆرمەيسىلەر). سىلەر كىتابنىڭ (يەنى تەۋراتنىڭ) بىر قىسىم ئەھكاملىرىغا ئىشىنىپ، يەنە بىر قىسىم ئەھكاملىرىنى ئىنكار قىلامسىلەر؟ سىلەردىن شۇنداق قىلغانلارنىڭ جازاسى پەقەت ھاياتى دۇنيادا خارلىققا قېلىش، قىيامەت كۈنى قاتتىق ئازاب-ئوقۇبەتكە دۇچار بولۇشتۇر. ئاللاھ قىلمىشىڭلاردىن بىخۇت ئەمەس(85).
سۈرە بەقەرە 86-ئايەت
أُولَئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الْحَيَاةَ الدُّنْيَا بِالْآخِرَةِ فَلَا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلَا هُمْ يُنصَرُونَ
ئەنە شۇلار ئاخىرەتنى بېرىپ، (بەدىلىگە) دۇنيا تىرىكچىلىكىنى سېتىۋالغان كىشىلەردۇر. شۇنىڭ ئۈچۈن ئۇلاردىن ئازاب-ئوقۇبەت يېنىكلىتىلمەيدۇ، ئۇلارغا ياردەممۇ قىلىنمايدۇ(86).
سۈرە بەقەرە 87-ئايەت
وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَقَفَّيْنَا مِن بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ أَفَكُلَّمَا جَاءَكُمْ رَسُولٌ بِمَا لَا تَهْوَى أَنفُسُكُمُ اسْتَكْبَرْتُمْ فَفَرِيقًا كَذَّبْتُمْ وَفَرِيقًا تَقْتُلُونَ
شەك-شۈبھىسىزكى، بىز مۇساغا كىتاب (يەنى تەۋرات)نى بەرگەن، ئۇنىڭدىن كېيىن ئارقىمۇ-ئارقا ئەلچىلەر ئەۋەتكەن ئىدۇق. مەريەم ئوغلى ئىساغا (ھەقىقەتنىڭ) دەلىل-پاكىتلىرىنى بەردۇق، ھەمدە ئۇنى روھۇلقۇددۇس (يەنى جىبرىئىل) بىلەن كۈچلەندۈردۇق. قاچانىكى بىرەر ئەلچى كۆڭلۈڭلارغا ياقمايدىغان بىرنەرسە ئېلىپ كەلسە، تەكەببۇرلۇق قىلدىڭلار. بىر قىسىم ئەلچىلەرنى يالغانغا چىقاردىڭلار، يەنە بىر قىسىم ئەلچىلەرنى ئۆلتۈردۈڭلار(87).
سۈرە بەقەرە 88-ئايەت
وَقَالُوا قُلُوبُنَا غُلْفٌ بَل لَّعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفْرِهِمْ فَقَلِيلًا مَّا يُؤْمِنُونَ
ئۇ (يەھۇدىيلەشكەن)لار: «دىللىرىمىز پەردىلەنگەن[6]» دېيىشتى. ياق، ئۇلارنىڭ تۇزكورلۇقى سەۋەبلىك ئاللاھ ئۇلارغا لەنەت قىلدى، ئۇلاردىن ئىمان ئېيتىدىغانلار ناھايىتى ئاز(88).
[6]. دىلىنىڭ پەردىلىنىشى كىنايە بولۇپ،ھېچقانداق گەپ تەسىر قىلمايدىغان،مۇھەممەت ئەلەيھىسسالامنىڭ چاقىرىقىنى قوبۇل قىلالمايدىغان دېگەندەك مەنىلەردە.
سۈرە بەقەرە 89-ئايەت
وَلَمَّا جَاءَهُمْ كِتَابٌ مِّنْ عِندِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِّمَا مَعَهُمْ وَكَانُوا مِن قَبْلُ يَسْتَفْتِحُونَ عَلَى الَّذِينَ كَفَرُوا فَلَمَّا جَاءَهُم مَّا عَرَفُوا كَفَرُوا بِهِ فَلَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الْكَافِرِينَ
ئاللاھ تەرىپىدىن ئۇلارغا قولىدىكى كىتاب (يەنى تەۋراتنىڭ ھەقلىقى)نى تەستىقلايدىغان كىتاب (يەنى قۇرئان) يېتىپ كېلىۋىدى، ئۇلار ئۇنى ئىنكار قىلىشتى. ھالبۇكى، ئىلگىرى ئۇلار (كېلىشى مۇقەررەر بولغان رەسۇلنى پەش قىلىپ) كاپىرلارغا قارشى ئۆزلىرىگە ياردەم كېلىشىنى تىلەيتتى. كاپىرلارغا ئاللاھنىڭ لەنىتى بولسۇن!(
سۈرە بەقەرە 90-ئايەت
بِئْسَمَا اشْتَرَوْا بِهِ أَنفُسَهُمْ أَن يَكْفُرُوا بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ بَغْيًا أَن يُنَزِّلَ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ عَلَى مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ فَبَاءُوا بِغَضَبٍ عَلَى غَضَبٍ وَلِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ مُّهِينٌ
ئۇلارنىڭ ئاللاھ چۈشۈرگەن ۋەھىينى بەندىلىرى ئارىسىدىن ئۆزى خالىغان كىشىگە بەخش ئېتىشىنى قىزغىنىشى ۋە ۋەھىينى ئىنكار قىلىپ شەخسىيىتىنى سېتىشى نېمىدېگەن يامان ئىشتۇر! بۇ سەۋەبتىن ئۇلار قاتمۇ-قات غەزەپكە ئۇچرىدى. كاپىرلار خارلىغۇچى ئازاب-ئوقۇبەتكە دۇچار بولىدۇ(90).
سۈرە بەقەرە 91-ئايەت
وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ آمِنُوا بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ قَالُوا نُؤْمِنُ بِمَا أُنزِلَ عَلَيْنَا وَيَكْفُرُونَ بِمَا وَرَاءَهُ وَهُوَ الْحَقُّ مُصَدِّقًا لِّمَا مَعَهُمْ قُلْ فَلِمَ تَقْتُلُونَ أَنبِيَاءَ اللَّهِ مِن قَبْلُ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ
ئۇلارغا: «ئاللاھ چۈشۈرگەن كىتاب (يەنى قۇرئان)قا ئىشىنىڭلار» دېيىلسە، ئۇلار: «ئۆزىمىزگە چۈشۈرۈلگەن كىتاب (يەنى تەۋرات)قا ئىشىنىمىز» دېيىشىدۇ، ئۇنىڭدىن كېيىنكى كىتاب (يەنى قۇرئان)نى ئىنكار قىلىشىدۇ. ھالبۇكى، ئۇ (يەنى قۇرئان) ھەقتۇر، ئۇلارنىڭ قولىدىكى كىتابنىڭ ھەق ئىكەنلىكىنى تەستىقلىغۇچىدۇر. (ئۇلارغا:) «سىلەر (تەۋراتقا) ئىشىنىدىغان بولساڭلار، ئىلگىرى نېمە ئۈچۈن ئاللاھنىڭ نەبىلىرىنى ئۆلتۈرەتتىڭلار؟» دېگىن(91).
سۈرە بەقەرە 92-ئايەت
وَلَقَدْ جَاءَكُم مُّوسَى بِالْبَيِّنَاتِ ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِن بَعْدِهِ وَأَنتُمْ ظَالِمُونَ
مۇسا سىلەرگە ھەقىقەتەن ئېنىق پاكىتلارنى ئېلىپ كەلگەن ئىدى، مۇسا (تۇر تېغىغا كەتكەن)دىن كېيىن، ئۆزۈڭلارغا ئۇۋال قىلىپ موزايغا چوقۇنغان ئىدىڭلار(92).
سۈرە بەقەرە 93-ئايەت
وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَكُمُ الطُّورَ خُذُوا مَا آتَيْنَاكُم بِقُوَّةٍ وَاسْمَعُوا قَالُوا سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَأُشْرِبُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِكُفْرِهِمْ قُلْ بِئْسَمَا يَأْمُرُكُم بِهِ إِيمَانُكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ
ئەينى چاغدا بىز تۇر تېغىنى ئۈستۈڭلارغا تىكلەپ قويۇپ، سىلەردىن (تەۋراتقا ئەمەل قىلىشقا) چىن ۋەدە ئالغان ۋە سىلەرگە: «مەن چۈشۈرگەن كىتابنى مەھكەم تۇتۇڭلار ۋە ئۇنىڭغا قۇلاق سېلىڭلار» دېگەن ئىدۇق. بىراق (ئۇلار): «ئاڭلىدۇق ۋە ئاسىيلىق قىلدۇق» دېيىشتى. ئۇلارنىڭ تۇزكورلۇقى تۈپەيلىدىن دىللىرىغا موزاينىڭ مۇھەببىتى سىڭىپ كەتكەن ئىدى. ئۇلارغا: «ئەگەر سىلەر ئىمان ئېيتقۇچى بولساڭلار، ئىمانىڭلار سىلەرنى ئەجەب يامان ئىشقا بۇيرۇيدىكىنا؟» دېگىن(93).
سۈرە بەقەرە 94-ئايەت
قُلْ إِن كَانَتْ لَكُمُ الدَّارُ الْآخِرَةُ عِندَ اللَّهِ خَالِصَةً مِّن دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ
ئۇلارغا: «ئەگەر ئاخىرەت يۇرتى (يەنى جەننەت) ئاللاھنىڭ نەزىرىدە (سىلەر گۇمان قىلغاندەك) باشقىلارغا ئەمەس، پەقەت سىلەرگىلا خاس بولسا، ھەمدە بۇ سۆزۈڭلار راست بولسا، (سىلەرنى جەننەتكە يەتكۈزىدىغان) ئۆلۈمنى ئارزۇ قىلىپ بېقىڭلارچۇ قېنى!» دېگىن(94).
سۈرە بەقەرە 95-ئايەت
وَلَن يَتَمَنَّوْهُ أَبَدًا بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ
ئۇلار قىلغان يامان قىلمىشلىرى سەۋەبلىك، ئۆلۈمنى ھەرگىزمۇ ئارزۇ قىلمايدۇ. ئاللاھ زالىملارنى ئوبدان بىلگۈچىدۇر(95).
سۈرە بەقەرە 96-ئايەت
وَلَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النَّاسِ عَلَى حَيَاةٍ وَمِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا يَوَدُّ أَحَدُهُمْ لَوْ يُعَمَّرُ أَلْفَ سَنَةٍ وَمَا هُوَ بِمُزَحْزِحِهِ مِنَ الْعَذَابِ أَن يُعَمَّرَ وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِمَا يَعْمَلُونَ
شۈبھىسىزكى، ئۇلارنىڭ ياشاشقا ھەممە ئىنسانلاردىن، (ھەتتا) مۇشرىكلاردىنمۇ بەكرەك ھېرىسمەن ئىكەنلىكىنى بايقايسەن؛ ئۇلارنىڭ ھەر بىرى مىڭ يىل ئۆمۈر كۆرۈشنى ئارزۇ قىلىشىدۇ. ئۇزۇن ئۆمۈر كۆرۈش ئۇلارنى ئازاب-ئوقۇبەتتىن قۇتقۇزۇپ قالالمايدۇ. ئاللاھ ئۇلارنىڭ قىلمىشلىرىنى ئېنىق كۆرۈپ تۇرغۇچىدۇر(96).
سۈرە بەقەرە 97-ئايەت
قُلْ مَن كَانَ عَدُوًّا لِّجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَى قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ مُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ وَهُدًى وَبُشْرَى لِلْمُؤْمِنِينَ
ئېيتقىنكى: «كىمكى جىبرىئىلغا دۈشمەن بولىدىكەن (بىلسۇنكى، ئۇ، ئاللاھقا دۈشمەندۇر)، ئۇ (جىبرىئىل) ئاللاھنىڭ رۇخسىتى بىلەن ئۆزىدىن ئىلگىرىكى (ساماۋى كىتابلارنىڭ ھەقلىقى)نى تەستىقلىغۇچى، توغرا يولغا يېتەكلىگۈچى، مۆمىنلەرگە خۇشخەۋەر بەرگۈچى قۇرئاننى سېنىڭ قەلبىڭگە ئېلىپ چۈشتى(97).
سۈرە بەقەرە 98-ئايەت
مَن كَانَ عَدُوًّا لِّلَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَرُسُلِهِ وَجِبْرِيلَ وَمِيكَالَ فَإِنَّ اللَّهَ عَدُوٌّ لِّلْكَافِرِينَ
كىمكى ئاللاھقا، ئاللاھنىڭ پەرىشتىلىرىگە، رەسۇللىرىغا، جىبرىئىلغا، مىكائىلغا دۈشمەن بولىدىكەن، شۈبھىسىزكى، ئاللاھ ئۇ كاپىرلارنىڭ دۈشمىنىدۇر»(98).
سۈرە بەقەرە 99-ئايەت
وَلَقَدْ أَنزَلْنَا إِلَيْكَ آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ وَمَا يَكْفُرُ بِهَا إِلَّا الْفَاسِقُونَ
شەك ـ شۈبھىسىزكى، ساڭا بىز ئېنىق ئايەتلەرنى چۈشۈردۇق، ئۇلارنى توغرا يولدىن چىقىپ كەتكەنلەردىن باشقىسى ئىنكار قىلمايدۇ(99).
سۈرە بەقەرە 100-ئايەت
أَوَ كُلَّمَا عَاهَدُوا عَهْدًا نَّبَذَهُ فَرِيقٌ مِّنْهُم بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ
ئۇلار قاچانىكى بىرەر ئەھدە تۈزۈشسە، ئۇلاردىن بىر تۈركۈمى ئۇنى بۇزمىدىمۇ؟ ھەئە، شۇنداق. ئۇلارنىڭ تولىسى ئىمان ئېيتمايدۇ(100).
سۈرە بەقەرە 101-ئايەت
وَلَمَّا جَاءَهُمْ رَسُولٌ مِّنْ عِندِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِّمَا مَعَهُمْ نَبَذَ فَرِيقٌ مِّنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ كِتَابَ اللَّهِ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ كَأَنَّهُمْ لَا يَعْلَمُونَ
ئۇلارغا ئاللاھ تەرىپىدىن قولىدىكى كىتابنىڭ ھەقلىقىنى تەستىقلىغۇچى رەسۇل (يەنى مۇھەممەت ) كەلگەندە، ئەھلى كىتابتىن بىر تۈركۈمى خۇددى (ئۇنىڭ ئەلچى ئىكەنلىكىنى) بىلمەيدىغاندەك، ئاللاھنىڭ كىتابىنى ئارقىسىغا چۆرۈۋەتتى(101).
سۈرە بەقەرە 102-ئايەت
وَاتَّبَعُوا مَا تَتْلُو الشَّيَاطِينُ عَلَى مُلْكِ سُلَيْمَانَ وَمَا كَفَرَ سُلَيْمَانُ وَلَكِنَّ الشَّيَاطِينَ كَفَرُوا يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ وَمَا أُنزِلَ عَلَى الْمَلَكَيْنِ بِبَابِلَ هَارُوتَ وَمَارُوتَ وَمَا يُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّى يَقُولَا إِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلَا تَكْفُرْ فَيَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا يُفَرِّقُونَ بِهِ بَيْنَ الْمَرْءِ وَزَوْجِهِ وَمَا هُم بِضَارِّينَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَيَتَعَلَّمُونَ مَا يَضُرُّهُمْ وَلَا يَنفَعُهُمْ وَلَقَدْ عَلِمُوا لَمَنِ اشْتَرَاهُ مَا لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ وَلَبِئْسَ مَا شَرَوْا بِهِ أَنفُسَهُمْ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ
ئۇلار سۇلايماننىڭ پادىشاھلىق زامانىدىكى شەيتانلارنىڭ ئويدۇرمىلىرىغا ئەگەشتى[7]. ھالبۇكى، سۇلايمان (سېھىرگەرلىك قىلىپ ئاللاھقا ) تۇزكور بولمىغان ئىدى، لېكىن شەيتانلار كىشىلەرگە سېھىرگەرلىك ئۆگىتىپ تۇزكور بولدى. ئۇلار بابىلدىكى ھارۇت-مارۇت (دېيىلىدىغان)ئىككى پەرىشتىگە[8] نازىل قىلىنغان سېھىرنى ئۆگىتەتتى. (بۇ ئىككى پەرىشتە) «بىز پەقەت سىناق ئۈچۈن ئەۋەتىلدۇق،كاپىر-تۇزكور بولمىغىن» دېمىگىچە ھېچ كىشىگە سېھىر ئۆگەتمەيتتى. ئۇلار بۇ ئىككىسىدىن ئەر-خوتۇننى بىر-بىرىدىن ئايرىۋېتىدىغان نەرسىنى (يەنى سېھىرگەرلىكنى) ئۆگىنەتتى، ئۇلار (سېھىر ئارقىلىق) ئاللاھنىڭ رۇخسىتىسىز ھېچ كىشىگە زىيان يەتكۈزەلمەيتتى. ھالبۇكى، ئۇلار ئۆزلىرىگە زىيىنى بار، پايدىسى يوق نەرسىنى ئۆگىنەتتى. ئۇلار سېھىرنى سېتىۋالغۇچىنىڭ ئاخىرەتتە ھېچ نېسىۋىسى بولمايدىغانلىقىنى ئوبدان بىلەتتى، ئۇلار كىشىلىكلىرىنىڭ بەدىلىگە سېتىۋالغان نەرسىسىنىڭ (يەنى ئۆزلىرى ئۈچۈن سېھىر ئۆگىنىشنى تاللىشىنىڭ) ئەجەبمۇ يامان ئىش ئىكەنلىكىنى كاشكى بىلسە ئىدى(102).
[7]. سۇلەيماننىڭ سېھىر ئارقىلىق سەلتەنەتكە ئېرىشىكەنلىكىنى ئىلگىرى سۈرگەن شەيتان سۈپەتلىك ئىنسانلارنىڭ كەينىگە كىرىپ، سۇلەيماننىڭ سېھىرگەر ئىكەنلىكىگە ئىشەندى.
[8]. بۇ ئايەتتىكى «مەلەكەينى» ئىبارىسىنى «مەلىكەينى» دەپ ئوقۇغان قىرائەتكە ئاساسەن ھارۇت ۋە مارۇتنى ئىككى پادىشاھ دەپ چۈشەنگەنلەرمۇ بولغان،لېكىن مەشھۇر قىرائەت شەكلى«مەلىكەين» يەنى ئىككى پەرىشتە.ھارۇت ۋە مارۇت سۇلەيمان ئەلەيھىسسالام دەۋرىدە بابىلدا ئىنسان قىياپىتىدە ئايان بولغان ئىككى پەرىشتە بولۇپ،خالايىققا« سېھىرگەرلىك قىلىپ كۇپۇرغا پېتىپ كەتمەسلىكى ۋە يامانلىق ئۈچۈن ئىشلەتمەسلىكى» شەرتى بىلەن سېھىر ئ
سۈرە بەقەرە 103-ئايەت
وَلَوْ أَنَّهُمْ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَمَثُوبَةٌ مِّنْ عِندِ اللَّهِ خَيْرٌ لَّوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ
ئەگەر ئۇلار ئىمان ئېيتقان ۋە تەقۋادار-مەسئۇلىيەتچان بولغان بولسا، (ئۆزلىرى ئۈچۈن) ئاللاھنىڭ دەرگاھىدىكى مۇكاپات ئەلۋەتتە ياخشى ئىدى، كاشكى ئۇلار بۇنى بىلگەن بولسا ئىدى(103).
سۈرە بەقەرە 104-ئايەت
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقُولُوا رَاعِنَا وَقُولُوا انظُرْنَا وَاسْمَعُوا وَلِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ أَلِيمٌ
ئى ئىمان ئېيتقانلار! (رەسۇلغا) رائىنا دەپ خىتاب قىلماي، ئۇنزۇرنا دەپ خىتاب قىلىڭلار[9]، (ئۇنىڭ سۆزىگە) قۇلاق سېلىڭلار، كاپىرلار قاتتىق ئازاب-ئوقۇبەتكە دۇچار بولىدۇ(104).
[9]. «رائىنا» دېگەن سۆز ئبرانى تىلىدا ھاقارەت مەنىسىنى، ئەرەپ تىلىدا بولسا «بىزگە قاراپ قوي»، «بىزنى ساقلا» دېگەندەك قوش بىسلىق مەنىلەرنى بىلدۈرەتتى. شۇڭا، بۇ يەردە ئىككى خىل مەنە بېرىدىغان بۇنداق سۆزنى ئىشلەتمەي، ئەرەپچىدە «بىزگە قاراپ قوي!»، «بىزنى بىر ئاز ساقلا» دېگەن مەنىنى ئىپادىلەيدىغان «ئۇنزۇرنا»دېگەن سۆزنى ئىشلىتىش تەلەپ قىلىنغان ۋەياكى ئىش بېشىدىكلەر (يېتەكچىلەر)گە قارىغۇچىلارچە ئەگەشمەسلىك تەكىتلەنگەن.
سۈرە بەقەرە 105-ئايەت
مَّا يَوَدُّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَلَا الْمُشْرِكِينَ أَن يُنَزَّلَ عَلَيْكُم مِّنْ خَيْرٍ مِّن رَّبِّكُمْ وَاللَّهُ يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَن يَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ
ئەھلى كىتابتىن ۋە مۇشرىكلاردىن بولغان كاپىرلار رەببىڭلار تەرىپىدىن سىلەرگە بىرەر ياخشىلىقنىڭ چۈشۈشىنى ياقتۇرمايدۇ، ئاللاھ ئۆزىنىڭ خالىغان بەندىسىگە ئۆز رەھمىتىنى خاس قىلىدۇ، ئاللاھ كاتتا پەزل ئىگىسىدۇر(105).
سۈرە بەقەرە 106-ئايەت
مَا نَنسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنسِهَا نَأْتِ بِخَيْرٍ مِّنْهَا أَوْ مِثْلِهَا أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
بىز ھەرقانداق بىر ئايەت (ھۆكمى)نى ئەمەلدىن قالدۇرساق (نەسخ) ياكى ئۇنتۇلدۇرساق، (ئۇنىڭ ئورنىغا) ئۇنىڭدىنمۇ ياخشى ياكى شۇنىڭغا ئوخشاش بىر ئايەت (نىڭ ھۆكمى)نى كەلتۈرىمىز. ئاللاھنىڭ ھەر نەرسىگە قادىر ئىكەنلىكىنى بىلمەمسەن؟((106).
[10]. ئىلگىرىكى كىتابلاردىكى بەزى ھۆكۈملەرنىڭ قۇرئان بىلەن ئەمەلدىن قالدۇرلۇشىنى كۆرسىتىدۇ. مەسىلەن: قىبلىنىڭ ئۆزگەرتىلىشى ۋەھاكازالار. (سۈرە بەقەرە 142-ئايەت، سۈرە ئەنئام 146-ئايەت)
سۈرە بەقەرە 107-ئايەت
أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا لَكُم مِّن دُونِ اللَّهِ مِن وَلِيٍّ وَلَا نَصِيرٍ
ئاسمانلارنىڭ ۋە زېمىننىڭ ئىگىلىك ھوقۇقى ئاللاھقا مەنسۇپ ئىكەنلىكىنى بىلمەمسەن؟ سىلەرگە ئاللاھتىن باشقا ھېچقانداق دوست ۋە مەدەتكار يوقتۇر(107).
سۈرە بەقەرە 108-ئايەت
أَمْ تُرِيدُونَ أَن تَسْأَلُوا رَسُولَكُمْ كَمَا سُئِلَ مُوسَى مِن قَبْلُ وَمَن يَتَبَدَّلِ الْكُفْرَ بِالْإِيمَانِ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاءَ السَّبِيلِ
ئۇلار (يەنى يەھۇدىيلار) ئىلگىرى مۇسادىن تەلەپ قىلغاننى سىلەرمۇ رەسۇلىمىزدىن تەلەپ قىلماقچى بولۇۋاتامسىلەر؟ كىمكى ئىمانىنى كۇفرىغا تېگىشسە، ئۇ ھەقىقەتەن توغرا يولدىن ئازغان بولىدۇ (108).
سۈرە بەقەرە 109-ئايەت
وَدَّ كَثِيرٌ مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَوْ يَرُدُّونَكُم مِّن بَعْدِ إِيمَانِكُمْ كُفَّارًا حَسَدًا مِّنْ عِندِ أَنفُسِهِم مِّن بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْحَقُّ فَاعْفُوا وَاصْفَحُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
ئەھلى كىتاب ئىچىدىن نۇرغۇن كىشىلەر ئۆزلىرىگە ھەقىقەت ئاشكارا بولغاندىن كېيىن، ئىچ-ئىچىدىن ھەسەت قىلىپ سىلەرنى ئىمانىڭلاردىن ياندۇرۇپ كاپىر قىلىشنى ئارزۇ قىلىدۇ. ئاللاھنىڭ ئۇلار ھەققىدىكى ئەمرى يېتىپ كەلگەنگە قەدەر (يەنى ئاللاھ سىلەرگە ئۇلار بىلەن ئۇرۇش قىلىشقا رۇخسەت قىلغۇچە)، ئۇلارنى ئەپۇ قىلىڭلار ۋە كەچۈرۈڭلار. ئاللاھ ھەقىقەتەن ھەر نەرسىگە كۈچى يەتكۈچىدۇرر(109).
سۈرە بەقەرە 110-ئايەت
وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَمَا تُقَدِّمُوا لِأَنفُسِكُم مِّنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِندَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ
نامازنى تەلەپكە لايىق ئادا قىلىڭلار، زاكاتنى بېرىڭلار، ئۆزۈڭلار ئۈچۈن (دۇنيادا) ئالدىنئالا قىلغان ھەرقانداق ياخشى ئىش-ھەرىكەت بولسا، ئاللاھنىڭ ھۇزۇرىدا ئۇنىڭ مۇكاپاتىنى تاپىسىلەر، ئاللاھ ھەقىقەتەن قىلغان ئىش-ھەرىكىتىڭلارنى كۆرۈپ تۇرغۇچىدۇر(110).
سۈرە بەقەرە 111-ئايەت
وَقَالُوا لَن يَدْخُلَ الْجَنَّةَ إِلَّا مَن كَانَ هُودًا أَوْ نَصَارَى تِلْكَ أَمَانِيُّهُمْ قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ
ئۇلار (يەنى ئەھلى كىتاب): «يەھۇدىي ياكى خىرىستىيان بولمىغان ئادەم ھەرگىزمۇ جەننەتكە كىرمەيدۇ» دېيىشتى. بۇ ئۇلارنىڭ خام-خىيالىدۇر. «ئەگەر (بۇ سۆزۈڭلاردا) راستچىل بولساڭلار، دەلىلىڭلارنى كەلتۈرۈڭلار» دېگىن(111).
سۈرە بەقەرە 112-ئايەت
بَلَى مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ عِندَ رَبِّهِ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ
ئۇنداق ئەمەس، كىمكى ياخشى ئىش-ھەرىكەتلەرنى قىلغان ھالدا بارلىقنى ئاللاھقا تاپشۇرىدىكەن، ئۇ رەببىنىڭ ھۇزۇرىدا مۇكاپاتقا سازاۋەر بولىدۇ. ئۇلارغا (ئاخىرەتتە) ھېچ قورقۇنچ بولمايدۇ، قايغۇرمايدۇ(112).
سۈرە بەقەرە 113-ئايەت
وَقَالَتِ الْيَهُودُ لَيْسَتِ النَّصَارَى عَلَى شَيْءٍ وَقَالَتِ النَّصَارَى لَيْسَتِ الْيَهُودُ عَلَى شَيْءٍ وَهُمْ يَتْلُونَ الْكِتَابَ كَذَلِكَ قَالَ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ مِثْلَ قَوْلِهِمْ فَاللَّهُ يَحْكُمُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا كَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ
يەھۇدىيلار: «خىرىستىيانلارنىڭ ھېچقانداق ئاساسى يوق (يەنى ئۇلار توغرا دىندا ئەمەس)» دېدى، خىرىستىيانلار: «يەھۇدىيلارنىڭ ھېچقانداق ئاساسى يوق (يەنى ئۇلار توغرا دىندا ئەمەس)» دېدى. ۋاھالەنكى، ئۇلار كىتاب (يەنى تەۋرات ۋە ئىنجىل)نى ئۇقۇپ تۇراتتى. (كىتابتىن) بىخەۋەر ئادەملەرمۇ ئۇلار دېگەندەك دېدى. ئاللاھ قىيامەت كۈنى ئۇلارنىڭ ئارىسىدا ئۆز-ئارا ئىختىلاپ قىلىشقان نەرسىلىرى ئۈستىدە ھۆكۈم چىقىرىدۇ(113).
سۈرە بەقەرە 114-ئايەت
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن مَّنَعَ مَسَاجِدَ اللَّهِ أَن يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ وَسَعَى فِي خَرَابِهَا أُولَئِكَ مَا كَانَ لَهُمْ أَن يَدْخُلُوهَا إِلَّا خَائِفِينَ لَهُمْ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَلَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ
ئاللاھنىڭ مەسچىتلىرىدە ئاللاھنىڭ نامىنىڭ ياد ئېتلىشىنى توسقان ۋە مەسچىتلەرنى ۋەيران قىلىشقا ئۇرۇنغانلاردىنمۇ زالىم ئادەم بارمۇ؟ ئەنە شۇلار (ئەسلىدە) مەسچىتلەرگە پەقەت ئەيمەنگەن ھالدا كىرسە بولاتتى. ئۇلار دۇنيادا رەسۋا بولىدۇ، ئاخىرەتتە چوڭ ئازاب-ئوقۇبەتكە دۇچار بولىدۇ(114).
سۈرە بەقەرە 115-ئايەت
وَلِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَأَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ وَاسِعٌ عَلِيمٌ
شەرقمۇ، غەربمۇ (يەنى پۈتۈن يەر يۈزى) ئاللاھنىڭدۇر، مەيلى قايسى تەرەپكە يۈزلەنمەڭلار، ئاللاھنىڭ زاتى-تەرىپى شۇيەردىدۇر. شۈبھىسىزكى، ئاللاھ (ھەممە نەرسىنى) قورشاۋى ئىچىدە تۇتقۇچىدۇر، (ھەممىنى) بىلگۈچىدۇر(115).
سۈرە بەقەرە 116-ئايەت
وَقَالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ بَل لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ كُلٌّ لَّهُ قَانِتُونَ
ئۇلار: «ئاللاھ بالا قىلىۋالغان» دېيىشىدۇ[11]. ئۇنداق ئەمەس، ئاللاھ (ئۇلارنىڭ گۇمان قىلغان نەرسىسىدىن) پاكتۇر، ئاسمانلاردىكى ۋە زېمىندىكى نەرسىلەرنىڭ ھەممىسى ئاللاھنىڭدۇر، ھەممە ئۇنىڭغا بويۇن ئەگكۈچىدۇر(116).
[11]. يەھۇدىلار ئۇزەيرنى، خىرىستىيانلار ئىسانى، ئەرەپ مۇشرىكلىرى بولسا پەرىشتىلەرنى ئاللاھنىڭ بالىسى دېگەنلىكلىرى كۆزدە تۇتۇلغان.
سۈرە بەقەرە 117-ئايەت
بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَإِذَا قَضَى أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُن فَيَكُونُ
ئاللاھ ئاسمانلارنى ۋە زېمىننى يوقتىن بار قىلغۇچىدۇر. ئۇ بىر ئىشنى ۋۇجۇدقا كەلتۈرۈشنى ئىرادە قىلسا، «ۋۇجۇدقا كەل» دەيدۇ - دە، ئۇ ئىش ۋۇجۇدقا كېلىش باسقۇچىغا ئۆتىدۇ[12](117).
[12]. ئاللاھ تەئالانىڭ يارىتىشى مەلۇم قانۇنىيەت ۋە سېستىما بويىچە بولۇپ ئۇزۇن جەرياننى ئ
سۈرە بەقەرە 118-ئايەت
وَقَالَ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ لَوْلَا يُكَلِّمُنَا اللَّهُ أَوْ تَأْتِينَا آيَةٌ كَذَلِكَ قَالَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِم مِّثْلَ قَوْلِهِمْ تَشَابَهَتْ قُلُوبُهُمْ قَدْ بَيَّنَّا الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ
بىلمەيدىغانلار(يەنى كىتاب بېرىلمىگەن مۇشرىكلار): «ئاللاھ نېمە ئۈچۈن بىز بىلەن سۆزلەشمەيدۇ؟ ياكى نېمە ئۈچۈن بىزگە بىرەر مۆجىزە كەلمەيدۇ؟» دەيدۇ. ئۇلاردىن بۇرۇن ئۆتكەنلەرمۇ شۇنداق سۆزنى قىلغان ئىدى؛ ئۇلارنىڭ دىللىرى بىر-بىرىگە ئوخشاپ قالدى. بىز ھەقىقەتەن ئايەتلىرىمىزنى جەزمەن ئىشىنىدىغان كىشىلەر توپى ئۈچۈن ئوچۇق بايان قىلدۇق(118).
سۈرە بەقەرە 119-ئايەت
إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ بِالْحَقِّ بَشِيرًا وَنَذِيرًا وَلَا تُسْأَلُ عَنْ أَصْحَابِ الْجَحِيمِ
(ئى مۇھەممەت!) شۈبھىسىزكى، بىز سېنى ھەقىقەتەن خۇشخەۋەر بەرگۈچى، ئاگاھلاندۇرغۇچى قىلىپ ھەقىقەت بىلەن ئەۋەتتۇق. سەن ئەھلى دوزاخ توغرىسىدا جاۋابكارلىققا تارتىلمايسەن(119).
سۈرە بەقەرە 120-ئايەت
وَلَن تَرْضَى عَنكَ الْيَهُودُ وَلَا النَّصَارَى حَتَّى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ قُلْ إِنَّ هُدَى اللَّهِ هُوَ الْهُدَى وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُم بَعْدَ الَّذِي جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ مَا لَكَ مِنَ اللَّهِ مِن وَلِيٍّ وَلَا نَصِيرٍ
سەن يەھۇدىيلار ۋە خىرىستىيانلارنىڭ دىنىغا ئەگەشمىگۈچە ئۇلار سەندىن ھەرگىزمۇ رازى بولمايدۇ. (ئۇلارغا) ئېيتقىنكى: «پەقەت ئاللاھنىڭ يولىلا توغرا يولدۇر». ساڭا ئىلىم(يەنى ۋەھىي)يېتىپ كەلگەندىن كېيىن، ئەگەر سەن ئۇلارنىڭ نەپسى-خاھىشلىرىغا ئەگىشىدىغان بولساڭ،ساڭا ئاللاھ تەرىپىدىن ھېچقانداق ئىگىمۇ، مەدەتكارمۇ بولمايدۇ(120).
سۈرە بەقەرە 121-ئايەت
الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلَاوَتِهِ أُولَئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَمَن يَكْفُرْ بِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ
بىز ئاتا قىلغان كىتابنى تېگىشلىك رەۋىشتە ئوقۇيدىغانلار بار، ئەنە شۇلار ئۇنىڭغا ئىشىنىدۇ. كىمكى كىتابنى (يەنى قۇرئاننى) ئىنكار قىلىدىكەن، ئەنە شۇلار زىيان تارتقۇچىلارنىڭ دەل ئۆزىدۇر(121).
سۈرە بەقەرە 122-ئايەت
يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَأَنِّي فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعَالَمِينَ
ئى بەنى ئىسرائىل! سىلەرگە بەرگەن نېمىتىمنى ۋە سىلەرنى باشقا قوۋملاردىن ئۈستۈن تۇتقانلىقىمنى ئەسلەڭلار (122).
سۈرە بەقەرە 123-ئايەت
وَاتَّقُوا يَوْمًا لَّا تَجْزِي نَفْسٌ عَن نَّفْسٍ شَيْئًا وَلَا يُقْبَلُ مِنْهَا عَدْلٌ وَلَا تَنفَعُهَا شَفَاعَةٌ وَلَا هُمْ يُنصَرُونَ
ھېچكىم ھېچكىمگە قىلچىلىك ياردەم قىلالمايدىغان، ھېچكىمنىڭ (قۇتۇلۇپ قېلىشى ئۈچۈن تۆلەيدىغان) فىدىيىسى قوبۇل قىلىنمايدىغان، ھېچكىمنىڭ ئارىغا كىرىشى-شاپائىتى پايدا بەرمەيدىغان، ياردەم قىلىنمايدىغان ئۇ كۈندىن قورقۇڭلار(123).
سۈرە بەقەرە 124-ئايەت
وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِن ذُرِّيَّتِي قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ
ئەينى چاغدا ئىبراھىمنى رەببى بىر قانچە پەرمان بىلەن سىنىغان ئىدى، ئىبراھىم ئۇلارنى بەجا كەلتۈردى. ئاللاھ ئۇنىڭغا: «سېنى چوقۇم كىشىلەرگە (دىندا) پېشۋا قىلىمەن» دېدى، ئىبراھىم: «مېنىڭ بىر قىسىم ئەۋلادىمنىمۇ پېشۋا قىلغان بولساڭ» دېۋىدى. ئاللاھ: «مېنىڭ (پېشۋا قىلىش) ئەھدەمگە زالىملار ئېرىشەلمەيدۇ» دېدى(124).
سۈرە بەقەرە 125-ئايەت
وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثَابَةً لِّلنَّاسِ وَأَمْنًا وَاتَّخِذُوا مِن مَّقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى وَعَهِدْنَا إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ أَن طَهِّرَا بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْعَاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ
ئەينى چاغدا بىز كەبىنى كىشىلەر ئۈچۈن جەم بولىدىغان جاي ۋە ئامان-ئېسەنلىك ماكانى قىلدۇق. (كىشىلەرگە) ماقامى ئىبراھىمنى نامازگاھ قىلىڭلار (يەنى شۇ يەردە ناماز ئوقۇڭلار دېدۇق). ئىبراھىم بىلەن ئىسمائىلغا ئۆيۈمنى (يەنى كەبەمنى) تاۋاپ قىلغۇچىلار، ئېتىكاپتا ئولتۇرغۇچىلار، رۇكۇ قىلغۇچىلار، سەجدە قىلغۇچىلار ئۈچۈن پاكىزە تۇتۇشنى بۇيرۇدۇق(125).
سۈرە بەقەرە 126-ئايەت
وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا بَلَدًا آمِنًا وَارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَرَاتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُم بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ قَالَ وَمَن كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلِيلًا ثُمَّ أَضْطَرُّهُ إِلَى عَذَابِ النَّارِ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ
ئەينى چاغدا ئىبراھىم (دۇئا قىلىپ): «رەببىم! بۇ يەر (يەنى مەككە)نى تىنچ شەھەر قىلغايسەن، ئاھالىسىدىن ئاللاھقا ۋە ئاخىرەت كۈنىگە ئىمان ئېيتقانلارنى تۈرلۈك مېۋىلەر بىلەن رىزقلاندۇرغايسەن» دېدى. ئاللاھ: «كاپىر بولغان ئادەمنىمۇ (رىزقتىن) ئازغىنا مۇددەت (يەنى ھاياتلىقىدا) بەھرىمەن قىلىمەن، ئاندىن كېيىن ئۇنى (ئاخىرەتتە) دوزاخ ئازابىغا ھەيدەيمەن، (بۇ) نېمىدېگەن يامان ئاقىۋەت!» دېدى(126).
سۈرە بەقەرە 127-ئايەت
وَإِذْ يَرْفَعُ إِبْرَاهِيمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَيْتِ وَإِسْمَاعِيلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ
ئەينى چاغدا ئىبراھىم بىلەن ئىسمائىل كەبىنىڭ ئۇلىنى قوپۇرۇۋېتىپ: «رەببىمىز! بىزنىڭ (بۇ خىزمىتىمىزنى) قوبۇل قىلغايسەن، سەن ھەقىقەتەن (دۇئايىمىزنى) ئاڭلاپ تۇرغۇچىسەن، (نىيىتىمىزنى) بىلىپ تۇرغۇچىسەن(127).
سۈرە بەقەرە 128-ئايەت
رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَيْنِ لَكَ وَمِن ذُرِّيَّتِنَا أُمَّةً مُّسْلِمَةً لَّكَ وَأَرِنَا مَنَاسِكَنَا وَتُبْ عَلَيْنَا إِنَّكَ أَنتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ
رەببىمىز! ئىككىمىزنى ئۆزۈڭگە ئىتائەتمەن قىلغايسەن، بىزنىڭ ئەۋلادلىرىمىزدىنمۇ ئۆزۈڭگە ئىتائەتمەن جامائەت چىقارغايسەن، بىزگە ھەجىمىزنىڭ قائىدىلىرىنى بىلدۈرگەيسەن، توۋىمىزنى قوبۇل قىلغايسەن، چۈنكى سەن توۋىنى ناھايىتى قوبۇل قىلغۇچىسەن، ناھايىتى رەھىمدىلسەن(128).
سۈرە بەقەرە 129-ئايەت
رَبَّنَا وَابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولًا مِّنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِكَ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُزَكِّيهِمْ إِنَّكَ أَنتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ
رەببىمىز! ئۇلارنىڭ ئىچىدىن ئايەتلىرىڭنى ئۇلارغا ئوقۇپ بېرىدىغان، كىتابىڭنى، ھېكمەت-پاراسەتنى ئۇلارغا ئۆگىتىدىغان، ئۇلارنى (مۇشرىكلىك ۋە گۇناھلاردىن) پاكىزلايدىغان بىر رەسۇل ئەۋەتكەيسەن. ھەقىقەتەن سەن ئۈستۈن قۇدرەت ئىگىسىدۇرسەن، (ھەممىنىڭ ئۈستىدىن) ھۆكۈم يۈرگۈزگۈچىدۇرسەن» دېدى(129).
سۈرە بەقەرە 130-ئايەت
وَمَن يَرْغَبُ عَن مِّلَّةِ إِبْرَاهِيمَ إِلَّا مَن سَفِهَ نَفْسَهُ وَلَقَدِ اصْطَفَيْنَاهُ فِي الدُّنْيَا وَإِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ
ئۆزىنى ئۆزى ئەخمەق قىلغانلاردىن باشقا كىم ئىبراھىمنىڭ دىنىدىن باش تارتىدۇ؟ ھەقىقەتەن بىز ئۇنى بۇ دۇنيادا تاللىدۇق. ئاخىرەتتە ئۇنىڭ ياخشىلار قاتارىدا بولىدىغانلىقىدا شەك يوق(130).
سۈرە بەقەرە 131-ئايەت
إِذْ قَالَ لَهُ رَبُّهُ أَسْلِمْ قَالَ أَسْلَمْتُ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ
ئەينى چاغدا رەببى ئۇنىڭغا: «بويسۇنغىن» دېگەندە، ئۇ: «ئالەملەرنىڭ رەببىگە بويسۇندۇم» دېدى(131).
سۈرە بەقەرە 132-ئايەت
وَوَصَّى بِهَا إِبْرَاهِيمُ بَنِيهِ وَيَعْقُوبُ يَا بَنِيَّ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى لَكُمُ الدِّينَ فَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنتُم مُّسْلِمُونَ
ئىبراھىم ۋە ياقۇپ ئۆز ئوغۇللىرىغا ۋەسىيەت قىلىپ: «ئى ئوغۇللىرىم! ئاللاھ سىلەرگە مۇشۇ دىننى (يەنى ئىسلام دىنىنى) تاللىدى، پەقەت مۇسۇلمان ھالىتىڭلاردا ۋاپات بولغايسىلەر (يەنى ئىمانىڭلاردا مەھكەم تۇرۇڭلار، تاكى ئىمان بىلەن كېتىڭلار)» دېدى(132).
سۈرە بەقەرە 133-ئايەت
أَمْ كُنتُمْ شُهَدَاءَ إِذْ حَضَرَ يَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قَالَ لِبَنِيهِ مَا تَعْبُدُونَ مِن بَعْدِي قَالُوا نَعْبُدُ إِلَهَكَ وَإِلَهَ آبَائِكَ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ إِلَهًا وَاحِدًا وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ
ياقۇپ سەكراتتىكى ۋاقتىدا سىلەر يېنىدا بارمىدىڭلار؟ شۇ چاغدا ياقۇپ ئوغۇللىرىدىن: «مەن (ئالەمدىنى ئۆتكەن)دىن سىلەر كىمگە بەندىچىلىك قىلىسىلەر؟» دەپ سورىۋىدى، ئۇلار: «سېنىڭ ئىلاھىڭ ۋە ئاتا-بوۋىلىرىڭ ئىبراھىم، ئىسمائىل، ئىسھاقلارنىڭ ئىلاھى بولغان بىر ئاللاھقا بەندىچىلىك قىلىمىز، بىز ئۇنىڭغا بويسۇنىمىز» دېگەنىدى(133).
سۈرە بەقەرە 134-ئايەت
تِلْكَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ لَهَا مَا كَسَبَتْ وَلَكُم مَّا كَسَبْتُمْ وَلَا تُسْأَلُونَ عَمَّا كَانُوا يَعْمَلُونَ
ئۇلار ئۆتمۈشتىكى بىر توپلۇم ، ئۇلارنىڭ ھاسىلاتلىرى ئۆزلىرىگە، سىلەرنىڭ ھاسىلاتلىرىڭلار سىلەرگە تەۋە، ئۇلارنىڭ قىلمىشلىرى تۈپەيلى سىلەر جاۋابكارلىققا تارتىلمايسىلەر(134).
سۈرە بەقەرە 135-ئايەت
وَقَالُوا كُونُوا هُودًا أَوْ نَصَارَى تَهْتَدُوا قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ
ئۇ(يەھۇدىي ۋە خىرىستىيان)لار: «يەھۇدىي ياكى خىرىستىيان بولۇڭلاركى، توغرا يول تاپىسىلەر» دېدى. (ئى مۇھەممەت!) سەن: «ياق، ئۇنداق ئەمەس. بىز توغرا يول بولغان ئىبراھىمنىڭ دىنىغا ئەگىشىمىز، ئۇ مۇشرىكلاردىن ئەمەس ئىدى» دېگىن(135).
سۈرە بەقەرە 136-ئايەت
قُولُوا آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْنَا وَمَا أُنزِلَ إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَمَا أُوتِيَ مُوسَى وَعِيسَى وَمَا أُوتِيَ النَّبِيُّونَ مِن رَّبِّهِمْ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِّنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ
(ئى مۆمىنلەر!) ئېيتىڭلاركى: «بىز ئاللاھقا ئىشەندۇق، بىزگە نازىل قىلىنغان( ۋەھىي)غا، ئىبراھىمغا، ئىسمائىلغا، ئىسھاققا، ياقۇپقا ۋە ئۇلارنىڭ ئەۋلادلىرىغا نازىل قىلىنغان (ۋەھيى)غا، مۇساغا بېرىلگەن (تەۋرات)قا، ئىساغا بېرىلگەن (ئىنجىل)گە ۋە نەبىلەرگە رەببى تەرىپىدىن بېرىلگەنگە ئىشەندۇق، ئۇلارنىڭ ئارىسىدىن ھېچبىرىنى ئايرىۋەتمەيمىز ، بىز ئاللاھقا بويسۇنغۇچىلارمىز»(136).
سۈرە بەقەرە 137-ئايەت
فَإِنْ آمَنُوا بِمِثْلِ مَا آمَنتُم بِهِ فَقَدِ اهْتَدَوا وَّإِن تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا هُمْ فِي شِقَاقٍ فَسَيَكْفِيكَهُمُ اللَّهُ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ
ئەگەر ئۇلار سىلەر ئىشەنگەندەك ئىشەنسە، ئەلۋەتتە، توغرا يول تاپقان بولىدۇ. ئەگەر ئۇلار يۈز ئۆرىسە، (سەن بىلەن) ئايرىم مەيداندا بولغان بولىدۇ، ئۇلارغا قارشى ئاللاھ ساڭا كۇپايىدۇر. ئاللاھ ئاڭلاپ، بىلىپ تۇرغۇچىدۇر(137).
سۈرە بەقەرە 138-ئايەت
صِبْغَةَ اللَّهِ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً وَنَحْنُ لَهُ عَابِدُونَ
ئاللاھنىڭ بويىقى( يەنى فىترىتى)، ئاللاھنىڭ بويىقىدىنمۇ ياخشىراق بوياق بارمۇ؟ (ئى مۆمىنلەر:) «بىز ئۇنىڭغا بەندىچىلىك قىلىمىز» (دەڭلار)(138).
سۈرە بەقەرە 139-ئايەت
قُلْ أَتُحَاجُّونَنَا فِي اللَّهِ وَهُوَ رَبُّنَا وَرَبُّكُمْ وَلَنَا أَعْمَالُنَا وَلَكُمْ أَعْمَالُكُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُخْلِصُونَ
(ئى مۇھەممەت!) ئېيتقىنكى: «سىلەر بىز بىلەن ئاللاھ توغرۇلۇق جېدەللىشىەمسىلەر؟ ھالبۇكى، ئۇ ھەم بىزنىڭ رەببىمىز، ھەم سىلەرنىڭ رەببىڭلاردۇر. بىزنىڭ قىلمىشىمىز ئۆزىمىزگە، سىلەرنىڭ قىلمىشىڭلارمۇ ئۆزۈڭلارغا، بىز ئاللاھقا خالىس بەندىچىلىك قىلغۇچىلارمىز»(139).
سۈرە بەقەرە 140-ئايەت
أَمْ تَقُولُونَ إِنَّ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطَ كَانُوا هُودًا أَوْ نَصَارَى قُلْ أَأَنتُمْ أَعْلَمُ أَمِ اللَّهُ وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن كَتَمَ شَهَادَةً عِندَهُ مِنَ اللَّهِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ
«ياكى سىلەر ئىبراھىم، ئىسمائىل، ئىسھاق، ياقۇپ ۋە ئۇنىڭ ئەۋلادى يەھۇدىي ئىدى ياكى خىرىستىيان ئىدى» دەمسىلەر؟ ئېيتقىنكى: «(بۇنى) سىلەر ئوبدان بىلەمسىلەر ياكى ئاللاھ ئوبدان بىلەمدۇ؟ قولىدا ئاللاھ چۈشۈرگەن دەلىل-ئىسپات تۇرۇپ ئۇنى يوشۇرغان ئادەمدىنمۇ بەكرەك زالىم كىم بار؟ ئاللاھ سىلەرنىڭ قىلمىشىڭلاردىن خەۋەرسىز ئەمەستۇر»(140).
سۈرە بەقەرە 141-ئايەت
تِلْكَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ لَهَا مَا كَسَبَتْ وَلَكُم مَّا كَسَبْتُمْ وَلَا تُسْأَلُونَ عَمَّا كَانُوا يَعْمَلُونَ
ئۇلار ئۆتمۈشتىكى بىر توپلۇم ، ئۇلارنىڭ ھاسىلاتلىرى ئۆزلىرىگە، سىلەرنىڭ ھاسىلاتلىرىڭلار سىلەرگە تەۋە، ئۇلارنىڭ قىلمىشلىرى تۈپەيلى سىلەر جاۋابكارلىققا تارتىلمايسىلەر(141).
سۈرە بەقەرە 142-ئايەت
سَيَقُولُ السُّفَهَاءُ مِنَ النَّاسِ مَا وَلَّاهُمْ عَن قِبْلَتِهِمُ الَّتِي كَانُوا عَلَيْهَا قُل لِّلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ يَهْدِي مَن يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ
ئىنسانلاردىن بىر قىسىم گالۋاڭلار:«ئۇ(مۆمىن)لەرنى يۈزكەلتۈرۈپ كېلىۋاتقان قىبلىسى (يەنى بەيتۇلمۇقەددەس)دىن يۈز ئۆرۈشكە نېمە سەۋەپ بولغاندۇ؟» » دەيدۇ. (ئى مۇھەممەت!) ئېيتقىنكى، «شەرقمۇ، غەربمۇ (يەنى ھەممە تەرەپ) ئاللاھنىڭدۇر، ئاللاھ خالىغان كىشىنى توغرا يولغا يېتەكلەيدۇ»(142).
سۈرە بەقەرە 143-ئايەت
وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنتَ عَلَيْهَا إِلَّا لِنَعْلَمَ مَن يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّن يَنقَلِبُ عَلَى عَقِبَيْهِ وَإِن كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلَّا عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَّحِيمٌ
شۇنداقلا سىلەرنىڭ ئىنسانلارغا ئۈلگە بولۇشۇڭلار ۋە رەسۇلنىڭ سىلەرگە ئۈلگە بولۇشى ئۈچۈن، بىز سىلەرنى مۆتىدىل توپلۇم قىلدۇق. سەن يۈز كەلتۈرگەن تەرەپ (كەبە)نى قىبلە قىلغانلىقىمىز پەقەت رەسۇلغا ئەگەشكەنلەرنى ئىمانىدىن يېنىۋالغانلاردىن ئايرىشىمىز ئۈچۈن ئىدى. ئاللاھ توغرا يولغا ئېرىشتۈرگەنلەردىن باشقىلارغا بۇ (قىبلىنىڭ ئۆزگەرتىلىشى) ھەقىقەتەن ئېغىردۇر. ئاللاھ سىلەرنىڭ ئىمانىڭلارنى زايە قىلىۋەتمەيدۇ. ئاللاھ ئىنسانلارغا ھەقىقەتەن ناھايىتى كۆيۈمچاندۇر، رەھىمدىلدۇر.(143).
سۈرە بەقەرە 144-ئايەت
قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ
بىز سېنىڭ (كەبە قىبلەڭ بولۇشىنى تىلەپ) قايتا-قايتا ئاسمانغا قارىغانلىقىڭنى كۆرۈپ تۇرۇۋاتىمىز. سېنى چوقۇم سەن خۇرسەن بولىدىغان قىبلىگە يۈزلەندۈرىمىز. (نامازدا) يۈزۈڭنى مەسجىدى ھەرەم تەرەپكە قىلغىن. (ئى مۆمىنلەر!) سىلەرمۇ قەيەردە بولماڭلار (نامازدا) يۈزۈڭلارنى مەسجىدى ھەرەم تەرەپكە قىلىڭلار. ھەقىقەتەن (ئىلگىرى) كىتاب بېرىلگەن (يەھۇدىي ۋە خىرىستىيان)لەر بۇ (قىبلىنىڭ كەبىگە ئۆزگەرتىلىشى)نىڭ رەببى تەرىپىدىن كەلگەن ھەقىقەت ئىكەنلىكىنى چوقۇم بىلىدۇ، ئاللاھ ئۇلارنىڭ قىلمىشىدىن بىخۇد ئەمەستۇر(144).
سۈرە بەقەرە 145-ئايەت
وَلَئِنْ أَتَيْتَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ بِكُلِّ آيَةٍ مَّا تَبِعُوا قِبْلَتَكَ وَمَا أَنتَ بِتَابِعٍ قِبْلَتَهُمْ وَمَا بَعْضُهُم بِتَابِعٍ قِبْلَةَ بَعْضٍ وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُم مِّن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ إِنَّكَ إِذًا لَّمِنَ الظَّالِمِينَ
كىتاب بېرىلگەنلەرگە بارچە دەلىلنى كەلتۈرسەڭمۇ، ئۇلار سېنىڭ قىبلەڭگە يۈزلەنمەيدۇ، سەنمۇ ئۇلارنىڭ قىبلىسىگە يۈزلەنمەيسەن؛ ئۇ (يەھۇدىي ۋە خىرىستىيان)لار ھەم ئۆزئارا بىر-بىرىنىڭ قىبلىسىگە يۈزلەنمەيدۇ. ساڭا ئىلىم (يەنى ۋەھيى) كەلگەندىن كېيىن، مۇبادا ئۇلارنىڭ نەپسى خاھىشلىرىغا ئەگەشكەن بولساڭ، ئۇ چاغدا سەن چوقۇم (ئۆزىگە) ئۇۋال قىلغانلاردىن بولۇپ قالاتتىڭ(145).
سۈرە بەقەرە 146-ئايەت
الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْرِفُونَهُ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمْ وَإِنَّ فَرِيقًا مِّنْهُمْ لَيَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَهُمْ يَعْلَمُونَ
بىز كىتاب بەرگەن (يەھۇدىي ۋە خىرىستىيان)لەر ئۇ (رەسۇل)نى ئۆز ئوغۇللىرىنى تونۇغاندەك تونۇيدۇ. شۈبھىسىزكى، ئۇلارنىڭ ئىچىدىن بىر تۈركۈمى ھەقىقەتنى بىلىپ تۇرۇپ يوشۇرىدۇ(146).
سۈرە بەقەرە 147-ئايەت
الْحَقُّ مِن رَّبِّكَ فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ
بۇ ھەقىقەت رەببىڭ تەرىپىدىن(كەلگەن)دۇر، شۇڭا ھەرگىز ئارىسالدا بولغۇچىلاردىن بولمىغىن(147).
سۈرە بەقەرە 148-ئايەت
وَلِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيهَا فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ أَيْنَ مَا تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعًا إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
ھەممە (ئۈممەت)[13]نىڭ يۈزلىنىدىغان تەرىپى (يەنى قىبلىسى) بار، سىلەر ياخشى ئىشلارنى قوغلىشىڭلار. قەيەردە بولماڭلار، (قىيامەت كۈنى) ئاللاھ ھەممىڭلارنى (ھېساب ئۈچۈن) يىغىدۇ، ئاللاھ ھەقىقەتەن ھەممە نەرسىگە قادىردۇر(148).
[13]. مۇسۇلمانلار كەبىگە،يەھۇدىلار بەيتۇلمۇقەددەسكە،خىرىستىيانلارنىڭ تولىسى شەرق تەرەپكە قاراپ ئىبادەت قىلىدۇ.سابىئىيلەرنىڭمۇ شەرق تەرەپكە قاراپ دۇئا قىلىدىغانلىقى مەلۇم. سامى قوۋملىرىمۇ شىمالىې قۇتۇپقا قاراپ ئىبادەت قىلىدىغانلىقى قەيت قىلىنغان(دىنلاردا قىبلە چۈشەنجىسى_ پىرافېسسور ئەھمەت گۈچ)
سۈرە بەقەرە 149-ئايەت
وَمِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَإِنَّهُ لَلْحَقُّ مِن رَّبِّكَ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ
قەيەردىن چىقساڭ چىققىن، (نامىزىڭدا) يۈزۈڭنى مەسجىدى ھەرام (يەنى كەبە) تەرەپكە قىلغىن؛ بۇ راستتىنلا رەببىڭ تەرىپىدىن كەلگەن ھەقىقەتتۇر، ئاللاھ سىلەرنىڭ قىلمىشىڭلاردىن بىخۇد ئەمەستۇر(149).
سۈرە بەقەرە 150-ئايەت
وَمِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَيْكُمْ حُجَّةٌ إِلَّا الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِي وَلِأُتِمَّ نِعْمَتِي عَلَيْكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ
(ۋەھىيگە ئىشەنمەيدىغان) كىشىلەرنىڭ سىلەرگە قارشى كوزىرى بولۇپ قالماسلىقى ئۈچۈن، (ئى مۇھەممەت!) قەيەردىن چىقساڭ چىققىن، (نامىزىڭدا) يۈزۈڭنى مەسجىدى ھەرەم تەرەپكە قىلغىن. (ئى مۆمىنلەر!) سىلەرمۇ قەيەردە بولماڭلار، (نامىزىڭلاردا) يۈزۈڭلارنى مەسجىدى ھەرەم تەرەپكە قىلىڭلار. پەقەت ئۇلارنىڭ ئىچىدىكى ئۆزىگە ئۇۋال قىلغۇچىلارلا (قىبلىنىڭ ئۆزگەرگەنلىكىنى سىلەرگە قارشى دەلىل قىلىۋالىدۇ)، ئۇلاردىن ئەيمەنمەڭلار، مەندىن ئەيمىنىڭلار. (مېنىڭ قىبلىنى ئۆزگەرتىشكە ئەمىر قىلىشىم) سىلەرگە بەرگەن نېمىتىمنى كامالەتكە يەتكۈزۈشۈم ئۈچۈن ۋە توغرا يول تېپىشىڭلار ئۈچۈندۇر(150).
سۈرە بەقەرە 151-ئايەت
كَمَا أَرْسَلْنَا فِيكُمْ رَسُولًا مِّنكُمْ يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِنَا وَيُزَكِّيكُمْ وَيُعَلِّمُكُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُعَلِّمُكُم مَّا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ
شۇنداقلا بىز ئۆز ئىچىڭلاردىن سىلەرگە بىزنىڭ ئايەتلىرىمىزنى ئوقۇپ بېرىدىغان، سىلەرنى (شېرىك ئەقىدىدىن) پاكلايدىغان، سىلەرگە كىتاب(يەنى قۇرئان)نى ۋە ھېكمەت-پاراسەتنى ئۆگىتىدىغان، سىلەرگە بىلمىگەنلىرىڭلارنى بىلدۈرىدىغان بىر رەسۇل ئەۋەتتۇق(151).
سۈرە بەقەرە 152-ئايەت
فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ وَاشْكُرُوا لِي وَلَا تَكْفُرُونِ
مېنى ئەسلەڭلار، مەنمۇ سىلەرنى ئەسلەيمەن. ماڭا مىننەتدار بولۇڭلار، تۇزكورلۇق قىلماڭلار(152).
سۈرە بەقەرە 153-ئايەت
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ
ئى ئىمان ئېيتقان كىشىلەر! سىلەر چىدامچانلىق ۋە ناماز ئارقىلىق ياردەم تىلەڭلار. ئاللاھ راستتىنلا چىدامچانلار بىلەن بىللىدۇر(153).
سۈرە بەقەرە 154-ئايەت
وَلَا تَقُولُوا لِمَن يُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْيَاءٌ وَلَكِن لَّا تَشْعُرُونَ
سىلەر (ھەققانىيەت ئۈچۈن كۈرەش قىلىپ) ئاللاھنىڭ يولىدا ئۆلتۈرۈلگەنلەرنى ئۆلۈك دېمەڭلار، ئەكسىچە ئۇلار تىرىكتۇر[14]، لېكىن سىلەر (بۇنى) سەزمەيسىلەر(154).
[14]. تىرىكتۇر: رازى «تىرىكتۇر، دېگەنلىك چوقۇم جەننەتلىكتۇر» دەپ يەشمە بەرگەن. ئۇلار گەرچە ھايات بولمىسىمۇ ئالاھىدە مەرتىۋىسى مەدھىيىلەنگەن.
سۈرە بەقەرە 155-ئايەت
وَلَنَبْلُوَنَّكُم بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ
بىز سىلەرنى بىرئاز قورقۇنچ، بىرئاز قەھەتچىلىك ۋە ماللىرىڭلارغا، جانلىرىڭلارغا، زىرائەتلىرىڭلارغا يېتىدىغان زىيان بىلەن چوقۇم سىنايمىز. (بېشىغا كەلگەن مۇسىبەت ۋە زىيان-زەخمەتلەرگە) بەرداشلىق بەرگۈچىلەرگە خۇشخەۋەر بەرگىن(155).
سۈرە بەقەرە 156-ئايەت
الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُم مُّصِيبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ
ئۇلارغا بىرەر مۇسىبەت يەتكەن چاغدا، ئۇلار: «بىزنىڭ بارلىقىمىز ئاللاھ ئۈچۈندۇر ۋە بىز چوقۇم ئاللاھقا قايتقۇچىلارمىز» دەيدۇ(156).
سۈرە بەقەرە 157-ئايەت
أُولَئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَوَاتٌ مِّن رَّبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ
ئەنە شۇلار رەببىنىڭ ياردىمىگە ۋە مېھرى-شەپقىتىگە سازاۋەر بولغۇچىلاردۇر، ئەنە شۇلار توغرا يولغا ئېرىشكۈچىلەردۇر(157).
سۈرە بەقەرە 158-ئايەت
إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِن شَعَائِرِ اللَّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِ أَن يَطَّوَّفَ بِهِمَا وَمَن تَطَوَّعَ خَيْرًا فَإِنَّ اللَّهَ شَاكِرٌ عَلِيمٌ
شۈبھىسىزكى، سافا بىلەن مەرۋە ھەقىقەتەن ئاللاھنىڭ (ئىبادەت ئۈچۈن بېكىتكەن) سىمۋوللىرىدىندۇر. ھەج قىلغان ياكى ئۆمرە قىلغان ئادەم ئۇلارنىڭ ئارىسىدا سەئيى قىلسا ھېچ گۇناھ بولمايدۇ . كىمكى بۇيرۇلغاندىن تاشقىرى بىرەر نەپلە(سەئ‍يى) قىلىدىكەن، ئاللاھ ئەلۋەتتە مۇكاپاتىنى بەرگۈچىدۇر، ئاللاھ ھەممىنى بىلگۈچىدۇر
[15]. گۇناھ بولمايدۇ: بۇ سۆز قاراتمىلىققا ئىگە بولۇپ، جاھىلىيەت دەۋرىدە مۇشرىكلار سەفا بىلەن مەرۋىگە بۇت تىكلىگەن ئىدى. بىر قىسىم مۆمىنلەر بۇ يەرنى سەئيى قىلىشتا ئىككىلىنىپ قالغاچقا، «سەفا بىلەن مەرۋە ئارىسنى سەئيى قىلساڭلا بولىدۇ» دېگەن مەنىدىكى بۇ ئايەت چۈشكەن.(قۇرتۇبى)
سۈرە بەقەرە 159-ئايەت
إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنزَلْنَا مِنَ الْبَيِّنَاتِ وَالْهُدَى مِن بَعْدِ مَا بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتَابِ أُولَئِكَ يَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَيَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ
بۇ كىتابتا كىشىلەرگە توغرا يولنى ئېنىق بايان قىلغىنىمىزدىن كېيىن، بىز چۈشۈرگەن روشەن دەلىللەرنى ۋە توغرا يولنى يوشۇرىدىغانلارغا ئاللاھ لەنەت قىلىدۇ؛ بارلىق لەنەت قىلغۇچىلارمۇ ئۇلارغا لەنەت قىلىدۇ(159).
سۈرە بەقەرە 160-ئايەت
إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا وَأَصْلَحُوا وَبَيَّنُوا فَأُولَئِكَ أَتُوبُ عَلَيْهِمْ وَأَنَا التَّوَّابُ الرَّحِيمُ
پەقەت توۋا قىلغانلار، (خاتالىقىنى) تۈزەتكەنلەر، (ھەقىقەتلەرنى) ئاشكارىلىغانلارلا بۇنىڭدىن مۇستەسنا. ئەنە شۇلارنىڭ توۋىسىنى قوبۇل قىلىمەن، مەن توۋىنى بەكمۇ قوبۇل قىلغۇچى، ناھايىتى رەھىمدىلدۇرمەن(160).
سۈرە بەقەرە 161-ئايەت
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ كُفَّارٌ أُولَئِكَ عَلَيْهِمْ لَعْنَةُ اللَّهِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ
شۈبھىسىزكى، كاپىر بولۇپ كاپىر پېتى ئۆلگەنلەر- ئەنە شۇلار چوقۇم ئاللاھنىڭ، پەرىشتىلەرنىڭ ۋە ئىنسانلارنىڭ ھەممىسىنىڭ لەنىتىگە ئۇچرايدۇ(161).
سۈرە بەقەرە 162-ئايەت
خَالِدِينَ فِيهَا لَا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلَا هُمْ يُنظَرُونَ
ئۇلار دوزاختا مەڭگۈ قالىدۇ، ئۇلاردىن ئازاب-ئوقۇبەت يېنىكلىتىلمەيدۇ، ئۇلارغا بېرىلىدىغان ئازاب-ئوقۇبەتمۇ كېچىكتۈرۈلمەيدۇ(162).
سۈرە بەقەرە 163-ئايەت
وَإِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ لَّا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِيمُ
سىلەرنىڭ ئىلاھىڭلار يەككە- يېگانە ئىلاھتۇر، ئۇنىڭدىن باشقا ھېچقانداق ئىلاھ يوق؛ ئۇ ناھايىتى شەپقەتلىك، تولىمۇ رەھىمدىلدۇر(163).
سۈرە بەقەرە 164-ئايەت
إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْكِ الَّتِي تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِمَا يَنفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِن مَّاءٍ فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِيهَا مِن كُلِّ دَابَّةٍ وَتَصْرِيفِ الرِّيَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَيْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ
ئاسمانلارنىڭ ۋە زېمىننىڭ يارىتىلىشىدا، كېچە بىلەن كۈندۈزنىڭ ئالمىشىشىدا، كىشىلەرگە پايدىلىق نەرسىلەرنى ئېلىپ دېڭىزدا ئۈزۈپ يۈرگەن كېمىلەردە، ئاللاھ بۇلۇتتىن ياغدۇرۇش بىلەن ئۆلگەن زېمىننى جانلاندۇرىدىغان يامغۇردا، يەر يۈزىگە تارقىتىۋەتكەن ھايۋاناتلاردا، شامال يۆنىلىشلىرىنىڭ ئۆزگىرىپ تۇرۇشىدا، ئاسمان-زېمىن ئارىسىدا بويسۇندۇرۇلغان بۇلۇتلاردا، ئەقىل يۈرگۈزىدىغان كىشىلەر ئۈچۈن، ئەلۋەتتە دەلىل-پاكىتلار بار(164).
سۈرە بەقەرە 165-ئايەت
وَمِنَ النَّاسِ مَن يَتَّخِذُ مِن دُونِ اللَّهِ أَندَادًا يُحِبُّونَهُمْ كَحُبِّ اللَّهِ وَالَّذِينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِّلَّهِ وَلَوْ يَرَى الَّذِينَ ظَلَمُوا إِذْ يَرَوْنَ الْعَذَابَ أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا وَأَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعَذَابِ
خالايىق ئىچىدە ئاللاھتىن غەيرىنى ئاللاھقا تەڭداش قىلىۋېلىپ، خۇددى ئاللاھقا مۇھەببەت باغلىغاندەك مۇھەببەت باغلايدىغان كىشىلەر بار، ئىمان ئېيتقانلار بولسا ھەممىدىن بەك ئاللاھقا مۇھەببەت باغلايدۇ. ئۆزىگە ئۇۋال قىلغانلار (قىيامەت كۈنى ئۆزلىرىگە تەييارلانغان) ئازاب-ئوقۇبەتكە دۇچار بولغىنىدا كۆرگىنىدەك پۈتۈن كۈچ ـ قۇۋۋەتنىڭ ئاللاھقىلا مەنسۇپ ئىكەنلىكىنى ۋە ئاللاھنىڭ ئازاب-ئوقۇبىتىنىڭ قاتتىق ئىكەنلىكىنى كاشكى بىلگەن بولسا! (165).
سۈرە بەقەرە 166-ئايەت
إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِينَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذِينَ اتَّبَعُوا وَرَأَوُا الْعَذَابَ وَتَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبَابُ
ئەنە شۇچاغدا، ئەگەشتۈرگۈچىلەر ئازاب-ئوقۇبەتنى كۆرۈپ ئەگەشكۈچىلەردىن ئۆزىنى چەتكە ئالىدۇ. ئۇلارنىڭ ئۆزئارا مۇناسىۋىتى ئۈزۈلىدۇ(166).
سۈرە بەقەرە 167-ئايەت
وَقَالَ الَّذِينَ اتَّبَعُوا لَوْ أَنَّ لَنَا كَرَّةً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ كَمَا تَبَرَّءُوا مِنَّا كَذَلِكَ يُرِيهِمُ اللَّهُ أَعْمَالَهُمْ حَسَرَاتٍ عَلَيْهِمْ وَمَا هُم بِخَارِجِينَ مِنَ النَّارِ
ئەگەشكەنلەر: «كاشكى بىزگە يەنە بىر قېتىم (دۇنياغا) قايتىش مۇمكىنچىلىكى بولغان بولسا، ئۇلار بىزدىن ئۆزىنى چەتكە ئالغاندەك بىزمۇ ئۇلاردىن ئۆزىمىزنى چەتكە ئالغان بولاتتۇق» دەيدۇ. ئاللاھ ئۇلارغا قىلمىشلىرىنىڭ ھەسرەت-نادامەت ئېلىپ كېلىدىغانلىقىنى مۇشۇنداق كۆرسىتىدۇ، ئۇلار دوزاختىن چىقالمايدۇ(167).
سۈرە بەقەرە 168-ئايەت
يَا أَيُّهَا النَّاسُ كُلُوا مِمَّا فِي الْأَرْضِ حَلَالًا طَيِّبًا وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ
ئى خالايىق! يەر يۈزىدىكى نەرسىلەردىن ھالال،پاكىزە بولغانلىرىنى يەڭلار، شەيتاننىڭ يوللىرىغا ئەگىشىپ كەتمەڭلار، چۈنكى شەيتان سىلەرگە ئوچۇق دۈشمەندۇر(168).
سۈرە بەقەرە 169-ئايەت
إِنَّمَا يَأْمُرُكُم بِالسُّوءِ وَالْفَحْشَاءِ وَأَن تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ
شەيتان سىلەرنى ھەقىقەتەن يامانلىقلارغا، ھاياسىزلىققا ۋە سىلەرنى ئاللاھ توغرىسىدا مەلۇماتىڭلار بولمىغان نەرسىلەرنى سۆزلەشكە ئۈندەيدۇ(169).
سۈرە بەقەرە 170-ئايەت
وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا أَلْفَيْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ كَانَ آبَاؤُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ شَيْئًا وَلَا يَهْتَدُونَ
قاچانىكى ئۇلارغا: «ئاللاھ چۈشۈرگەنگە ئەگىشىڭلار» دېيىلسە، ئۇلار: «ياق، بىز ئاتا-بوۋىلىرىمىزدىن قالغان نەرسىگە ئەگىشىمىز» دېيىشىدۇ. ئاتاـبوۋىلىرى گەرچە ھېچ نەرسىگە ئەقىل ئىشلەتمىگەن، توغرا يول تۇتمىغان بولسىمۇ (170).
سۈرە بەقەرە 171-ئايەت
وَمَثَلُ الَّذِينَ كَفَرُوا كَمَثَلِ الَّذِي يَنْعِقُ بِمَا لَا يَسْمَعُ إِلَّا دُعَاءً وَنِدَاءً صُمٌّ بُكْمٌ عُمْيٌ فَهُمْ لَا يَعْقِلُونَ
كاپىر بولغانلارنىڭ ھالى خۇددى (پادىچىنىڭ) توۋلىشىنى ئىشىتكەن، ئەمما ئۇنى پەقەتلا بىر تاۋۇش ۋە چاقىرىشتىن ئىبارەت دەپ ئاڭلايدىغان(پادىلار)غا ئوخشايدۇ. (ئۇلار ھەقنى ئاڭلاشتىن) گاستۇر، (ھەقنى سۆزلەشتىن) گاچىدۇر، (ھەقنى كۆرۈشتىن) كوردۇر، ئۇلار ئەقلىنى ئىشلەتمەيدۇ(171).
سۈرە بەقەرە 172-ئايەت
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُلُوا مِن طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَاشْكُرُوا لِلَّهِ إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ
ئى ، ئىمان ئېيتقان كىشىلەر! بىز سىلەرگە رىزىق قىلىپ بەرگەن پاكىزە بولغان نەرسىلەردىن يەڭلار، ئەگەر ئاللاھقىلا بەندىچىلىك قىلىدىغان بولساڭلار، ئۇنىڭغا مىننەتدار بولۇڭلار (172).
سۈرە بەقەرە 173-ئايەت
إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنزِيرِ وَمَا أُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللَّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
ئاللاھ سىلەرگە ئۆزى ئۆلۈپ قالغان ھايۋاننى، قاننى، چوشقا گۆشىنى، ئاللاھتىن غەيرىنىڭ نامى ئېيتىلىپ بوغۇزلانغان ھايۋاننى يېيىشنى ھارام قىلدى، كىمكى سۇيىئىستېمال قىلماستىن،چەكتىن ئاشۇرۇۋەتمەستىن، ئىلاجىسىزلىقتىن ھاياتىنى ساقلاپ قالغۇدەك مىقداردا (ئۇ نەرسىلەردىن) يېيىشكە مەجبۇر قالسا، ئۇنىڭغا گۇناھ بولمايدۇ. ھەقىقەتەن ئاللاھ ناھايىتى مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر، ناھايىتى رەھىمدىلدۇر (173).
سۈرە بەقەرە 174-ئايەت
إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتَابِ وَيَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَئِكَ مَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلَّا النَّارَ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ
ئاللاھ چۈشۈرگەن كىتابتىن بەزى قىسىملىرىنى يوشۇرىدىغان ۋە ئۇنى ئازغىنە پۇلغا سېتىۋېتىدىغانلار – ئەنە شۇلار قارنىغا پەقەت دوزاخ ئوتىنىلا يەيدۇ. قىيامەت كۈنى ئاللاھ ئۇلارغا سۆز قىلمايدۇ، ئۇلارنى (گۇناھلىرىدىن) پاكلىمايدۇ، ئۇلار ئېچىنىشلىق ئازاب-ئوقۇبەتكە دۇچار بولىدۇ(174).
سۈرە بەقەرە 175-ئايەت
أُولَئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الضَّلَالَةَ بِالْهُدَى وَالْعَذَابَ بِالْمَغْفِرَةِ فَمَا أَصْبَرَهُمْ عَلَى النَّارِ
ئەنە شۇلار توغرا يولنى ئازغۇنلۇققا، ئەپۇ-مەغپىرەتنى ئازاب-ئوقۇبەتكە تېگىشكەن ئادەملەردۇر، ئۇلار دوزاخ ئازابىغا نېمىدېگەن چىداملىق—ھە!((175).
سۈرە بەقەرە 176-ئايەت
ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ نَزَّلَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ وَإِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِي الْكِتَابِ لَفِي شِقَاقٍ بَعِيدٍ
بۇ (ئازاب-ئوقۇبەت)نىڭ سەۋەبى شۇكى، ئاللاھ كىتابنى چىنلىق بىلەن نازىل قىلدى، كىتاب توغرىسىدا ئىختىلاپ قىلغۇچىلار راستتىنلا (ھەقىقەتتىن) تولىمۇ يىراقلىشىپ كەتتى(176).
سۈرە بەقەرە 177-ئايەت
لَّيْسَ الْبِرَّ أَن تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَالسَّائِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا وَالصَّابِرِينَ فِي الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِينَ الْبَأْسِ أُولَئِكَ الَّذِينَ صَدَقُوا وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ
سىلەرنىڭ كۈن چىقىش ۋە كۈن پېتىش تەرەپكە يۈزلىنىشىڭلارنىڭ ئۆزىلا (ھەقىقىي) ياخشىلىققا ياتمايدۇ، ئەمما (ھەقىقىي) ياخشىلىق دېگەن ئاللاھقا، ئاخىرەت كۈنىگە، پەرىشتىلەرگە، كىتابقا، ئەنبىيالارغا ئىمان كەلتۈرۈش، مال-مۈلكىنى ياخشى كۆرۈپ تۇرۇپ خىش-ئەقرىبا-يېقىنىدىكىلەرگە، يېتىملەرگە، كەمبەغەللەرگە، يولدا (كوچىدا) قالغانلارغا، (ياردەم) سورىغۇچىلارغا ۋە قۇللار (يەنى ھۆرلۈكى قولىدىن كەتكەنلەرنىڭ ئازادلىقى) ئۈچۈن بېرىش، نامازنى تەلەپكە لايىق ئادا قىلىش، زاكات بېرىش، تۈزۈشكەن ئەھدىگە ۋاپا قىلىش، قىيىنچىلىق، جاپا-مۇشەققەت ۋە (زۇلۇمغا قارشى) ئۇرۇشقا چىداملىق بولۇش قاتارلىقلاردىن ئىبارەتتۇر. ئەنە شۇلار (يەنى يۇقىرىقى سۈپەتلەرگە ئىگە كىشىلەر ئىمانىدا) راستچىللاردۇر، ئەنە شۇلار تەقۋادار– مەسئۇلىيەتچان كىشىلەردۇر(177).
سۈرە بەقەرە 178-ئايەت
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِصَاصُ فِي الْقَتْلَى الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَالْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَالْأُنثَى بِالْأُنثَى فَمَنْ عُفِيَ لَهُ مِنْ أَخِيهِ شَيْءٌ فَاتِّبَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَأَدَاءٌ إِلَيْهِ بِإِحْسَانٍ ذَلِكَ تَخْفِيفٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَرَحْمَةٌ فَمَنِ اعْتَدَى بَعْدَ ذَلِكَ فَلَهُ عَذَابٌ أَلِيمٌ
ئى ئىمان ئېيتقان كىشىلەر! ئۆلتۈرۈلگەنلەر ئۈچۈن قىساس ئېلىش سىلەرگە پەرز قىلىندى، ھۆر ئادەم ئۈچۈن ھۆر ئادەمدىن، قۇل ئۈچۈن قۇلدىن، ئايال ئۈچۈن ئايالدىن قىساس ئېلىنىدۇ. قاتىل ئۈچۈن قېرىندىشى تەرىپىدىن بىر نەرسە كەچۈرۈم قىلىنسا (يەنى ئۆلتۈرۈلگۈچىنىڭ ئىگىسى قاتىلدىن دىيەت ئېلىشقا رازى بولۇپ قىساس ئېلىشتىن ۋاز كەچسە، ئۇ، جىنايەتچىدىن دىيەتنى) چىرايلىقچە تەلەپ قىلىشى لازىم، (جىنايەتچىمۇ دىيەتنى) چىرايلىقچە (يەنى كېچىكتۈرمەستىن، كېمەيتىۋەتمەستىن تولۇق) بېرىشى لازىم. بۇ (ھۆكۈم) رەببىڭلار تەرىپىدىن (سىلەرگە بېرىلگەن) يېنىكلىتىشتۇر ۋە كۆيۈنۈشتۇر. شۇنىڭدىن كېيىن (يەنى دىيەتنى قوبۇل قىلغاندىن كېيىن)، چېكىدىن ئېشىپ كەتكەن (يەنى قاتىلنى ئۆلتۈرگەن) ئادەمگە ئەلەملىك ئازاب بار(178).
سۈرە بەقەرە 179-ئايەت
وَلَكُمْ فِي الْقِصَاصِ حَيَاةٌ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ
ئى ئەقىل-پاراسەت ئىگىلىرى! تەقۋادارلىق-مەسئۇلىيەت ئېڭىغا ئېرىشىشىڭلار ئۈچۈن، سىلەرگە قىساستا ھاياتلىق بار(179).
سۈرە بەقەرە 180-ئايەت
كُتِبَ عَلَيْكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ إِن تَرَكَ خَيْرًا الْوَصِيَّةُ لِلْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ
ئەگەر سىلەردىن بىرەيلەن ۋاپات بولۇش ئالدىدا مال-دۇنيا قالدۇرىدىغان بولسا، ئۇنىڭ ئاتا-ئانىسىغا ۋە يېقىنلىرىغا ئادىللىق بىلەن ۋەسىيەت قىلىشى پەرز قىلىندى. بۇ، تەقۋادار– مەسئۇليەتچان كىشىلەرنىڭ ئۆتەشكە تېگىشلىك بۇرچىدۇر(180).
سۈرە بەقەرە 181-ئايەت
فَمَن بَدَّلَهُ بَعْدَمَا سَمِعَهُ فَإِنَّمَا إِثْمُهُ عَلَى الَّذِينَ يُبَدِّلُونَهُ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
ۋەسىيەتنى ئاڭلىغاندىن كېيىن، كىمكى ئۇنى ئۆزگەرتىدىكەن، ئۇنىڭ گۇناھى پەقەت ئۇنى ئۆزگەرتكەنلەرگە يۈكلىنىدۇ. ئاللاھ ھەقىقەتەن ئاڭلاپ تۇرغۇچىدۇر، بىلىپ تۇرغۇچىدۇر(181).
سۈرە بەقەرە 182-ئايەت
فَمَنْ خَافَ مِن مُّوصٍ جَنَفًا أَوْ إِثْمًا فَأَصْلَحَ بَيْنَهُمْ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
كىمكى ۋەسىيەت قىلغۇچىنىڭ سەۋەنلىكىنى ياكى قەستەن ناتوغرا قىلغانلىقىنى بىلىپ، ئۇلارنىڭ (يەنى ۋەسىيەت قىلغۇچىلار بىلەن ۋەسىيەت قىلىنغۇچىلارنىڭ) ئارىسىنى تۈزەپ قويسا، ئۇنىڭغا ھېچ گۇناھ بولمايدۇ، ئاللاھ ھەقىقەتەن مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر، ناھايىتى رەھىمدىلدۇر(182).
سۈرە بەقەرە 183-ئايەت
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ
ئى ئىمان ئېيتقان كىشىلەر! تەقۋادار– مەسئۇلىيەت ئېڭىنى يېتىلدۈرۈشۈڭلار ئۈچۈن، سىلەردىن ئىلگىرىكىلەرگە پەرز قىلىنغاندەك، سىلەرگىمۇ روزا تۇتۇش پەرز قىلىندى(183).
سۈرە بەقەرە 184-ئايەت
أَيَّامًا مَّعْدُودَاتٍ فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ فَمَن تَطَوَّعَ خَيْرًا فَهُوَ خَيْرٌ لَّهُ وَأَن تَصُومُوا خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ
(پەرز قىلىنغان روزا) ساناقلىق كۈنلەردۇر، سىلەردىن كىمكى كېسەل ياكى سەپەر ئۈستىدە بولۇپ قالسا باشقا كۈنلەردە تۇتسۇن، روزىغا ئاران تاقەت كەلتۈرەلەيدىغان كىشىلەر (تۇتالمىسا، كۈنلۈكى ئۈچۈن) بىر يوقسۇل-مىسكىن تويغۇدەك تاماق فىدىيە بەرسۇن. كىمكى فىدىيىنى (بەلگىلەنگەن مىقداردىن) ئارتۇق بەرسە، بۇ ئۆزى ئۈچۈن ياخشىدۇر، ئەگەر بىلسەڭلار، روزا تۇتۇش سىلەر ئۈچۈن (ئېغىز ئوچۇق يۈرۈشتىن ۋە فىدىيە بېرىشتىن) ياخشىدۇر(184).
سۈرە بەقەرە 185-ئايەت
شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَمَن كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
رامىزان ئېيىدا قۇرئان چۈشۈشكە باشلىدى، قۇرئان ئىنسانلارغا يېتەكچىدۇر، يول كۆرسەركۈچى ۋە (توغرا بىلەن خاتانى) ئايرىغۇچى روشەن ھۆججەتتۇر. سىلەردىن كىمكى رامىزان ئېيىدا ھازىر بولسا رامىزان روزىسىنى تۇتسۇن؛ كىمكى كېسەل ياكى سەپەر ئۈستىدە بولۇپ قېلىپ (روزا تۇتالمىغان بولسا، تۇتالمىغان كۈنلىرى ئۈچۈن) باشقا كۈنلەردە تۇتسۇن. ئاللاھ سىلەرگە ئاسانلىقنى خالايدۇ، تەسلىكنى خالىمايدۇ، (ئاغزىڭلار ئوچۇق يۈرگەن كۈنلەرنىڭ قازاسىنى قىلىش بىلەن رامىزان روزىسىنىڭ) سانىنى تولدۇرۇشۇڭلارنى، سىلەرنى توغرا يولغا يېتەكلىگەنلىكى ئۈچۈن ئاللاھنى ئۇلۇغلىشىڭلارنى، ئۇنىڭغا مىننەتدارلىق بىلدۈرۈشىڭلارنى خالايدۇ(185).
سۈرە بەقەرە 186-ئايەت
وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ
مېنىڭ بەندىلىرىم سەندىن مەن توغرۇلۇق سورىسا، (ئۇلارغا ئېيتقىنكى:) مەن ھەقىقەتەن ئۇلارغا يېقىنمەن، ماڭا (تىۋىنىپ) دۇئا قىلسا، مەن دۇئا قىلغۇچىنىڭ دۇئاسىغا جاۋاب قايتۇرىمەن، ئۇلار مېنىڭ چاقىرىقىمغا ئاۋاز قوشسۇن ۋە ماڭا ئىشەنچ باغلىسۇنكى،توغرا يول تاپقاي (186).
سۈرە بەقەرە 187-ئايەت
أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيَامِ الرَّفَثُ إِلَى نِسَائِكُمْ هُنَّ لِبَاسٌ لَّكُمْ وَأَنتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّكُمْ كُنتُمْ تَخْتَانُونَ أَنفُسَكُمْ فَتَابَ عَلَيْكُمْ وَعَفَا عَنكُمْ فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَابْتَغُوا مَا كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيَامَ إِلَى اللَّيْلِ وَلَا تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنتُمْ عَاكِفُونَ فِي الْمَسَاجِدِ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلَا تَقْرَبُوهَا كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ آيَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ
روزا كېچىلىرىدە ئاياللىرىڭلارغا يېقىنچىلىق قىلىش سىلەرگە ھالال قىلىندى، ئۇلار سىلەر ئۈچۈن كىيىمدۇر، سىلەرمۇ ئۇلار ئۈچۈن كىيىمسىلەر (يەنى سىلەر ئۆزئارا ئارىلىشىپ، كىيىم بەدەنگە يېپىشقاندەك يېپىشىپ سىرداش بولۇپ ياشايسىلەر)، ئاللاھ سىلەرنىڭ خۇپىيانە خىلاپلىق قىلغانلىقىڭلارنى (يەنى روزا كېچىسى يېقىنچىلىق قىلغىنىڭلارنى) بىلدى[16] ۋە توۋاڭلارنى قوبۇل قىلىپ سىلەرنى ئەپۇ قىلدى. ئەمدى ئۇلارغا يېقىنچىلىق قىلساڭلار ۋە ئاللاھ سىلەرگە يازغان نەرسىنى (يەنى پەرزەنتنى) تەلەپ قىلساڭلار بولىدۇ. تاكى تاڭنىڭ ئاق يىپى قارا يىپىدىن ئايرىلغانغا (يەنى تاڭ يورۇغانغا) قەدەر يەپ-ئىچىڭلار، ئاندىن كەچ كىرگىچە روزا تۇتۇڭلار. سىلەر مەسچىتتە ئېتىكاپتا ئولتۇرغان چېغىڭلاردا، ئۇلارغا يېقىنچىلىق قىلماڭلار، ئەنە شۇلار ئاللاھنىڭ چېگرالىرىدۇر، ئۇنىڭغا يېقىن يولىماڭلار. كىشىلەرنىڭ تەقۋادار– مەسئۇلىيەتچان بولۇشى ئۈچۈن، ئاللاھ ئايەتلىرىنى ئۇلارغا مۇشۇنداق بايان قىلىدۇ(187).
[16]. ئىلگىرىكى شەرىئەتتە رامىزان كېچىلىرىدە ئاياللىرىغا يېقىنچىلىق قىلىش چەكلەنگەن بولۇپ، بۇ ھۆكۈم يۇقىرىدىكى ئايەت بىلەن نەسخ قىلىنغان (ئەمەلدىن قالدۇرۇلغان).
سۈرە بەقەرە 188-ئايەت
وَلَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُم بَيْنَكُم بِالْبَاطِلِ وَتُدْلُوا بِهَا إِلَى الْحُكَّامِ لِتَأْكُلُوا فَرِيقًا مِّنْ أَمْوَالِ النَّاسِ بِالْإِثْمِ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ
بىر-بىرىڭلارنىڭ پۇل-ماللىرىنى ناھەق يەۋالماڭلار، بىلىپ تۇرۇپ كىشىلەرنىڭ بىر قىسىم ماللىرىنى ناھەق يەۋېلىش ئۈچۈن، ئەمەلدارلارغا پارا بەرمەڭلار(188).
سۈرە بەقەرە 189-ئايەت
يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَهِلَّةِ قُلْ هِيَ مَوَاقِيتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ وَلَيْسَ الْبِرُّ بِأَن تَأْتُوا الْبُيُوتَ مِن ظُهُورِهَا وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَى وَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ
(ئى مۇھەممەت!) سەندىن يېڭى چىققان ھىلال ئاي توغرۇلۇق سورىشىدۇ، (ئۇلارغا) ئېيتقىنكى: «ئۇ ئىنسانلارنىڭ كالېندار تۈزۈشى ۋە ھەجنىڭ ۋاقىتلىرىنى بەلگىلىشى ئۈچۈندۇر». (جاھىلىيەت دەۋرىدە قىلغىنىڭلاردەك ئېھرامدىكى چېغىڭلاردا) ئۆيلەرنىڭ ئارقىسىدىن (تۆشۈك ئېچىپ) كىرىش ياخشىلىق ئەمەس، ئەكسىچە ياخشىلىق دېگەن تەقۋادار– مەسئۇلىيەتچان بولۇشتۇر. (ئېھرامدىكى چېغىڭلاردىمۇ) ئۆيلەرنىڭ دەرۋازىلىرىدىن كىرىۋېرىڭلار، بەختكە ئېرىشىشىڭلار ئۈچۈن ئاللاھقا تەقۋادار– مەسئۇلىيەتچان بولۇڭلار(189).
سۈرە بەقەرە 190-ئايەت
وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلَا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ
سىلەرگە ئۇرۇش ئاچقان ئادەملەرگە قارشى ئاللاھ يولىدا ئۇرۇش قىلىڭلار، ھەددىدىن ئاشماڭلار. شۈبھىسىزكى، ئاللاھ ھەددىدىن ئاشقۇچىلارنى ياقتۇرمايدۇ(190).
سۈرە بەقەرە 191-ئايەت
وَاقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَأَخْرِجُوهُم مِّنْ حَيْثُ أَخْرَجُوكُمْ وَالْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ وَلَا تُقَاتِلُوهُمْ عِندَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ حَتَّى يُقَاتِلُوكُمْ فِيهِ فَإِن قَاتَلُوكُمْ فَاقْتُلُوهُمْ كَذَلِكَ جَزَاءُ الْكَافِرِينَ
ئۇ(ئۇرۇش ئاچقانلار)نى ئۇچراتقان يەردە ئۆلتۈرۈڭلار، سىلەرنى يۇرتۇڭلاردىن چىقىرىۋەتكەنگە ئوخشاش، سىلەرمۇ ئۇلارنى چىقىرىۋېتىڭلار، پىتنە - ئېتىقادتىن ۋاز كەچتۈرۈش ئۈچۈن زىيانكەشلىك قىلىش ئادەم ئۆلتۈرۈشتىنمۇ قەبىھتۇر. تاكى ئۇلار ئۆزلىرى ئۇرۇش ئاچمىغىچە مەسجىدى ھەرام ئەتراپىدا ئۇلار بىلەن ئۇرۇش قىلماڭلار، ئەگەر ئۇلار (مەسجىدى ھەرام ئەتراپىدا) ئۆزلىرى ئۇرۇش ئاچسا، ئۇلارنى ئۆلتۈرۈۋېرىڭلار، كاپىرلارنىڭ جازاسى شۇنداق بولىدۇ (191).
سۈرە بەقەرە 192-ئايەت
فَإِنِ انتَهَوْا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
ئەگەر ئۇلار ئۇرۇشنى توختاتسا (سىلەرمۇ ئۇرۇشتىن قول يىغىڭلار)، ئاللاھ ھەقىقەتەن ئەپۇچاندۇر، ناھايىتى مېھرىباندۇر(192).
سۈرە بەقەرە 193-ئايەت
وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَيَكُونَ الدِّينُ لِلَّهِ فَإِنِ انتَهَوْا فَلَا عُدْوَانَ إِلَّا عَلَى الظَّالِمِينَ
تاكى پىتنە- ئېتىقادتىن ۋاز كەچتۈرۈش ئۈچۈن زىيانكەشلىك قىلىش تۈگىگەن ۋە دىن پۈتۈنلەي ئاللاھقا مەنسۇپ بولغانغا[17] (يەنى ھەركىم ئۆز ئەقىدىسى بىلەن ياشىيالايدىغان مۇھىت بەرپا بولغانغا) قەدەر ئۇلار بىلەن ئۇرۇش قىلىڭلار؛ ئەگەر ئۇلار ئۇرۇشتىن ۋاز كەچسە، زالىملاردىن باشقىلارغا دۈشمەنلىك قىلىشقا بولمايدۇ(193).
[17]. بەقەرە سۈرسى 256- ئايەت، يۇنۇس سۈرىسى 99- ئايەت، مۇمتەھىنە سۈرىسى 9- ئايەت، ئىنسان سۈرىسى 3- ئايەت ۋە غاشىيە سۈرىسى 22- ئايەتنىڭ روھىغا ئاساسەن چۈشىنىلىشى كېرەك.
سۈرە بەقەرە 194-ئايەت
الشَّهْرُ الْحَرَامُ بِالشَّهْرِ الْحَرَامِ وَالْحُرُمَاتُ قِصَاصٌ فَمَنِ اعْتَدَى عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى عَلَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ
ئۇرۇش چەكلەنگەن ئايغا پەقەت ئىككى تەرەپلىك رىئايە قىلىنىدۇ. ھۆرمىتى ساقلىنىشقا تېگىشلىك نەرسىلەر تەڭ-باراۋەردۇر (يەنى كاپىرلار رىئايە قىلماي تاجاۋۇز قىلسا قارشىلىق كۆرسىتىڭلار). سىلەرگە كىم قانچىلىك چېقىلغان بولسا، سىلەرمۇ ئۇنىڭغا شۇنچىلىك چېقىلىڭلار؛ ئاللاھقا تەقۋادار– مەسئۇلىيەتچان بولۇڭلار، بىلىڭلاركى، ئاللاھ تەقۋادار– مەسئۇلىيەتچانلار بىلەن بىللىدۇر(194).
سۈرە بەقەرە 195-ئايەت
وَأَنفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ وَأَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ
ئاللاھنىڭ يولىدا خەير-ساخاۋەت قىلىڭلار، (بېخىللىق قىلىپ) ئۆز قولۇڭلار بىلەن ئۆزۈڭلارنى ھالاكەتكە تاشلىماڭلار، ياخشى ئىش قىلىڭلار، ئاللاھ ياخشى ئىش قىلغۇچىلارنى ھەقىقەتەن ياخشى كۆرىدۇ(195).
سۈرە بەقەرە 196-ئايەت
وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ وَلَا تَحْلِقُوا رُءُوسَكُمْ حَتَّى يَبْلُغَ الْهَدْيُ مَحِلَّهُ فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوْ بِهِ أَذًى مِّن رَّأْسِهِ فَفِدْيَةٌ مِّن صِيَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍ فَإِذَا أَمِنتُمْ فَمَن تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ فِي الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌ كَامِلَةٌ ذَلِكَ لِمَن لَّمْ يَكُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ
ھەج بىلەن ئۆمرەنى ئاللاھ ئۈچۈن تولۇق ئادا قىلىڭلار، ئەگەر (دۈشمەن ياكى كېسەللىك سەۋەبىدىن ھەجنى ياكى ئۆمرەنى ئادا قىلىشتا) توسقۇنلۇققا ئۇچرىساڭلار، ئۇ ھالدا نېمە ئوڭاي بولسا (يەنى تۆگە، كالا، قويدىن نېمىنى تاپالىساڭلار)، شۇنى قۇربانلىق قىلىڭلار، قۇربانلىق قىلىنىدىغان مال (بەلگىلەنگەن) جايىغا يېتىپ بارمىغىچە چېچىڭلارنى چۈشۈرمەڭلار، سىلەردىن كىمكى كېسەل ياكى بېشىدا ئىللەت بولسا (يەنى باشتىكى جاراھەت ۋە ۋاھاكەزالار سەۋەبىدىن چېچىنى چۈشۈرمىسە)، فىدىيە قىلىش يۈزىسىدىن (ئۈچ كۈن) روزا تۇتسۇن ياكى (ئالتە مىسكىنگە ئۈچ سا) سەدىقە بەرسۇن ۋەياكى (بىرەر مال) قۇربانلىق قىلسۇن، ئەمىنلىكتە بولغان چېغىڭلاردا (ئاراڭلاردىن) ئۆمرە قىلغاندىن كېيىن ھەج قىلىشتىن بەھرىمەن بولغان ئادەم (يەنى ھەجدىن بۇرۇن ئۆمرە قىلىپ تاماملىغان ئادەم) نېمە ئوڭاي بولسا، شۇنى قۇربانلىق قىلسۇن، (پۇلى يوقلۇقتىن ياكى قۇربانلىق مال يوقلۇقىدىن قۇربانلىق مال) تاپالمىغان ئادەم ھەج جەريانىدا ئۈچ كۈن روزا تۇتسۇن، (ھەجدىن) قايتقاندىن كېيىن يەتتە كۈن روزا تۇتسۇن، ئۇنىڭ ھەممىسى ئون كۈن بولىدۇ. مانا بۇ (يەنى ھەج قىلغان ئادەمگە قۇربانلىق قىلىش لازىملىقى ياكى روزا تۇتۇش ھەققىدىكى ھۆكۈم) مەسجىدى ھەرام دائىرىسىدە (يەنى مەككەدە) ئولتۇرۇشلۇق بولمىغان كىشىلەر ئۈچۈندۇر. ئاللاھقا تەقۋادار– مەسئۇلىيەتچان بولۇڭلار، بىلىڭلاركى، ئاللاھنىڭ جازاسى ئىنتايىن قاتتىقتۇر(196).
سۈرە بەقەرە 197-ئايەت
الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَّعْلُومَاتٌ فَمَن فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلَا رَفَثَ وَلَا فُسُوقَ وَلَا جِدَالَ فِي الْحَجِّ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ يَعْلَمْهُ اللَّهُ وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوَى وَاتَّقُونِ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ
ھەج ۋاقتى مەلۇم بىرقانچە ئايدۇر (يەنى شەۋۋال، زۇلقەئدە ئايلىرى ۋە زۇلھەججە ئېيىنىڭ ئون كۈنىدۇر). كىمكى ئۇ ئايلاردا ھەج پەرز بولۇپ ھەجگە بارسا جىنسى مۇناسىۋەتتىن ساقلىنىشى، پاسىقلىق قىلماسلىقى ۋە جېدەل-ماجىرادا بولماسلىقى كېرەك. سىلەر قانداقلىكى ياخشى بىر ئىشنى قىلساڭلار، ئاللاھ ئۇنى بىلىپ تۇرىدۇ. ئوزۇقلۇق تەييارلاڭلار، ئەڭ ياخشى ئوزۇقلۇق تەقۋادار– مەسئۇلىيەتچان بولۇشتۇر. ئى ئەقىل-پاراسەت ئىگىلىرى! ماڭا تەقۋادار– مەسئۇلىيەتچان بولۇڭلار(197).
سۈرە بەقەرە 198-ئايەت
لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَن تَبْتَغُوا فَضْلًا مِّن رَّبِّكُمْ فَإِذَا أَفَضْتُم مِّنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِندَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَاذْكُرُوهُ كَمَا هَدَاكُمْ وَإِن كُنتُم مِّن قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّينَ
(ھەج مەزگىلىدە تىجارەت ۋە باشقا ئوقەت ئارقىلىق) رەببىڭلاردىن پەزل-ئىلتىپات ئىزدىسەڭلار سىلەرگە ھېچ گۇناھ بولمايدۇ. ئەرەفاتتىن قايتقان چېغىڭلاردا مەشئەرى ھەرامدا (يەنى مۇزدەلىفەدە) ئاللاھنى زىكىر قىلىڭلار، ئاللاھ سىلەرنى توغرا يولغا يېتەكلىگەنلىكى ئۈچۈن، ئۇنى ياد ئېتىڭلار، ئىلگىرى سىلەر ھەقىقەتەن ئازغۇنلۇقتا ئىدىڭلار(198).
سۈرە بەقەرە 199-ئايەت
ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
ئاندىن كېيىن، سىلەر (ئەرەفاتتىن) كىشىلەر قايتقان جاي بىلەن قايتىڭلار، ئاللاھتىن مەغپىرەت تىلەڭلار. ئاللاھ ھەقىقەتەن ناھايىتى ئەپۇچاندۇر، ناھايىتى رەھىمدىلدۇر(199).
سۈرە بەقەرە 200-ئايەت
فَإِذَا قَضَيْتُم مَّنَاسِكَكُمْ فَاذْكُرُوا اللَّهَ كَذِكْرِكُمْ آبَاءَكُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِكْرًا فَمِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا وَمَا لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ
سىلەر ھەج ئىبادىتىڭلارنى تاماملىغاندىن كېيىن، ئاللاھنى ئاتا-بوۋاڭلارنى (سېغىنىش ئىچىدە) ياد ئەتكەندەك ياكى ئۇنىڭدىنمۇ بەكرەك ياد ئېتىڭلار، بەزى كىشىلەر(دۇئالىرىدا): «ئى رەببىمىز! بىزگە (بېرىدىغىنىڭنى) بۇ دۇنيادىلا بەرگەيسەن» دېيىشىدۇ، بۇنداقلارغا ئاخىرەتتە (ياخشىلىقتىن) ھېچ نېسىۋە يوقتۇر(200).
سۈرە بەقەرە 201-ئايەت
وَمِنْهُم مَّن يَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ
يەنە بەزى كىشىلەر: «رەببىمىز! بىزگە ھەم بۇ دۇنيادا ھەم ئۇ دۇنيادا ياخشىلىق ئاتا قىلغايسەن، بىزنى دوزاخ ئازابىدىن ساقلىغايسەن» دەيدۇ(201).
سۈرە بەقەرە 202-ئايەت
أُولَئِكَ لَهُمْ نَصِيبٌ مِّمَّا كَسَبُوا وَاللَّهُ سَرِيعُ الْحِسَابِ
ئەنە شۇلار قىلغانلىرىنىڭ تېگىشلىك نېسىۋىسىنى ئالىدۇ، ئاللاھنىڭ ھېساب ئېلىشى تېزدۇر(202).
سۈرە بەقەرە 203-ئايەت
وَاذْكُرُوا اللَّهَ فِي أَيَّامٍ مَّعْدُودَاتٍ فَمَن تَعَجَّلَ فِي يَوْمَيْنِ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ وَمَن تَأَخَّرَ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ لِمَنِ اتَّقَى وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ
ساناقلىق كۈنلەردە (يەنى قۇربان ھېيت جەريانىدىكى تەشرىق كۈنلىرىدە) ئاللاھنى ياد ئېتىڭلار (يەنى نامازلىرىڭلارنىڭ ئاخىرىدا تەكبىر ئېيتىڭلار)، (مىنادىن) ئالدىراپ ئىككى كۈندە قايتقان ئادەمگە ھېچ گۇناھ بولمايدۇ، قايتىشنى كېچىكتۈرۈپ (تېخىمۇ ئۇزۇن تۇرسا) تەقۋادارلىق قىلغان ئەھۋال ئاستىدا ئۇنىڭغىمۇ گۇناھ بولمايدۇ. ئاللاھقا تەقۋادار– مەسئۇلىيەتچان بولۇڭلار، بىلىڭلاركى، سىلەر (جازا-مۇكاپات ئۈچۈن) ئۇنىڭ ھۇزۇرىغا يىغىلىسىلەر(203).
سۈرە بەقەرە 204-ئايەت
وَمِنَ النَّاسِ مَن يُعْجِبُكَ قَوْلُهُ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيُشْهِدُ اللَّهَ عَلَى مَا فِي قَلْبِهِ وَهُوَ أَلَدُّ الْخِصَامِ
كىشىلەر ئارىسىدا شۇنداق ئادەم باركى، ئۇنىڭ دۇنيا تىرىكچىلىكى توغرىسىدىكى گەپ-سۆزى سېنىڭ مەسلىكىڭنى كەلتۈرىدۇ، ئۇ ئەشەددىي دۈشمەن تۇرۇپ دىلىدىكى نەرسىگە ئاللاھنى شاھىت قىلىدۇ(يەنى يالغان قەسەم بىلەن دىلىدىكى دۈشمەنلىكىنى يۇشۇرىدۇ )(204).
سۈرە بەقەرە 205-ئايەت
وَإِذَا تَوَلَّى سَعَى فِي الْأَرْضِ لِيُفْسِدَ فِيهَا وَيُهْلِكَ الْحَرْثَ وَالنَّسْلَ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ الْفَسَادَ
قولىغا ئەمەل-مەنسەپ ئۆتكەن ھامان، زېمىندا بۇزغۇنچىلىق (قالايمىقانچىلىق) چىقىرىشقا، ئۆسۈملۈك-زىرائەتلەرنى ۋە نەسىلنى يوقىتىشقا ئۇرۇنىدۇ (يەنى يەرشارىدا قالايمىقانچىلىق چىقىرىدۇ، ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى بۇزىدۇ، ئىرقىي قىرغىنچىلىق ئېلىپ بارىدۇ)، ئاللاھ بۇزغۇنچىلىقنى ياقتۇرمايدۇ(205).
سۈرە بەقەرە 206-ئايەت
وَإِذَا قِيلَ لَهُ اتَّقِ اللَّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالْإِثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ وَلَبِئْسَ الْمِهَادُ
ئۇنىڭغا: «ئاللاھقا تەقۋادار– مەسئۇلىيەتچان بول!» دېيىلسە، تەكەببۇرلۇقى تۇتۇپ گۇناھ-مەسىيەتكە پاتىدۇ (يەنى ھەقتىن تەكەببۇرلۇق بىلەن باش تارتىپ، پىتنە-پاساتتا تېخىمۇ ئەزۋەيلەيدۇ)، بۇنداق ئادەمگە جەھەننەم كۇپايىدۇر، جەھەننەم ناھايىتى يامان جايدۇر(206).
سۈرە بەقەرە 207-ئايەت
وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ
كىشىلەر ئارىسىدا شۇنداق ئادەممۇ باركى، ئاللاھنىڭ رازىمەنلىكىگە ئېرىشىشكە ئۆزىنى ئاتىۋېتىدۇ. ئاللاھ بەندىلىرىگە تولىمۇ كۈيۈمچاندۇر(207).
سۈرە بەقەرە 208-ئايەت
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِي السِّلْمِ كَافَّةً وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ
ئى ئىمان ئېيتقانلار! ئىسلامغا پۈتۈنلەي كىرىڭلار، شەيتاننىڭ يوللىرىغا ئەگەشمەڭلار، چۈنكى شەيتان سىلەرگە ھەقىقەتەن ئاشكارا دۈشمەندۇر(208).
سۈرە بەقەرە 209-ئايەت
فَإِن زَلَلْتُم مِّن بَعْدِ مَا جَاءَتْكُمُ الْبَيِّنَاتُ فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ
ئەگەر سىلەرگە (ھەقىقەتنىڭ) روشەن دەلىللىرى كەلگەندىن كېيىن (توغرا يولدىن) تېيىپ كەتسەڭلار، بىلىڭلاركى، ئاللاھ ئۈستۈن قۇدرەت ئىگىسىدۇر، (ھەممىنىڭ ئۈستىدىن) ھۆكۈم يۈرگۈزگۈچىدۇر(209).
سۈرە بەقەرە 210-ئايەت
هَلْ يَنظُرُونَ إِلَّا أَن يَأْتِيَهُمُ اللَّهُ فِي ظُلَلٍ مِّنَ الْغَمَامِ وَالْمَلَائِكَةُ وَقُضِيَ الْأَمْرُ وَإِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ
ئۇلار (يەنى توغرا يولدىن تېيىپ كەتكەنلەر) ئاللاھنىڭ پەرىشتىلەر بىلەن بىرلىكتە (قىيامەت كۈنى خالايىقنىڭ ئارىسىدا ھۆكۈم چىقىرىش ئۈچۈن) بۇلۇتلارنىڭ كۆلەڭگىلىرى ئىچىدە كېلىشىنى كۈتىۋاتامدۇ؟ (بۇچاغدا) ئىش تۈگىگەن بولىدۇ. ھەممە ئىش ئاللاھنىڭ بىرتەرەپ قىلىشىغا قايتۇرۇلىدۇ(210).
سۈرە بەقەرە 211-ئايەت
سَلْ بَنِي إِسْرَائِيلَ كَمْ آتَيْنَاهُم مِّنْ آيَةٍ بَيِّنَةٍ وَمَن يُبَدِّلْ نِعْمَةَ اللَّهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَتْهُ فَإِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ
(ئى مۇھەممەت!) ئىسرائىل ئەۋلادىدىن سورىغىنكى، بىز ئۇلارغا نەقەدەر كۆپ روشەن دەلىللەرنى ئاتا قىلدۇق. كىمكى ئاللاھنىڭ نېمىتىگە ئېرىشكەندىن كېيىن، ئۇنى (تۇزكورلۇق قىلىپ) ئۆزگەرتىۋەتسە، (بىلسۇنكى) ئاللاھنىڭ جازاسى ھەقىقەتەن قاتتىقتۇر(211).
سۈرە بەقەرە 212-ئايەت
زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَيَسْخَرُونَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ اتَّقَوْا فَوْقَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَاللَّهُ يَرْزُقُ مَن يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ
كاپىرلارغا دۇنيا ھاياتى چىرايلىق كۆرۈنىدۇ، (ئۇلار) ئىمان ئېيتقانلارنى مەسخىرە قىلىدۇ. ھالبۇكى، قىيامەت كۈنى تەقۋادار– مەسئۇلىيەتچان كىشىلەر ئۇلاردىن ئۈستۈن تۇرىدۇ. ئاللاھ خالىغان كىشىگە ھېسابسىز رىزق بېرىدۇ(212).
سۈرە بەقەرە 213-ئايەت
كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ وَأَنزَلَ مَعَهُمُ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ وَمَا اخْتَلَفَ فِيهِ إِلَّا الَّذِينَ أُوتُوهُ مِن بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ فَهَدَى اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا لِمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَاللَّهُ يَهْدِي مَن يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ
ئىنسانلار (دەسلەپتە ھەق دىندا) بىر ئۈممەت-توپلۇلۇق ئىدى (كېيىن يولدىن ئېزىپ بۆلۈندى)، شۇنىڭ بىلەن ئاللاھ خۇشخەۋەر بەرگۈچى ۋە ئاگاھلاندۇرغۇچى نەبىيلەرنى ئەۋەتتى؛ (ئاللاھ) ئىنسانلارنىڭ ئىختىلاپ قىلىشقان نەرسىلىرى ئۈستىدە ھۆكۈم چىقىرىش ئۈچۈن، ئۇ نەبىلەر بىلەن بىللە ھەق كىتابنى چۈشۈردى. شۇنداق تۇرۇقلۇق، ئۇلار ئۆزلىرىگە ھەقىقەتنىڭ روشەن دەلىللىرى كەلگەندىن كېيىن ئۆزئارا ھەسەت قىلىشتى، ئۇ ھەقتە ئىختىلاپ قىلىشقانلار دەل ۋەھىي ئەۋەتىلگەن ئىنسانلار ئىدى. ئاللاھ ئۆز ئىرادىسى بويىچە مۆمىنلەرگە ئۇ(گۇمراھ)لار بىرلىككە كېلەلمىگەن ھەقىقەتنى كۆرسەتتى. ئاللاھ، خالىغان كىشىنى توغرا يولغا يېتەكلەيدۇ(213).
سۈرە بەقەرە 214-ئايەت
أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَأْتِكُم مَّثَلُ الَّذِينَ خَلَوْا مِن قَبْلِكُم مَّسَّتْهُمُ الْبَأْسَاءُ وَالضَّرَّاءُ وَزُلْزِلُوا حَتَّى يَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ مَتَى نَصْرُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِيبٌ
(ئى مۆمىنلەر!) سىلەر تېخى ئىلگىرىكىلەر ئۇچرىغان كۈلپەتلەرگە ئۇچرىماي تۇرۇپ جەننەتكە كىرىمىز دەپ ئويلاپ قالدىڭلارمۇ؟ سىلەردىن ئىلگىرى ئۆتكەن(مۆمىن)لەرمۇ ئېغىرچىلىقلارغا، كۈلپەتلەرگە ئۇچرىغان ۋە شۇ دەرىجە تەۋرىنىپ كەتكەن ئىدىكى، ھەتتا رەسۇل ۋە مۆمىنلەر: «ئاللاھنىڭ ياردىمى قاچان كېلەر؟» دېيىشىپ كەتكەن ئىدى. بىلىڭلاركى، ئاللاھنىڭ ياردىمى ھەقىقەتەن يېقىندۇر (214).
سۈرە بەقەرە 215-ئايەت
يَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنفِقُونَ قُلْ مَا أَنفَقْتُم مِّنْ خَيْرٍ فَلِلْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ
(ئى مۇھەممەت!) ئۇلار سەندىن قانداق نەرسىنى (نېمىگە) سەرپ قىلسا بولىدىغانلىقى ھەققىدە سورايدۇ، ئېيتقىنكى: «مال-مۈلكۈڭلاردىن نېمىنى سەرپ قىلساڭلار، ئۇنى ئاتا-ئاناڭلارغا، خىش-ئەقرىبالىرىڭلارغا– يېقىنىڭلاردىكىلەرگە، يېتىم-يېسىرلارغا، يوقسۇللارغا ۋە يولدا– كوچىدا قالغانلارغا سەرپ قىلساڭلار بولىدۇ. ياخشىلىقتىن نېمىنى قىلماڭلار، مۇقەررەركى ئاللاھ ئۇنى بىلىپ تۇرىدۇ»(215).
سۈرە بەقەرە 216-ئايەت
كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ كُرْهٌ لَّكُمْ وَعَسَى أَن تَكْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَعَسَى أَن تُحِبُّوا شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَّكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ
سىلەرگە يېقىمسىز تۇيۇلسىمۇ،ئۇرۇش قىلىش سىلەرگە پەرز قىلىندى، سىلەر ئۆزۈڭلار ئۈچۈن ياخشى بولغان نەرسىنى ياقتۇرماي قېلىشىڭلار ۋە ئۆزۈڭلار ئۈچۈن يامان بولغان نەرسىنى ياقتۇرۇپ قېلىشىڭلار مۇمكىن. ئاللاھ ئوبدان بىلىدۇ، سىلەر بىلمەيسىلەر(216).
سۈرە بەقەرە 217-ئايەت
يَسْأَلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِيهِ قُلْ قِتَالٌ فِيهِ كَبِيرٌ وَصَدٌّ عَن سَبِيلِ اللَّهِ وَكُفْرٌ بِهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَإِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَكْبَرُ عِندَ اللَّهِ وَالْفِتْنَةُ أَكْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ وَلَا يَزَالُونَ يُقَاتِلُونَكُمْ حَتَّى يَرُدُّوكُمْ عَن دِينِكُمْ إِنِ اسْتَطَاعُوا وَمَن يَرْتَدِدْ مِنكُمْ عَن دِينِهِ فَيَمُتْ وَهُوَ كَافِرٌ فَأُولَئِكَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ
(ئى مۇھەممەت!) ئۇلار سەندىن: «ئۇرۇش چەكلەنگەن (ئۇرۇش قىلماسلىق ئەنئەنە بولۇپ كەلگەن) ئايدا ئۇرۇش قىلىشقا بولامدۇ؟» دەپ سورايدۇ، ئېيتقىنكى: «بۇ ئايدا ئۇرۇش قىلىش چوڭ گۇناھتۇر؛ ئەمما (ئىنسانلارنى) ئاللاھنىڭ يولىدىن توسۇش، ئاللاھقا تۇزكورلۇق قىلىش، مەسجىدى ھەرام (دا ئىبادەت قىلىش)دىن توسۇش ۋە مەسجىدى ھەرامدىن ئاھالىنى ھەيدەپ چىقىرىش ئاللاھنىڭ نەزىرىدە تېخىمۇ چوڭ گۇناھتۇر، پىتنە– ئېتىقادقا بېسىم ۋە زۇلۇم قىلىش ئادەم ئۆلتۈرۈشتىنمۇ قاتتىق گۇناھتۇر». ئۇ (كۇففار)لار قولىدىن كەلسىلا سىلەرنى دىنىڭلاردىن ياندۇرۇۋەتكەنگە قەدەر سىلەر بىلەن داۋاملىق ئۇرۇشىدۇ. سىلەردىن كىمكى ئۆز دىنىدىن قايتىپ كاپىر پېتى ئۆلسە، قىلغان ئەمگەكلىرى دۇنيا ۋە ئاخىرەتتە بىكار بولۇپ كېتىدۇ، بۇنداق ئادەملەر دوزىخىيلاردۇر، ئۇلار دوزاختا مەڭگۈ قالغۇچىلاردۇر(217).
سۈرە بەقەرە 218-ئايەت
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أُولَئِكَ يَرْجُونَ رَحْمَتَ اللَّهِ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
شۈبھىسىزكى، ئىمان ئېيتقانلار، ھىجرەت قىلغانلار ۋە ئاللاھنىڭ يولىدا قاتتىق تىرىشچانلىق كۆرسەتكەنلەر- ئەنە شۇلار ئاللاھنىڭ رەھمىتىنى ئۈمىد قىلسا بولىدۇ، ئاللاھ ناھايىتى مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر، تولىمۇ رەھىمدىلدۇر(218).
سۈرە بەقەرە 219-ئايەت
يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ قُلْ فِيهِمَا إِثْمٌ كَبِيرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَكْبَرُ مِن نَّفْعِهِمَا وَيَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ
(ئى مۇھەممەت!) سەندىن ھاراق[18] ۋە قىمار[19] توغرىسىدا سورىشىدۇ، سەن ئۇلارغا: «بۇنىڭ ھەر ئىككىسىدە چوڭ گۇناھ ۋە كىشىلەرگە نەپمۇ بار، لېكىن ئۇلاردىكى گۇناھ نەپلىرىگە قارىغاندا تېخىمۇ ئېغىر»[20] دېگىن. ئۇلار سەندىن قانداق نەرسىنى ساخاۋەت قىلىش توغرۇلۇق سورىشىدۇ، «(ئېھتىياجدىن) ئارتۇقىنى (ساخاۋەت قىلىڭلار)» دېگىن. دۇنيا ۋە ئاخىرەت توغرىسىدا تەپەككۇر قىلىشىڭلار ئۈچۈن، ئاللاھ ئۆز ئايەتلىرىنى سىلەرگە مۇشۇنداق بايان قىلىدۇ. (ئى مۇھەممەت!) ئۇلار سەندىن يېتىملەر توغرۇلۇق سورىشىدۇ، ئېيتقىنكى: «ئۇلارنىڭ ئەھۋالىنى ياخشىلاش ياخشىدۇر، ئۇلار بىلەن ئارىلىشىپ ياشىساڭلار، (ئۇنۇتماڭلاركى،) ئۇلار سىلەرنىڭ قېرىنداشلىرىڭلاردۇر. ئاللاھ بۇزغۇچى ۋە تۈزىگۈچىنى بىلىپ تۇرىدۇ. ناۋادا ئاللاھ خالىغان بولسا، سىلەرنى (قىيىن ئىشقا تەكلىپ قىلىش بىلەن) چوقۇم جاپاغا سالاتتى. ئاللاھ ئۈستۈن قۇدرەت ئىگىسىدۇر، (ھەممىنىڭ) ئۈستىدىن ھۆكۈم يۈرگۈزگۈچىدۇر»(220-219).
[18]. بۇ يەردىكى ئەقىلنى بۇلغايدىغان ماددا مەنىسىدىكى خەمرى ھاراقنىلا ئەمەس، دەۋرىمىزدىكى خېروئىن، نەشە قاتارلىق ئەقىلنى بۇلغايدىغان ھەرخىل زەھەرلىك ماددىلارنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
[19]. بۇ ئايەتتىكى قىمار– كۈنىمىزدىكى لاتارىيە قاتارلىق مېھنەتسىز پۇل تېپىشقا ياتىدىغان ھەرقانداق تەلەي سىناش ئويۇنلىرىنى كۆرسىتىدۇ.
سۈرە بەقەرە 220-ئايەت
فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْيَتَامَى قُلْ إِصْلَاحٌ لَّهُمْ خَيْرٌ وَإِن تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَأَعْنَتَكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ
(ئى مۇھەممەت!) سەندىن ھاراق[21] ۋە قىمار[22] توغرىسىدا سورىشىدۇ، سەن ئۇلارغا: «بۇنىڭ ھەر ئىككىسىدە چوڭ گۇناھ ۋە كىشىلەرگە نەپمۇ بار، لېكىن ئۇلاردىكى گۇناھ نەپلىرىگە قارىغاندا تېخىمۇ ئېغىر»[23] دېگىن. ئۇلار سەندىن قانداق نەرسىنى ساخاۋەت قىلىش توغرۇلۇق سورىشىدۇ، «(ئېھتىياجدىن) ئارتۇقىنى (ساخاۋەت قىلىڭلار)» دېگىن. دۇنيا ۋە ئاخىرەت توغرىسىدا تەپەككۇر قىلىشىڭلار ئۈچۈن، ئاللاھ ئۆز ئايەتلىرىنى سىلەرگە مۇشۇنداق بايان قىلىدۇ. (ئى مۇھەممەت!) ئۇلار سەندىن يېتىملەر توغرۇلۇق سورىشىدۇ، ئېيتقىنكى: «ئۇلارنىڭ ئەھۋالىنى ياخشىلاش ياخشىدۇر، ئۇلار بىلەن ئارىلىشىپ ياشىساڭلار، (ئۇنۇتماڭلاركى،) ئۇلار سىلەرنىڭ قېرىنداشلىرىڭلاردۇر. ئاللاھ بۇزغۇچى ۋە تۈزىگۈچىنى بىلىپ تۇرىدۇ. ناۋادا ئاللاھ خالىغان بولسا، سىلەرنى (قىيىن ئىشقا تەكلىپ قىلىش بىلەن) چوقۇم جاپاغا سالاتتى. ئاللاھ ئۈستۈن قۇدرەت ئىگىسىدۇر، (ھەممىنىڭ ئۈستىدىن) ھۆكۈم يۈرگۈزگۈچىدۇر»(220-219).
[20]. بۇ ئايەت ھاراق ۋە قىمار توغرىسىدىكى ئاخىرقى ھۆكۈم چۈشۈشتىن بۇرۇن نازىل بولغان بولۇپ، دەسلەپكى قەدەمدە ئۇلارنىڭ پەقەت ناچار نەرسە ئىكەنلىكى بايان قىلىنغان.
[21]. بۇ يەردىكى ئەقىلنى بۇلغايدىغان ماددا مەنىسىدىكى خەمرى ھاراقنىلا ئەمەس، دەۋرىمىزدىكى خېروئىن، نەشە قاتارلىق ئەقىلنى بۇلغايدىغان ھەرخىل زەھەرلىك ماددىلارنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
[22]. بۇ ئايەتتىكى قىمار– كۈنىمىزدىكى لاتارىيە قاتارلىق مېھنەتسىز پۇل تېپىشقا ياتىدىغان ھەرقانداق تەلەي سىناش ئويۇنلىرىنى كۆرسىتىدۇ.
[23]. بۇ ئايەت ھاراق ۋە قىمار توغرىسىدىكى ئاخىرقى ھۆكۈم چۈشۈشتىن بۇرۇن نازىل بولغان بولۇپ، دەسلەپكى قەدەمدە ئۇلارنىڭ پەقەت ناچار نەرسە ئىكەنلىكى بايان قىلىنغان.
سۈرە بەقەرە 221-ئايەت
وَلَا تَنكِحُوا الْمُشْرِكَاتِ حَتَّى يُؤْمِنَّ وَلَأَمَةٌ مُّؤْمِنَةٌ خَيْرٌ مِّن مُّشْرِكَةٍ وَلَوْ أَعْجَبَتْكُمْ وَلَا تُنكِحُوا الْمُشْرِكِينَ حَتَّى يُؤْمِنُوا وَلَعَبْدٌ مُّؤْمِنٌ خَيْرٌ مِّن مُّشْرِكٍ وَلَوْ أَعْجَبَكُمْ أُولَئِكَ يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَاللَّهُ يَدْعُو إِلَى الْجَنَّةِ وَالْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ وَيُبَيِّنُ آيَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ
(ئى مۇسۇلمانلار!) مۇشرىك ئاياللار ئىمان ئېيتمىغۇچە ئۇلار بىلەن نىكاھلانماڭلار. (ھۆر) مۇشرىك ئايال سىلەرنى مەپتۇن قىلغان تەقدىردىمۇ، مۆمىن دېدەك ئەلۋەتتە ئۇنىڭدىن ياخشىدۇر . مۇشرىك ئەرلەر ئىمان ئېيتمىغۇچە مۆمىن ئاياللارنى ئۇلارغا ياتلىق قىلماڭلار. (ھۆر) مۇشرىك ئەر سىلەرنى مەپتۇن قىلغان تەقدىردىمۇ، ئەلۋەتتە، مۆمىن قۇل ئۇنىڭدىن ياخشىدۇر. ئەنە شۇلار (يەنى مۇشرىك ئەر ۋە ئاياللار سىلەرنى) دوزاخقا چاقىرىدۇ، ھالبۇكى، ئاللاھ ئۆز رىزاسى بىلەن (سىلەرنى) جەننەتكە ۋە ئەپۇ-مەغپىرەتكە چاقىرىدۇ. ئىنسانلارنى پەند-نەسىھەت ئالسۇن دەپ، ئاللاھ ئۇلارغا ئۆز ئايەتلىرىنى (مۇشۇنداق) بايان قىلىدۇ(221).
سۈرە بەقەرە 222-ئايەت
وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْمَحِيضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِي الْمَحِيضِ وَلَا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّى يَطْهُرْنَ فَإِذَا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ أَمَرَكُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ
(ئى مۇھەممەت!) ئۇلار سەندىن ھەيز-ئاي بېشى (مەزگىلىدە جىنسى ئالاقە قىلىش) توغرۇلۇق سورايدۇ. ئېيتقىنكى: «(ئۇ) زىيانلىقتۇر (يەنى ھەيز مەزگىلىدە جىنسىي مۇناسىۋەتتە بولۇش ئەر-خوتۇن ھەر ئىككىسىگە زىيانلىقتۇر)، ھەيز مەزگىلىدە ئاياللاردىن (يەنى ئۇلارغا يېقىنچىلىق قىلىشتىن) نېرى تۇرۇڭلار، (ھەيزدىن) پاك بولغۇچە ئۇلارغا يېقىنچىلىق قىلماڭلار، پاك بولغاندا، ئۇلارغا ئاللاھ بۇيرۇغان جايدىن يېقىنچىلىق قىلىڭلار». شۈبھىسىزكى، ئاللاھ قاتتىق توۋا قىلغۇچىلارنى ياخشى كۆرىدۇ. (ھارامدىن ۋە نىجاسەتتىن) پاكىزلانغۇچىلارنى ھەقىقەتەن ياخشى كۆرىدۇ(222).
سۈرە بەقەرە 223-ئايەت
نِسَاؤُكُمْ حَرْثٌ لَّكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّى شِئْتُمْ وَقَدِّمُوا لِأَنفُسِكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّكُم مُّلَاقُوهُ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ
ئاياللىرىڭلار سىلەر ئۈچۈن ئېكىنزارلىقتۇر، ئېكىنزارلىقىڭلارغا قەيەردىن، قانداق، قاچان خالىساڭلار شۇ رەۋىشتە كەلسەڭلار بولىدۇ، ئۆزۈڭلار ئۈچۈن ئالدىنئالا (ياخشى ئىشلارنى) تەييارلاڭلار، ئاللاھقا تەقۋادار– مەسئۇلىيەتچان بولۇڭلار، بىلىڭلاركى، سىلەر چوقۇم ئاللاھ بىلەن ئۇچرىشىسىلەر، مۆمىنلەرگە (جەننەت بىلەن) خۇشخەۋەر بەرگىن(223).
سۈرە بەقەرە 224-ئايەت
وَلَا تَجْعَلُوا اللَّهَ عُرْضَةً لِّأَيْمَانِكُمْ أَن تَبَرُّوا وَتَتَّقُوا وَتُصْلِحُوا بَيْنَ النَّاسِ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
ئاللاھنىڭ نامى بىلەن قىلغان قەسەملىرىڭلارنى ياخشى ئىشلارغا، تەقۋادار– مەسئۇلىيەتچان بولۇشقا ۋە كىشىلەرنى ئەپلەشتۈرۈشكە توسالغۇ قىلىۋالماڭلار، ئاللاھ ئاڭلاپ تۇرغۇچىدۇر، بىلىپ تۇرغۇچىدۇر(224).
سۈرە بەقەرە 225-ئايەت
لَّا يُؤَاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمَانِكُمْ وَلَكِن يُؤَاخِذُكُم بِمَا كَسَبَتْ قُلُوبُكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ حَلِيمٌ
ئويلىماستىن ئىچكەن قەسىمىڭلار[24] ئۈچۈن ئاللاھ سىلەرنى جاۋابكارلىققا تارتمايدۇ، لېكىن ئاللاھ سىلەرنى ھەقىقىي نىيىتىڭلاردىن جاۋابكارلىققا تارتىدۇ. ئاللاھ ئىنتايىن ئەپۇچاندۇر، جازالاشقا ئالدىراپ كەتمەيدىغان زاتتۇر(225).
[24]. بىپەرۋالىق بىلەن ئويناشقاندەكلا شۇنداق ئىكەنلىكىنى پەرەز قىلىپ «ۋاللاھى، ئۇ شۇنداق ئىدى» دېگەن ئەھۋال ئاستىدا ئەمىلىيەت ئۇنىڭ ئەكسىچە بولۇپ چىقسا، بۇنىڭ ۋابالى بولمايدىغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ.
سۈرە بەقەرە 226-ئايەت
لِّلَّذِينَ يُؤْلُونَ مِن نِّسَائِهِمْ تَرَبُّصُ أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ فَإِن فَاءُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
ئاياللىرىغا يېقىنچىلىق قىلماسلىققا[25] قەسەم ئىچكەن كىشىلەر تۆت ئاي ساقلىشى كېرەك، ئەگەر ئۇلار (قەسىمىدىن) يانسا، ئاللاھ ھەقىقەتەن ئەپۇ-مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر، ئاللاھ ناھايىتى رەھىمدىلدۇر(226).
[25]. جاھىلىيەت ئەرەپلىرى ئوخشىمىغان سەۋەپلەر تۈرتكىسىدە خوتۇنلىرىغا ئاچچىقلىنىپ، ئۇلارغا يېقىنلاشمايدىغانلىقىغا قەسەم ئىچىشەتتى. بۇ ئەھۋالنىڭ چەك-چېگراسى بولمىغىنى ئۈچۈن بەزىدە يىللارچە يېقىنلاشمايتتى، ھەتتا خېتىنىمۇ بەرمەيتتى. مەزكۇر ئاياللار يولدىشى بار بىرى سۈپىتىدە ھەق-ھوقۇقلاردىن بەھرىمەن بولالمىغىنىدەك، باشقا بىرسىگە ياتلىقمۇ بولالمايتتى. بۇ ئايەت ئاياللارنى جاھىلىيەت بويۇنتۇرۇقىدىن قۇتۇلدۇرۇشنى مەقسەت قىلغان.
سۈرە بەقەرە 227-ئايەت
وَإِنْ عَزَمُوا الطَّلَاقَ فَإِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
ئەگەر ئۇلارنىڭ خېتىنى بېرىۋېتىش نىيىتىگە كەلسە، (بىلسۇنكى،) ئاللاھ ھەقىقەتەن ئاڭلاپ تۇرغۇچىدۇر، بىلىپ تۇرغۇچىدۇر(227).
سۈرە بەقەرە 228-ئايەت
وَالْمُطَلَّقَاتُ يَتَرَبَّصْنَ بِأَنفُسِهِنَّ ثَلَاثَةَ قُرُوءٍ وَلَا يَحِلُّ لَهُنَّ أَن يَكْتُمْنَ مَا خَلَقَ اللَّهُ فِي أَرْحَامِهِنَّ إِن كُنَّ يُؤْمِنَّ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَبُعُولَتُهُنَّ أَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ فِي ذَلِكَ إِنْ أَرَادُوا إِصْلَاحًا وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِي عَلَيْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَلِلرِّجَالِ عَلَيْهِنَّ دَرَجَةٌ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ
خېتى بېرىۋېتىلگەن ئاياللار ئۈچ ھەيز ئۆتكۈچە ئىددەت تۇتۇشى كېرەك. ئەگەر ئۇلار ئاللاھقا، ئاخىرەت كۈنىگە ئىشىنىدىكەن، ئۇنداقتا بالىياتقۇلىرىدىكى ئاللاھ ياراتقان نەرسە(يەنى بالا ياكى ھەيز)نى يوشۇرۇشى توغرا ئەمەس. ئەگەر ئۇلار ئەپلىشىپ قېلىشنى خالىسا، ئۇلارنىڭ ئەرلىرى شۇ مۇددەت ئىچىدە ئۇلارنى قايتۇرۇپ كېلىشكە (باشقىلارغا قارىغاندا) ئەڭ ھەقلىقتۇر. ئاياللىرى ئۈستىدە ئەرلىرىنىڭ يوللۇق ھەقلىرى بولغىنىدەك، ئەرلىرى ئۈستىدىمۇ ئاياللىرىنىڭ يوللۇق ھەقلىرى بار. (مەسئۇلىيەت نۇقتىسىدىن) ئەرلەر ئاياللارغا نىسبەتەن بىر دەرىجە ئۈستۈنلۈككە ئىگە. ئاللاھ ئۈستۈن قۇدرەت ئىگىسىدۇر، ھېكمەت بىلەن ئىش قىلغۇچىدۇر(228).
سۈرە بەقەرە 229-ئايەت
الطَّلَاقُ مَرَّتَانِ فَإِمْسَاكٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِيحٌ بِإِحْسَانٍ وَلَا يَحِلُّ لَكُمْ أَن تَأْخُذُوا مِمَّا آتَيْتُمُوهُنَّ شَيْئًا إِلَّا أَن يَخَافَا أَلَّا يُقِيمَا حُدُودَ اللَّهِ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا يُقِيمَا حُدُودَ اللَّهِ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا فِيمَا افْتَدَتْ بِهِ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلَا تَعْتَدُوهَا وَمَن يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ
تالاق ئىككى قېتىمدۇر، ئۇنىڭدىن كېيىن (خوتۇنى بىلەن) ياخشى ئۆتۈشى ياكى چىرايلىقچە قويۇۋېتىشى لازىم، ئاللاھنىڭ (ئەر-خوتۇنلار ھەققىدىكى) بەلگىلىمىلىرىگە رىئايە قىلالماسلىق خەۋپى بولمىسىلا، ئۆزۈڭلارنىڭ ئاياللىرىڭلارغا (تويلۇق ۋە باشقا) بەرگەن مال-مۈلۈكتىن ھېچقانداق نەرسىنى قايتۇرۇۋالماڭلار. ئەگەر ئەر-خوتۇننىڭ ئاللاھنىڭ بەلگىلىمىلىرىگە رىئايە قىلالماسلىق خەۋپى بولسا، خوتۇن (تالاق خېتىنى ئېلىش مەقسىتىدە ئەرگە) بىرنەرسە بەرسە ھەر ئىككىسىگە گۇناھ بولمايدۇ. ئەنە شۇلار ئاللاھ بەلگىلىگەن چېگرالاردۇر، ئۇنىڭدىن ئۆتۈپ كەتمەڭلار، ئاللاھ بەلگىلىگەن چېگرالاردىن ئۆتۈپ كەتكۈچىلەر زالىملارنىڭ دەل ئۆزىدۇر(229).
سۈرە بەقەرە 230-ئايەت
فَإِن طَلَّقَهَا فَلَا تَحِلُّ لَهُ مِن بَعْدُ حَتَّى تَنكِحَ زَوْجًا غَيْرَهُ فَإِن طَلَّقَهَا فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا أَن يَتَرَاجَعَا إِن ظَنَّا أَن يُقِيمَا حُدُودَ اللَّهِ وَتِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ يُبَيِّنُهَا لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ
ئەگەر ئەر خوتۇنىنى (ئۈچىنچى قېتىم) تالاق قىلسا، (ئايالى) باشقا ئەرگە تەگمىگىچە ئۇنىڭغا ھالال بولمايدۇ، ئەگەر كېيىنكى ئەر(مۇ) ئۇنىڭ خېتىنى بەرسە (ئۈچ ئايلىق ئىددىتى توشقاندىن كېيىن)، بۇرۇنقى ئەر بىلەن ئاللاھنىڭ بەلگىلىمىلىرىگە رىئايە قىلالايدىغانلىقىغا ئىشىنىشكەن ئەھۋال ئاستىدا يارىشىپ قالسا ئۇلارغا گۇناھ بولمايدۇ. بۇلار ئاللاھنىڭ بەلگىلىمىلىرىدۇركى، ئاللاھ ئۇلارنى ئىدراك قىلىدىغان كىشلەر ئۈچۈن بايان قىلىدۇ(230).
سۈرە بەقەرە 231-ئايەت
وَإِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِكُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ أَوْ سَرِّحُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ وَلَا تُمْسِكُوهُنَّ ضِرَارًا لِّتَعْتَدُوا وَمَن يَفْعَلْ ذَلِكَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ وَلَا تَتَّخِذُوا آيَاتِ اللَّهِ هُزُوًا وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَمَا أَنزَلَ عَلَيْكُم مِّنَ الْكِتَابِ وَالْحِكْمَةِ يَعِظُكُم بِهِ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ
سىلەر ئاياللىرىڭلارنى تالاق قىلغاندىن كېيىن، ئۇلارنىڭ ئىددىتى توشاي دەپ قالغان بولسا، ئۇلار بىلەن چىرايلىقچە يارىشىپ، ئۇلارنى تۇتۇپ قېلىڭلار ياكى چىرايلىقچە قويۇۋېتىڭلار، ئۇلارنى بوزەك قىلىش غەرىزىدە زىيان يەتكۈزۈپ، ئۇلارنى تۇتۇۋالماڭلار. كىمكى شۇنداق قىلىدىكەن، ئۆزىگە ئۆزى ئۇۋال قىلغان بولىدۇ. ئاللاھنىڭ ئايەتلىرىگە چاقچاق قىلماڭلار.ئاللاھنىڭ سىلەرگە بەرگەن نېمىتىنى ۋە سىلەرگە ۋەز-نەسىھەت قىلىش ئۈچۈن چۈشۈرگەن كىتابىنى ۋە ھېكمىتىنى ئېسىڭلاردا چىڭ تۇتۇڭلار، ئاللاھقا تەقۋادار– مەسئۇلىيەتچان بولۇڭلار. بىلىڭلاركى، ئاللاھ ھەممە نەرسىنى بىلگۈچىدۇر(231).
سۈرە بەقەرە 232-ئايەت
وَإِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلَا تَعْضُلُوهُنَّ أَن يَنكِحْنَ أَزْوَاجَهُنَّ إِذَا تَرَاضَوْا بَيْنَهُم بِالْمَعْرُوفِ ذَلِكَ يُوعَظُ بِهِ مَن كَانَ مِنكُمْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكُمْ أَزْكَى لَكُمْ وَأَطْهَرُ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ
ئاياللىرىڭلارنىڭ خېتىنى بەرگىنىڭلاردىن كېيىن، ئىددىتى توشۇپ بولغان ئاياللار بولغۇسى ئېرى بىلەن قائىدە-يوسۇن بويىچە پۈتۈشكەن بولسا، ئۇلارنى نىكاھلىنىشتىن توسماڭلار. بۇنىڭ بىلەن، ئاراڭلاردىن ئاللاھقا ۋە ئاخىرەت كۈنىگە ئىشەنگەنلەرگە نەسىھەت قىلىنىدۇ، بۇ (نەسىھەت) سىلەر ئۈچۈن ئەڭ پايدىلىق ۋە ئەڭ ياخشىدۇر. ئاللاھ بىلىدۇ، سىلەر بىلمەيسىلەر(232).
سۈرە بەقەرە 233-ئايەت
وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَن يُتِمَّ الرَّضَاعَةَ وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لَا تُكَلَّفُ نُفْسٌ إِلَّا وُسْعَهَا لَا تُضَارَّ وَالِدَةٌ بِوَلَدِهَا وَلَا مَوْلُودٌ لَّهُ بِوَلَدِهِ وَعَلَى الْوَارِثِ مِثْلُ ذَلِكَ فَإِنْ أَرَادَا فِصَالًا عَن تَرَاضٍ مِّنْهُمَا وَتَشَاوُرٍ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا وَإِنْ أَرَدتُّمْ أَن تَسْتَرْضِعُوا أَوْلَادَكُمْ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِذَا سَلَّمْتُم مَّا آتَيْتُم بِالْمَعْرُوفِ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ
ئانىلار پەرزەنتلىرىنى تولۇق ئېمىتمەكچى بولسا، ساق ئىككى يىل ئېمىتىشى لازىم. ئۇلارنىڭ يېمەك-ئىچمەك ۋە كىيىم-كېچەكلىرىنى تەمىنلەش ئاتىنىڭ بۇرچى بولۇپ، ھېچكىمگە قولىدىن كەلمەيدىغان مەسئۇلىيەت ئارتىلمايدۇ. ئانىنى بالىسى سەۋەبلىك زىيان تارتقۇزماسلىق، ئاتىنىمۇ بالىسى سەۋەبلىك زىيان تارتقۇزماسلىق لازىم. (ئاتا ۋاپات بولۇپ كەتكەن تەقدىردە،) يۇقىرىقىلارنى ئادا قىلىش ۋارىسنىڭ مەسئۇلىيىتىدۇر. ئەگەر ئاتا-ئانا مەسلىھەتلىشىپ (بالىنى ئىككى يىل توشماستىنلا) سۈتتىن ئايرىۋەتمەكچى بولسا، ئۇلارغا ھېچبىر گۇناھ بولمايدۇ. ئەگەر بالىلىرىڭلارنى (ئىنىكئانىلارغا) ئېمىتتۈرمەكچى بولساڭلار، قائىدە بويىچە ئۇلارنىڭ ھەققىنى بەرسەڭلارلا سىلەرگە ھېچ گۇناھ بولمايدۇ. ئاللاھقا تەقۋادار– مەسئۇلىيەتچان بولۇڭلار، بىلىڭلاركى، ئاللاھ سىلەرنىڭ قىلغان ئىش-ھەرىكىتىڭلارنى كۆرۈپ تۇرغۇچىدۇر(233).
سۈرە بەقەرە 234-ئايەت
وَالَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنكُمْ وَيَذَرُونَ أَزْوَاجًا يَتَرَبَّصْنَ بِأَنفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَعَشْرًا فَإِذَا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا فَعَلْنَ فِي أَنفُسِهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ
ئاراڭلاردا ئېرى ۋاپات بولۇپ تۇل قالغان ئاياللار بولسا، تۆت ئاي ئون كۈن ئىددەت تۇتۇشى (كۈتۈپ تۇرۇشى) لازىم. ئۇلارنىڭ ئىددىتى توشقاندىن كېيىن، ئۆزىنىڭ نىكاھ ئىشى توغرۇلۇق قائىدە بويىچە ئىش قىلسا، سىلەرگە (يەنى شۇ ئاياللارغا ئىگىدارچىلىق قىلغۇچىلارغا) ھېچ گۇناھ بولمايدۇ. ئاللاھ سىلەرنىڭ قىلغان ئىش-ھەرىكىتىڭلاردىن خەۋەرداردۇر(234).
سۈرە بەقەرە 235-ئايەت
وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا عَرَّضْتُم بِهِ مِنْ خِطْبَةِ النِّسَاءِ أَوْ أَكْنَنتُمْ فِي أَنفُسِكُمْ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّكُمْ سَتَذْكُرُونَهُنَّ وَلَكِن لَّا تُوَاعِدُوهُنَّ سِرًّا إِلَّا أَن تَقُولُوا قَوْلًا مَّعْرُوفًا وَلَا تَعْزِمُوا عُقْدَةَ النِّكَاحِ حَتَّى يَبْلُغَ الْكِتَابُ أَجَلَهُ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي أَنفُسِكُمْ فَاحْذَرُوهُ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَفُورٌ حَلِيمٌ
ئىددىتى توشمىغان ئاياللارغا ئۇلار بىلەن ئۆيلۈك-ئوچاقلىق بولۇش ئارزۇيۇڭلارنى يېپىق ئۇسۇلدا دارىتىپ قويساڭلار ياكى ئۇنى دىلىڭلاردا يوشۇرۇن تۇتساڭلار سىلەرگە ھېچ گۇناھ بولمايدۇ. (قانداقلا بولمىسۇن) ئۇلارغا ئېغىز ئاچىدىغانلىقىڭلارنى ئاللاھ بىلىدۇ، لېكىن ئۇلار بىلەن يوشۇرۇن ۋەدىلىشىپ قويماڭلار، پەقەت مۇۋاپىق سۆز قىلساڭلار بولىدۇ. ئىددىتى توشمىغىچە ئۇلار بىلەن نىكاھلىنىشقا ئۇرۇنماڭلار، بىلىڭلاركى، ئاللاھ دىلىڭلاردىكىنى بىلىپ تۇرىدۇ، ئاللاھتىن تەپ تارتىڭلار. بىلىڭلاركى، ئاللاھ مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر، جازالاشقا ئالدىراپ كەتمىگۈچىدۇر(235).
سۈرە بەقەرە 236-ئايەت
لَّا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِن طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ مَا لَمْ تَمَسُّوهُنَّ أَوْ تَفْرِضُوا لَهُنَّ فَرِيضَةً وَمَتِّعُوهُنَّ عَلَى الْمُوسِعِ قَدَرُهُ وَعَلَى الْمُقْتِرِ قَدَرُهُ مَتَاعًا بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُحْسِنِينَ
ئەگەر سىلەر يېقىنچىلىق قىلماي ياكى مەھرى (يەنى تويلۇق) ھەققى تەيىنلىمەي تۇرۇپ ئاياللىرىڭلارنىڭ خېتىنى بەرسەڭلار، سىلەرگە گۇناھ بولمايدۇ. (بۇنداق ئەھۋال ئاستىدىمۇ) ئۇلارغا بەلگىلىك مىقداردا پۇل-مال بېرىڭلار، باي ئۆز ھالىغا يارىشا، كەمبەغەلمۇ ئۆز ھالىغا يارىشا قائىدە بويىچە تۇرمۇش خىراجىتى بەرسۇن. (بۇ) ياخشى ئادەملەرنىڭ ئۆتەشكە تېگىشلىك مەجبۇرىيىتىدۇر(236).
سۈرە بەقەرە 237-ئايەت
وَإِن طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِن قَبْلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ وَقَدْ فَرَضْتُمْ لَهُنَّ فَرِيضَةً فَنِصْفُ مَا فَرَضْتُمْ إِلَّا أَن يَعْفُونَ أَوْ يَعْفُوَ الَّذِي بِيَدِهِ عُقْدَةُ النِّكَاحِ وَأَن تَعْفُوا أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى وَلَا تَنسَوُا الْفَضْلَ بَيْنَكُمْ إِنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ
. ئەگەر سىلەر ئۇلارغا يېقىنچىلىق قىلىشتىن ئىلگىرى ۋە تويلۇقى تەيىنلىنىپ بولغاندىن كېيىن ئۇلارنىڭ خېتىنى بەرسەڭلار، تەيىنلەنگەن تويلۇقنىڭ يېرىمىنى بېرىڭلار، ئەمما ئاياللار ئۆتۈنۈپ بەرسە (يەنى مەھرىدىن ۋاز كېچىپ پۈتۈنلەي ئالمىسا) ياكى نىكاھنىڭ تۈگۈنى ئۆز ئىلىكىدە بولغان ئەرلەر ئۆتۈنۈپ بەرسە (يەنى تەيىنلەنگەن تويلۇقنىڭ ھەممىسىنى ئايالغا بەرسە)، ئۇنىڭ يولى باشقا. (بۇ ئىش) شۇ بويىچە بولىدۇ. (ئى ئەرلەر!) سىلەرنىڭ ئۆتۈنۈپ بېرىشىڭلار تەقۋادارلىققا ئەڭ يېقىندۇر. ئۆزئارا ئېھسان-ياخشىلىق قىلىشنى ئۇنتۇماڭلار، ئاللاھ ھەقىقەتەن قىلغان ئىش-ھەرىكىتىڭلارنى كۆرۈپ تۇرغۇچىدۇر(237).
سۈرە بەقەرە 238-ئايەت
حَافِظُوا عَلَى الصَّلَوَاتِ وَالصَّلَاةِ الْوُسْطَى وَقُومُوا لِلَّهِ قَانِتِينَ
سىلەر نامازلارغا، بولۇپمۇ ئوتتۇرىدىكى (ئەسىر) نامازغا بەك ئەھمىيەت بېرىڭلار. ئاللاھنىڭ ھۇزۇرىدا (يەنى نامازدا) پۈتكۈل ۋۇجۇدۇڭلار بىلەن بېرىلىپ تۇرۇڭلار(238).
سۈرە بەقەرە 239-ئايەت
فَإِنْ خِفْتُمْ فَرِجَالًا أَوْ رُكْبَانًا فَإِذَا أَمِنتُمْ فَاذْكُرُوا اللَّهَ كَمَا عَلَّمَكُم مَّا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ
قورقۇنچتا قالغىنىڭلاردا، (نامازنى) پىيادە ياكى ئۇلاغلىق كېتىۋېتىپ ئوقۇڭلار. خاتىرجەملىككە ئېرىشكەندە، ئاللاھنىڭ سىلەرگە ئۆگەتكىنى بويىچە ئاللاھنى (ناماز ئارقىلىق) ياد ئېتىڭلار(239).
سۈرە بەقەرە 240-ئايەت
وَالَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنكُمْ وَيَذَرُونَ أَزْوَاجًا وَصِيَّةً لِّأَزْوَاجِهِم مَّتَاعًا إِلَى الْحَوْلِ غَيْرَ إِخْرَاجٍ فَإِنْ خَرَجْنَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِي مَا فَعَلْنَ فِي أَنفُسِهِنَّ مِن مَّعْرُوفٍ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ
ئاراڭلاردىكى ئۆزى ۋاپات بولۇپ ئايالى تۇل قېلىش ئېھتىمالى بارلار ئايالىنىڭ بىر يىلغىچە يېمەك-ئىچمەك، كىيىم-كېچەك بىلەن تەمىنلىنىشىنى، ئۆيىدىن ھەيدەپ چىقىرىلماسلىقىنى ۋەسىيەت قىلسۇن. ئەگەر (ئاياللىرى) ئۆزلىرى چىقىپ كەتسە، ئۇلارنىڭ ئۆزلىرىگە مۇناسىپ بولغىنىنى قىلغانلىقى سەۋەبىدىن سىلەرگە (يەنى ئەر تەرەپكە) گۇناھ بولمايدۇ. ئاللاھ ئۈستۈن قۇدرەت ئىگىسىدۇر، ھېكمەت بىلەن ئىش قىلغۇچىدۇر(240).
سۈرە بەقەرە 241-ئايەت
وَلِلْمُطَلَّقَاتِ مَتَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ
خېتى بېرىلگەن ئاياللارغا قائىدە بويىچە نەپىقە– ماددىي ياردەم بېرىش لازىم. (بۇ) تەقۋادار– مەسئۇلىيەتچان كىشىلەرنىڭ (ئۆتەشكە تېگىشلىك) بۇرچىدۇر(241).
سۈرە بەقەرە 242-ئايەت
كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ
ئەقىل يۈرگۈزۈشىڭلار ئۈچۈن ئاللاھ (ئۆز ئەھكاملىرىنى كۆرسىتىپ بېرىدىغان) ئايەتلىرىنى سىلەرگە مۇشۇنداق بايان قىلىدۇ(242).
سۈرە بەقەرە 243-ئايەت
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ خَرَجُوا مِن دِيَارِهِمْ وَهُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقَالَ لَهُمُ اللَّهُ مُوتُوا ثُمَّ أَحْيَاهُمْ إِنَّ اللَّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَشْكُرُونَ
سانى مىڭلارچە تۇرۇقلۇق (دۇشمەنگە قارشى تۇرماي)، ئۆلۈمدىن قورقۇپ يۇرتلىرىدىن چىقىپ كەتكەن كىشىلەرنى كۆرمىدۇڭمۇ؟[26] ئاللاھ ئۇلارنى «ئۆلۈڭلار» دېدى، نىھايەت، ئاللاھ ئۇلارغا ھايات بەخش ئەتتى. ئاللاھ ئىنسانلارغا ھەقىقەتەن پەزل– ئىلتىپات قىلغۇچىدۇر، لېكىن ئىنسانلارنىڭ تولىسى (ئاللاھنىڭ نېمىتىگە) مىننەتدارلىق بىلدۈرمەيدۇ(243).
[26]. بۇ ئايەتتە ئىسرائىل ئەۋلادلىرىدىن بىر قەبىلىنىڭ قىسسىسى بايان قىلىنىدۇ: پەيغەمبىرى ئۇلارنى دۈشمەنگە قارشى ئۇرۇش قىلىشقا بۇيرۇغان، لېكىن ئۇلار ۋەتەنگە پىداكارلىق كۆرسەتمەستىن، ئۆلۈمدىن قورقۇپ يۇرتلىرىنى تاشلاپ قېچىپ چىققان، ئاللاھنىڭ جازالىشى بىلەن ئۇلارنىڭ بىر قىسمى دۇشمەنلىرى تەرىپىدىن ئۆلتۇرۇلگەن، ئامان قالغانلار قايتىدىن بىرلىك-باراۋەرلىك ھاسىل قىلغاندىن كېيىن، تەجرىبە-ساۋاقنى يەكۈنلەپ قايتىدىن قەد كۆتۈرگەن.
سۈرە بەقەرە 244-ئايەت
وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
ئاللاھنىڭ يولىدا ئۇرۇش قىلىڭلار، بىلىڭلاركى، ئاللاھ ھەقىقەتەن ئاڭلاپ تۇرغۇچىدۇر، بىلىپ تۇرغۇچىدۇر(244).
سۈرە بەقەرە 245-ئايەت
مَّن ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا كَثِيرَةً وَاللَّهُ يَقْبِضُ وَيَبْسُطُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ
كىمكى ئاللاھقا قەرزىي ھەسەنە (ياخشى قەرز) بېرىدىكەن، ئاللاھ ئۇنىڭغا ھەسسىلەپ بېرىدۇ. ئاللاھ (بەزى كىشىلەرنىڭ رىزقىنى) تار قىلىدۇ، (بەزى كىشىلەرنىڭ رىزقىنى) كەڭ قىلىدۇ، (قىيامەت كۈنى) ئاللاھنىڭ ھۇزۇرىغا قايتۇرۇلىسىلەر(245).
سۈرە بەقەرە 246-ئايەت
أَلَمْ تَرَ إِلَى الْمَلَأِ مِن بَنِي إِسْرَائِيلَ مِن بَعْدِ مُوسَى إِذْ قَالُوا لِنَبِيٍّ لَّهُمُ ابْعَثْ لَنَا مَلِكًا نُّقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ قَالَ هَلْ عَسَيْتُمْ إِن كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتَالُ أَلَّا تُقَاتِلُوا قَالُوا وَمَا لَنَا أَلَّا نُقَاتِلَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَقَدْ أُخْرِجْنَا مِن دِيَارِنَا وَأَبْنَائِنَا فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتَالُ تَوَلَّوْا إِلَّا قَلِيلًا مِّنْهُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ
ساڭا مۇسادىن كېيىن ياشىغان ئىسرائىل ئەۋلادىلىرىنىڭ مۆتىۋەرلىرىنىڭ خەۋىرى يېتىپ كەلمىدىمۇ؟ ئۇلار ئەينى ۋاقىتتا ئۆزلىرىنىڭ نەبىسىگە : «بىزگە بىر قوماندان تەيىنلەپ بەرگىن، (ئۇنىڭ بىلەن دۈشمەنلەرگە قارشى) ئاللاھنىڭ يولىدا ئۇرۇش قىلايلى» دېگەن ئىدى. نەبى: «سىلەرگە ئۇرۇش قىلىش پەرز قىلىنسا، ئۇرۇش قىلماي قالارسىلەرمىكىن؟» دېۋىدى، ئۇلار: «يۇرتلىرىمىزدىن ھەيدەپ چىقىرىلغان ۋە بالا-چاقىلىرىمىزدىن جۇدا قىلىنغان تۇرساق قانداقمۇ ئاللاھنىڭ يولىدا ئۇرۇش قىلمايلى؟» دېيىشتى. ئۇلارغا ئۇرۇش قىلىش پەرز قىلىنىۋېدى، ئۇلارنىڭ ئاز بىر قىسمىدىن باشقا ھەممىسى ئۇرۇش قىلىشتىن باش تارتتى. ئاللاھ ئۆزىگە ئۇۋال قىلغۇچىلارنى ئوبدان بىلگۈچىدۇر(246).
[27]. ئىشموئىل ئىسملىك پەيغەمبەر كۆزدە تۇتۇلغان.
سۈرە بەقەرە 247-ئايەت
وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طَالُوتَ مَلِكًا قَالُوا أَنَّى يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنَا وَنَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَلَمْ يُؤْتَ سَعَةً مِّنَ الْمَالِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَيْكُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ وَاللَّهُ يُؤْتِي مُلْكَهُ مَن يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ
نەبىسى ئۇلارغا: «ئاللاھ ھەقىقەتەن سىلەرگە تالۇتنى قوماندان قىلىپ تەيىنلىدى» دېۋىدى، ئۇلار (نەبىسىگە ئېتىراز بىلدۈرۈپ): «ئۇ قانداقمۇ بىزگە قوماندان بولالايدۇ؟ قوماندانلىققا بىز ئۇنىڭدىن ھەقلىقمىز، ئۇنىڭ ئۈستىگە ئۇنىڭ مال-مۈلكى كۆپ بولمىسا» دېدى. نەبى: «ئاللاھ ھەقىقەتەن سىلەرگە (قوماندان قىلىشقا) ئۇنى تاللىدى، ئۇنىڭ ئىلمىنى مول ۋە بەدىنىنى قاۋۇل قىلدى، ئاللاھ ھۆكۇمرانلىقنى خالىغان ئادەمگە بېرىدۇ. ئاللاھ(نىڭ پەزلى– ئىلتىپاتى) كەڭدۇر، (ئۇنىڭغا كىمنىڭ لايىق بولىدىغانلىقىنى)ئەڭ ياخشى بىلگۈچىدۇر» دېدى(247).
سۈرە بەقەرە 248-ئايەت
وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَن يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَبَقِيَّةٌ مِّمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلَائِكَةُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ
ئۇلارغا نەبىسى ئېيتتى: «ئۇنىڭ قوماندانلىقىنىڭ ئالامىتى، سىلەرگە ساندۇقنىڭ (قايتا) كېلىشىدۇر، ساندۇقتا رەببىڭلار تەرىپىدىن كەلگەن كۆڭۈل خاتىرجەملىكى بىلەن مۇسا ۋە ھارۇن جەمەتىنىڭ مىراسلىرى (يەنى مۇسانىڭ ھاسىسى، كىيىمى ۋە تەۋرات يېزىلغان بەزى تاختىلار) بار، ئۇنى پەرىشتىلەر كۆتۈرۈپ كېلىدۇ. ئەگەر (ھەقىقىي رەۋىشتە) ئىمان ئېيتقۇچى بولساڭلار، بۇنىڭدا ئەلۋەتتە سىلەرگە بېشارەت بار»(248).
سۈرە بەقەرە 249-ئايەت
فَلَمَّا فَصَلَ طَالُوتُ بِالْجُنُودِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ مُبْتَلِيكُم بِنَهَرٍ فَمَن شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنِّي وَمَن لَّمْ يَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّي إِلَّا مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِيَدِهِ فَشَرِبُوا مِنْهُ إِلَّا قَلِيلًا مِّنْهُمْ فَلَمَّا جَاوَزَهُ هُوَ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ قَالُوا لَا طَاقَةَ لَنَا الْيَوْمَ بِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالَ الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلَاقُوا اللَّهِ كَم مِّن فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ
تالۇت قوشۇنى بىلەن (قارارگاھدىن يۈرۈشكە) چىققان چاغدا، (ئۇلارغا:) «ئاللاھ سىلەرنى بىر دەريا بىلەن سىنايدۇ، كىمكى ئۇنىڭدىن سۇ ئىچىدىكەن، ئۇ ماڭا تەۋە ئەمەس، بىر ئوچۇملا ئىچكۈچىلەر بۇنىڭ سىرتىدا. كىمكى دەريا سۈيىنى ئىچمىسە، ئۇ ھەقىقەتەن ماڭا تەۋەدۇر» دېدى. ئۇلارنىڭ ئىچىدىكى ئاز بىر قىسمىدىن باشقا ھەممىسى ئۇنىڭدىن (قانغۇچە) ئىچىشتى. تالۇت ۋە ئۇنىڭ بىلەن بىللە ئىمان ئېيقانلار دەريادىن ئۆتكەن چاغدا، ئۇلارنىڭ ئىچىدىن (دەريانىڭ بۇ تەرىپىدە قالغان) بىر تۈركۈمى (دۈشمەننىڭ كۆپلۈكىدىن قورقۇنچقا چۈشۈپ): «بۈگۈن بىز جالۇت ۋە ئۇنىڭ ئەسكەرلىرى بىلەن ئۇرۇشۇشقا بەرداشلىق بېرەلمەيمىز» دېدى. (تالۇتنىڭ تەۋەلىرىدىن) ئاللاھقا ئۇچرىشىدىغانلىقىنى بىلىدىغانلار: « سان جەھەتتىن ئاز بولغان تالاي قوشۇنلار ئاللاھنىڭ رۇخسىتى بىلەن، كۆپ قوشۇننىڭ ئۈستىدىن غەلىبە قىلغان، ئاللاھ چىداملىق كىشىلەر بىلەن بىللىدۇر» دېدى(249).
سۈرە بەقەرە 250-ئايەت
وَلَمَّا بَرَزُوا لِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالُوا رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَيْنَا صَبْرًا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ
ئۇلار جالۇت ۋە ئۇنىڭ قوشۇنى بىلەن ئۇچراشقان چاغدا (دۇئا قىلىپ): «رەببىمىز! بىزگە چىدامچانلىق بەخش ئەتكەيسەن، (ئۇرۇش مەيدانىدا) قەدەملىرىمىزنى مۇستەھكەم قىلغايسەن، كاپىر قوۋمگە قارشى بىزگە نۇسرەت ئاتا قىلغايسەن» دېدى(250).
سۈرە بەقەرە 251-ئايەت
فَهَزَمُوهُم بِإِذْنِ اللَّهِ وَقَتَلَ دَاوُدُ جَالُوتَ وَآتَاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَهُ مِمَّا يَشَاءُ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّفَسَدَتِ الْأَرْضُ وَلَكِنَّ اللَّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْعَالَمِينَ
شۇنىڭ بىلەن ئۇلار ئاللاھنىڭ رۇخسىتى بىلەن كاپىرلار قوشۇنىنى مەغلۇپ قىلدى، (مۆمىنلەر سېپىدىكى) داۋۇد (كاپىرلار سېپىدىكى) جالۇتنى ئۆلتۈردى، ئاللاھ داۋۇدقا سەلتەنەتنى، ئادىل ھۆكۈم چىقىرىش قابىلىيىتىنى ئاتا قىلدى، ئۇنىڭغا خالىغىنىنى بىلدۈردى. ناۋادا ئاللاھ ئىنسانلارنىڭ بەزىسىنى بەزىسى بىلەن مۇداپىئە قىلمىغان بولسا (يەنى كۈچلۈك تاجاۋۇزچىغا ئۇنىڭدىنمۇ كۈچلۈك بولغان بىرسىنى ئاپىرىدە قىلمىسا) ئىدى، يەر يۈزى ئەلۋەتتە خارابىلىككە ئايلىناتتى، لېكىن ئاللاھ (يامانلىقنى ئۈستۈنلۈككە ئىگە قىلماسلىق بىلەن) پۈتۈن جاھان ئەھلىگە چەكسىز پەزل– ئىلتىپات كۆرسەتكۈچىدۇر(251).
سۈرە بەقەرە 252-ئايەت
تِلْكَ آيَاتُ اللَّهِ نَتْلُوهَا عَلَيْكَ بِالْحَقِّ وَإِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ
ئەنە شۇ ئاللاھنىڭ ئايەتلىرىدۇركى، ئۇنى بىز ساڭا چىنلىق بىلەن ئوقۇپ بېرىمىز. (ئى مۇھەممەت!) سەن ئەلۋەتتە (ئاللاھنىڭ دەۋىتىنى يەتكۈزۈش ئۈچۈن ئەۋەتىلگەن) ئەلچىلەرنىڭ بىرىسەن(252).
سۈرە بەقەرە 253-ئايەت
تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ مِّنْهُم مَّن كَلَّمَ اللَّهُ وَرَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَاتٍ وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا اقْتَتَلَ الَّذِينَ مِن بَعْدِهِم مِّن بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَلَكِنِ اخْتَلَفُوا فَمِنْهُم مَّنْ آمَنَ وَمِنْهُم مَّن كَفَرَ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا اقْتَتَلُوا وَلَكِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ مَا يُرِيدُ
ئەنە شۇ ئەلچىلەرنىڭ بەزىسىگە بەزىسىدىن ئارتۇق ئالاھىدىلىكلەرنى بەخش ئەتتۇق، (مەسىلەن:) ئاللاھ ئۇلارنىڭ بەزىسى (يەنى مۇسا) بىلەن سۆزلەشتى ۋە بەزىسىنىڭ مەرتىۋىسىنى يۇقىرى كۆتۈردى. مەريەم ئوغلى ئىساغا (ئۆلۈكلەرنى تىرىلدۈرۈش، گاچىلارنى، بەرەس كېسىلىنى ساقايتىشقا ئوخشاش) روشەن دەلىللەرنى ئاتا قىلدۇق. ئۇنى روھۇلقۇدۇس (يەنى جىبرىئىل) بىلەن كۈچلەندۈردۇق، ئەگەر ئاللاھ خالىغان بولسا ئىدى، ئۇلاردىن كېيىن كەلگەنلەر ئۆزلىرىگە روشەن دەلىللەر كەلگەندىن كېيىن ئۆزئارا ئۇرۇشمىغان بۇلاتتى، لېكىن ئۇلار ئىختىلاپ قىلىشتى، بەزىسى ئىمان ئېيتتى، بەزىسى ئىنكار قىلدى. ئەگەر ئاللاھ خالىغان بولسا ئىدى، ئۇلار ئۆزئارا ئۇرۇشمايتتى، لېكىن ئاللاھ خالىغىنىنى قىلىدۇ(253).
سۈرە بەقەرە 254-ئايەت
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنفِقُوا مِمَّا رَزَقْنَاكُم مِّن قَبْلِ أَن يَأْتِيَ يَوْمٌ لَّا بَيْعٌ فِيهِ وَلَا خُلَّةٌ وَلَا شَفَاعَةٌ وَالْكَافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ
ئى ئىمان ئېيتقانلار! نە سودا-سېتىق، نە دوستلۇق نە ئارىغا كىرپ قۇتۇلدۇرۇۋېلىش بولمايدىغان كۈن (يەنى قىيامەت كۈنى) يېتىپ كېلىشتىن بۇرۇن، سىلەرگە بىز رىزق قىلىپ بەرگەن مال-مۈلۈكلەردىن (ياخشىلىق يوللىرىغا) چىقىم قىلىڭلار. تۇزكورلار– كاپىرلار زالىملارنىڭ دەل ئۆزىدۇرر(254).
سۈرە بەقەرە 255-ئايەت
اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مَن ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِندَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِّنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَلَا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ
يەككە-يېگانە ئاللاھتىن باشقا ھېچ ئىلاھ يوقتۇر؛ ئۇ ھەمىشە تىرىكتۇر– ھاياتلىقنىڭ مەنبەسى ۋە تايانچىسىدۇر، ھەممىنى باشقۇرۇپ تۇرغۇچىدۇر؛ ئۇ مۈگدەپ قالمايدۇ، ئۇنى ئۇيقۇ باسمايدۇ؛ ئاسمانلاردىكى ۋە زېمىندىكى ھەممە نەرسە ئۇنىڭدۇر؛ ئاللاھنىڭ رۇخسىتىسىز كىممۇ ئاللاھنىڭ ھۇزۇرىدا ئارىغا كىرىپ قۇتقۇزۇۋالالىسۇن؟ ئاللاھ بەندىلىرىنىڭ كۆز ئالدىدىكى ۋە ئارقىلىرىدىكى (يەنى ئۆتمۈش ۋە كەلگۈسىدىكى ئاشكارا ۋە مەخپىي) شەيئىلەرنى بىلىدۇ. ئۇ خالىمىغۇچە ئىنسانلار ئۇنىڭ ئىلمىدىن ھېچنەرسىگە ئېرىشەلمەيدۇ. ئۇنىڭ چەكسىز قۇدرىتى ۋە ھۆكۈمرانلىقى ئاسمانلارنى ۋە زېمىننى ئۆز دائىرىسى ئىچىگە ئالغان، ئاسمان-زېمىننى مۇھاپىزەت قىلىش ئۇنىڭغا ئېغىر كەلمەيدۇ. ئۇ ھەممىدىن ئۈستۈن، ھەممىدىن ئۇلۇغدۇر(255).
[28]. شاپائەت- ئارىغا كىرىش، قۇتۇلدۇرۇۋېلىش دېگەن مەنىدە.
سۈرە بەقەرە 256-ئايەت
لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَد تَّبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ فَمَن يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِن بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى لَا انفِصَامَ لَهَا وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
دىندا زورلاش يوق، ھەق بىلەن باتىل ئېنىق ئايرىلدى. كىمكى تاغۇت (يەنى ئىنساننى ئاللاھتىن يىراقلاشتۇرىدىغان ھەرقانداق نەرسە)نى رەت قىلىپ ئاللاھقا ئىشىنىدىكەن، سۇنماس، مەھكەم تۇتقىنى تۇتقان بولىدۇ. ئاللاھ ئاڭلاپ ، بىلىپ تۇرغۇچىدۇر(256).
سۈرە بەقەرە 257-ئايەت
اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُم مِّنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ
ئاللاھ ئىمان ئېيتقانلارنىڭ دوستىدۇر، ئاللاھ ئۇلارنى قاراڭغۇلۇقلاردىن يورۇقلۇققا چىقىرىدۇ؛ كاپىرلارنىڭ دوستلىرى بولسا تاغۇتلاردۇر. تاغۇتلار ئۇلارنى يورۇقلۇقتىن قاراڭغۇلۇقلارغا چىقىرىدۇ. ئەنە شۇلار دوزاختا مەڭگۇ قالغۇچى دوزىخىلاردۇر(257).
سۈرە بەقەرە 258-ئايەت
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِي حَاجَّ إِبْرَاهِيمَ فِي رَبِّهِ أَنْ آتَاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ إِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّيَ الَّذِي يُحْيِي وَيُمِيتُ قَالَ أَنَا أُحْيِي وَأُمِيتُ قَالَ إِبْرَاهِيمُ فَإِنَّ اللَّهَ يَأْتِي بِالشَّمْسِ مِنَ الْمَشْرِقِ فَأْتِ بِهَا مِنَ الْمَغْرِبِ فَبُهِتَ الَّذِي كَفَرَ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ
ئاللاھ ئاتا قىلغان سەلتەنىتى تۈپەيلى ئىبراھىم بىلەن رەببى توغرىسىدا مۇنازىرىلەشكەن ئادەمنى كۆرمىدىڭمۇ؟ ئەينى چاغدا ئىبراھىم: «مېنىڭ رەببىم ھايات بەخش ئېتىدۇ ۋە جاننى ئالىدۇ» دېگەن ئىدى، ئۇ: «مەنمۇ ھايات بەخش ئېتىمەن ۋە جاننى ئالىمەن» دېدى. ئىبراھىم: «ئاللاھ قۇياشنى شەرقتىن چىقىرىدۇ، ئۇنداقتا سەنمۇ ئۇنى غەربتىن چىقىرىپ باققىنە قېنى؟» دېۋىدى، ئۇ كاپىر مات بولدى. ئاللاھ زالىم كىشىلەر توپىنى توغرا يولغا ئېرىشتۈرمەيدۇ(258).
سۈرە بەقەرە 259-ئايەت
أَوْ كَالَّذِي مَرَّ عَلَى قَرْيَةٍ وَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلَى عُرُوشِهَا قَالَ أَنَّى يُحْيِي هَذِهِ اللَّهُ بَعْدَ مَوْتِهَا فَأَمَاتَهُ اللَّهُ مِائَةَ عَامٍ ثُمَّ بَعَثَهُ قَالَ كَمْ لَبِثْتَ قَالَ لَبِثْتُ يَوْمًا أَوْ بَعْضَ يَوْمٍ قَالَ بَل لَّبِثْتَ مِائَةَ عَامٍ فَانظُرْ إِلَى طَعَامِكَ وَشَرَابِكَ لَمْ يَتَسَنَّهْ وَانظُرْ إِلَى حِمَارِكَ وَلِنَجْعَلَكَ آيَةً لِّلنَّاسِ وَانظُرْ إِلَى الْعِظَامِ كَيْفَ نُنشِزُهَا ثُمَّ نَكْسُوهَا لَحْمًا فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُ قَالَ أَعْلَمُ أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
ياكى سەن تام، ئۆگزىلىرى يىقىلىپ ۋەيران بولغان (خارابە) بىر قىشلاققا يولى چۈشكەن بىراۋنى كۆرمىدىڭمۇ؟ ئۇ (ئەجەبلىنىپ): «ئاللاھ بۇ قىشلاقنىڭ ئۆلگەن ئاھالىسىنى قانداق تىرىلدۈرەر؟» دېدى. ئاللاھ ئۇنى يۈز يىل ئۆلۈك ھالىتىدە تۇرغۇزۇپ، ئاندىن (كامالى قۇدرىتىنى كۆرسىتىش ئۈچۈن) تىرىلدۈردى. ئاللاھ (پەرىشتە ئارقىلىق) ئۇنىڭدىن: «(بۇ ھالەتتە) قانچىلىك تۇردۇڭ؟» دەپ سورىۋىدى، ئۇ: «بىر كۈن ياكى بىر كۈنگە يەتمەيدىغان ۋاقىت تۇردۇم» دېدى. ئاللاھ ئېيتتى: «ئۇنداق ئەمەس، (تولۇق) 100 يىل تۇردۇڭ! يېمەك ئىچمىكىڭگە قارىغىنكى، بۇزۇلمىغان؛ ئېشىكىڭگە قارىغىنكى (ئۇنىڭ سۆڭەكلىرى چىرىپ كەتكەن). (ساڭا يۇقىرىقىدەك ئادەتتىن تاشقىرى ئىشلارنى قىلغانلىقىمىز) سېنى بىز كىشىلەرگە (ئۆلۈمدىن كېيىن تىرىلىشكە مۇناسىۋەتلىك قۇدرىتىمىزنىڭ) دەلىلى قىلىش ئۈچۈندۇر. بۇ سۆڭەكلەرگە قارىغىنكى، ئۇنى قانداق قۇراشتۇرىمىز، ئاندىن ئۇنىڭغا گۆش قوندۇرىمىز. (يۇقىرىقى ئىشلار) ئۇنىڭغا ئايدىڭ بولغان چاغدا (يەنى ئۇ روشەن مۆجىزىلەرنى كۆرگەن چاغدا)، ئۇ: «مەن ئاللاھنىڭ ھەممە نەرسىگە قادىر ئىكەنلىكىنى بىلدىم» دېدى (259).
سۈرە بەقەرە 260-ئايەت
وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ أَرِنِي كَيْفَ تُحْيِي الْمَوْتَى قَالَ أَوَلَمْ تُؤْمِن قَالَ بَلَى وَلَكِن لِّيَطْمَئِنَّ قَلْبِي قَالَ فَخُذْ أَرْبَعَةً مِّنَ الطَّيْرِ فَصُرْهُنَّ إِلَيْكَ ثُمَّ اجْعَلْ عَلَى كُلِّ جَبَلٍ مِّنْهُنَّ جُزْءًا ثُمَّ ادْعُهُنَّ يَأْتِينَكَ سَعْيًا وَاعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ
ئەينى چاغدا ئىبراھىم: «رەببىم! ئۆلۈكلەرنى قانداق تىرىلدۈرىدىغانلىقىڭنى ماڭا كۆرسەتكەن بولساڭ» دېۋىدى، ئاللاھ: «(ئۆلۈكلەرنى تىرىلدۈرەلەيدىغانلىقىمغا) ئىشەنمىدىڭمۇ؟» دېدى. ئىبراھىم: «ئىشەندىم، لېكىن كۆڭلۈم قانائەت تاپسۇن ( دەپ كۆرۈشنى ئارزۇ قىلىمەن)» دېدى. ئاللاھ ئېيتتى: « ئۇنداقتا قۇشتىن تۆتنى تۇتۇپ ئۆزۈڭگە كۆندۈرگىن، ئاندىن ئۇلارنى (ئۆلتۈرۈپ پارچىلاپ،) ھەربىر تاغقا ئۇلاردىن بىر بۆلۈكىنى قويۇپ قويغىن، ئاندىن ئۇلارنى چاقىرغىن، ئۇلار دەرھال سېنىڭ ئالدىڭغا كېلىدۇ». بىلگىنكى، ئاللاھ ئۈستۈن قۇدرەت ئىگىسىدۇر، (ھەممىنىڭ ئۈستىدىن ھۆكۈم يۈرگۈزگۈچىدۇر(260).
سۈرە بەقەرە 261-ئايەت
مَّثَلُ الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنبُلَةٍ مِّائَةُ حَبَّةٍ وَاللَّهُ يُضَاعِفُ لِمَن يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ
مال-مۈلكىنى ئاللاھنىڭ يولىدا خەير-ساخاۋەت قىلىدىغانلارنىڭ مىسالى يەتتە باشاق چىقارغان، ھەر باشىقىدا يۈز تالدىن دان تۇتقان بىر تال ئۇرۇققا ئوخشايدۇ[29]، خالىغان كىشىگە ئاللاھ ھەسسىلەپ بېرىدۇ. ئاللاھ (ھەممىنى) قورشاۋىغا ئالغۇچى، (ھەممىنى) بىلگۈچىدۇر(261).
[29]. بۇ، ئاللاھ رازىلىقى ئۈچۈن خەير-ساخاۋەت قىلىنغان پۇل-مالنىڭ ساۋابىنىڭ ھەسسىلەپ كۆپ بولىدىغانلىقىغا مىسال.
سۈرە بەقەرە 262-ئايەت
الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ثُمَّ لَا يُتْبِعُونَ مَا أَنفَقُوا مَنًّا وَلَا أَذًى لَّهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ
مال-مۈلكىنى ئاللاھ يولىدا خەير-ساخاۋەت قىلىپ، ئارقىسىدىن ئۇنىڭغا مىننەت قىلمايدىغان ۋە (خەير ـ ساخاۋىتىگە ئېرىشكەنلەرنى) رەنجىتمەيدىغان كىشىلەرگە، رەببىنىڭ ھۇزۇرىدا ئەجىر-مۇكاپات بار، ئۇلارغا قورقۇنچ ۋە غەم-قايغۇ بولمايدۇ(262).
سۈرە بەقەرە 263-ئايەت
قَوْلٌ مَّعْرُوفٌ وَمَغْفِرَةٌ خَيْرٌ مِّن صَدَقَةٍ يَتْبَعُهَا أَذًى وَاللَّهُ غَنِيٌّ حَلِيمٌ
چىرايلىق گەپ-سۆز ۋە ئەپۇ قىلىش، سەدىقىدىن كىين رەنجىتكەندىن ئەۋزەلدۇر. ئاللاھ ئۆز-ئۆزىگە يېتەرلىك، جازالاشقا ئالدىراپ كەتمەيدىغان زاتتۇر(263).
سۈرە بەقەرە 264-ئايەت
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُم بِالْمَنِّ وَالْأَذَى كَالَّذِي يُنفِقُ مَالَهُ رِئَاءَ النَّاسِ وَلَا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ صَفْوَانٍ عَلَيْهِ تُرَابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَكَهُ صَلْدًا لَّا يَقْدِرُونَ عَلَى شَيْءٍ مِّمَّا كَسَبُوا وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ
ئى ئىمان ئېيتقان كىشىلەر! مال-مۈلكىنى كىشىلەرگە كۆز-كۆز قىلىش ئۈچۈن خەير-ساخاۋەت قىلىدىغان، ئاللاھقا ۋە ئاخىرەت كۈنىگە ئىشەنمەيدىغان كىشى (نىڭ قىلغان ياخشى ئىشىنى بىكار قىلىۋەتكەن)گە ئوخشاش، بەرگەن سەدىقەڭلەرنى مىننەت قىلىش ۋە رەنجىتىش بىلەن بىكار قىلىۋەتمەڭلار، (پۇل-مېلىنى باشقىلارغا كۆز-كۆز قىلىش ئۈچۈن خىراجەت قىلىدىغان) بۇنداق ئادەم خۇددى ئۈستىگە توپا-چاڭ قونۇپ قالغان، قاتتىق يامغۇردىن كېيىن (يۇيۇلۇپ) بۇرۇنقىدەك بولۇپ قالغان سىلىق تاشقا ئوخشايدۇ. بۇ تىپتىكى ئادەملەر قىلغان ياخشى ئىشلىرى ئۈچۈن ھېچقانداق ساۋابقا ئىگە بولالمايدۇ. ئاللاھ تۇزكور كىشلەر توپىنى توغرا يولغا يېتەكلىمەيدۇ(264).
سۈرە بەقەرە 265-ئايەت
وَمَثَلُ الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَتَثْبِيتًا مِّنْ أَنفُسِهِمْ كَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصَابَهَا وَابِلٌ فَآتَتْ أُكُلَهَا ضِعْفَيْنِ فَإِن لَّمْ يُصِبْهَا وَابِلٌ فَطَلٌّ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ
مال-مۈلكىنى ئاللاھنىڭ رازىلىقىنى ئىزدەپ ۋە چىن كۆڭلىدىن چىقىرىپ خەير-ساخاۋەت قىلىدىغان كىشىلەرنىڭ مىسالى، خۇددى يامغۇردىن بەھرىمەن بولسا مېۋىسى ئىككى ھەسسە كۆپ بولىدىغان، قاتتىق يامغۇردىن بەھرىمەن بولمىسا شەبنەم بىلەنمۇ قانىدىغان (يەنى قايسى ھالدا بولسۇن مېۋە بېرىدىغان) مۇنبەت يەردىكى بىر باغقا ئوخشايدۇ. ئاللاھ قىلغان ئىش-ھەرىكەتلىرىڭلارنى كۆرۈپ تۇرغۇچىدۇر(265).
سۈرە بەقەرە 266-ئايەت
أَيَوَدُّ أَحَدُكُمْ أَن تَكُونَ لَهُ جَنَّةٌ مِّن نَّخِيلٍ وَأَعْنَابٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ لَهُ فِيهَا مِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ وَأَصَابَهُ الْكِبَرُ وَلَهُ ذُرِّيَّةٌ ضُعَفَاءُ فَأَصَابَهَا إِعْصَارٌ فِيهِ نَارٌ فَاحْتَرَقَتْ كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ
ئاراڭلاردىن ئاستىدىن ئۆستەڭلەر ئېقىپ تۇرىدىغان، ئىچىدە ھەرخىل مېۋىلەر يېتىشىدىغان خورمىلىق، ئۈزۈملۈك بېغى بولغان، ئۆزى ياشىنىپ قالغان، بېقىشقا موھتاج بالىلىرى بار ھالەتتە، بېغىنىڭ بىر قارا بوران ئېلىپ كەلگەن ئوت ئۇچقۇنىدا كۆيۈپ كېتىشىنى كىممۇ ياقتۇرسۇن؟ سىلەرنىڭ چوڭقۇر ئويلىنىشىڭلار ئۈچۈن، ئاللاھ سىلەرگە ئايەتلىرىنى شۇنداق (گۈزەل مىسال بىلەن) بايان قىلىدۇ(266).
سۈرە بەقەرە 267-ئايەت
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنفِقُوا مِن طَيِّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ وَمِمَّا أَخْرَجْنَا لَكُم مِّنَ الْأَرْضِ وَلَا تَيَمَّمُوا الْخَبِيثَ مِنْهُ تُنفِقُونَ وَلَسْتُم بِآخِذِيهِ إِلَّا أَن تُغْمِضُوا فِيهِ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ
ئى ئىمان ئېيتقان كىشىلەر! سىلەر ئېرىشكەن نەرسىلەرنىڭ ۋە بىز سىلەرگە زېمىندىن چىقىرىپ بەرگەن نەرسىلەر (يەنى ئاشلىقلار، مېۋىلەر)نىڭ ياخشىلىرىدىن خەير-ساخاۋەت قىلىڭلار؛ ئۆزۈڭلارمۇ پەقەت كۆزۈڭلارنى يۇمۇپ تۇرۇپ ئالمىساڭلار قول ئۇزاتمايدىغان ناچارلىرىنى ئىلغاپ ساخاۋەت قىلىشقا ئۇرۇنماڭلار. بىلىڭلاركى، ئاللاھ (بۇنداق ساخاۋىتىڭلاردىن) بىھاجەتتۇر، مەدھىيىگە ئەڭ لايىقتۇر(267).
سۈرە بەقەرە 268-ئايەت
الشَّيْطَانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَيَأْمُرُكُم بِالْفَحْشَاءِ وَاللَّهُ يَعِدُكُم مَّغْفِرَةً مِّنْهُ وَفَضْلًا وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ
شەيتان سىلەرنى يوقسۇللۇق بىلەن قورقۇتىدۇ ۋە يامان ئىشلارغا ئۈندەيدۇ؛ ئاللاھ بولسا سىلەرگە ئۆز دەرگاھىدىن ئەپۇ-مەغپىرىتى ۋە پەزل-ئىلتىپاتىنى ۋەدە قىلىدۇ. ئاللاھ (شەپقەت ۋە ئەپۇ-مەغپىرەت جەھەتتىن) چەكسىزدۇر، بىلىپ تۇرغۇچىدۇر(268).
سۈرە بەقەرە 269-ئايەت
يُؤْتِي الْحِكْمَةَ مَن يَشَاءُ وَمَن يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْرًا كَثِيرًا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ
ئاللاھ ھېكمەت (توغرا ھۆكۈم چىقىرىش قابىلىيىتى)نى خالىغان بەندىسىگە ئاتا قىلىدۇ؛ كىمكگە ھېكمەت ئاتا قىلىنغان بولسا،ئۇنىڭغا كۆپ ياخشىلىق ئاتا قىلىنغان بولىدۇ. پەقەت ئەقىل-پاراسەت ئىگىلىرىلا پەند-نەسىھەت ئالىدۇ(269).
سۈرە بەقەرە 270-ئايەت
وَمَا أَنفَقْتُم مِّن نَّفَقَةٍ أَوْ نَذَرْتُم مِّن نَّذْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُهُ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنصَارٍ
نېمىنى خەير ـ ساخاۋەت قىلساڭلار ياكى (بۇ مەقسەتتە) نېمىنى ۋەدە قىلساڭلار، ئاللاھ ئۇنى ھەقىقەتەن بىلىپ تۇرىدۇ. (كەمبەغەللەرنى كۆرمەسكە سېلىۋېلىپ، ساخاۋەتكە قىزىقماي) ئۆزىگە ئۇۋال قىلغۇچىلارغا ھېچقانداق مەدەتكار چىقمايدۇ(270).
سۈرە بەقەرە 271-ئايەت
إِن تُبْدُوا الصَّدَقَاتِ فَنِعِمَّا هِيَ وَإِن تُخْفُوهَا وَتُؤْتُوهَا الْفُقَرَاءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَيُكَفِّرُ عَنكُم مِّن سَيِّئَاتِكُمْ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ
سىلەر سەدىقىلەرنى ئاشكارا بەرسەڭلارمۇ ياخشى، ئەگەر ئۇلارنى كەمبەغەللەرگە يوشۇرۇن رەۋىشتە بەرسەڭلار، بۇ ئۆزۈڭلار ئۈچۈن تېخىمۇ ياخشىدۇر. بۇ، سىلەرنىڭ بەزى گۇناھلىرىڭلارنى ياپىدۇ، ئاللاھ قىلىۋاتقان ئىشلىرىڭلاردىن خەۋەرداردۇر(271).
سۈرە بەقەرە 272-ئايەت
لَّيْسَ عَلَيْكَ هُدَاهُمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَن يَشَاءُ وَمَا تُنفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَلِأَنفُسِكُمْ وَمَا تُنفِقُونَ إِلَّا ابْتِغَاءَ وَجْهِ اللَّهِ وَمَا تُنفِقُوا مِنْ خَيْرٍ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنتُمْ لَا تُظْلَمُونَ
((ئى مۇھەممەت!) ئۇلارنى ھىدايەتكە ئېرىشتۈرۈش سېنىڭ مەسئۇلىيىتىڭ ئەمەس، لېكىن ئاللاھ خالىغان كىشىنى ھىدايەتكە ئېرىشتۈرىدۇ. نېمىنى خەير-ساخاۋەت قىلساڭلار، ئۇ ئۆزۈڭلارنىڭ مەنپەئەتى ئۈچۈندۇر، پەقەتلا ئاللاھنىڭ رازىلىقىنى ئىزدەپ خەير-ساخاۋەت قىلىڭلار، نېمىنى خەير-ساخاۋەت قىلساڭلار، سىلەرگە ئۇنىڭ ساۋابى تولۇق بېرىلىدۇ، سىلەرگە ئۇۋال قىلىنمايدۇۇ(272).
سۈرە بەقەرە 273-ئايەت
لِلْفُقَرَاءِ الَّذِينَ أُحْصِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَسْتَطِيعُونَ ضَرْبًا فِي الْأَرْضِ يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُم بِسِيمَاهُمْ لَا يَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا وَمَا تُنفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ
ئاللاھ يولىدىكى پائالىيەتلىرى سەۋەبلىك توسۇلۇپ قېلىپ (ئەركىنلىكى دەخلى-تەرۇزگە ئۇچرىغان، تىرىكچىلىك قىلىش ئۈچۈن)، يىراق جايلارغا بارالمايدىغان يوقسۇللارغا خەير-ساخاۋەت قىلىنىشى كېرەك. (بىرنەرسە) تىلىمىگەنلىكلىرىگە قاراپ، ئۇلارنىڭ ئەھۋالنى ئۇقمىغانلار ئۇلارنى بايمىكىن دەپ قالىدۇ، ئۇلارنى تەقى-تۇرقىدىن تونۇيسەن، ئۇلار كىشىلەرگە چاپلىشىۋېلىپ تىلەمچىلىك قىلمايدۇ. نېمىنىكى خەيرـساخاۋەت قىلساڭلار، ئاللاھ ھەقىقەتەن ئۇنى بىلگۈچىدۇر(273).
سۈرە بەقەرە 274-ئايەت
الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُم بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلَانِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ
پۇل-ماللىرىنى كېچىدىمۇ، كۈندۈزدىمۇ يوشۇرۇن ۋە ئاشكارا يوسۇندا خەير-ساخاۋەت قىلىدىغانلار رەببىنىڭ ھۇزۇرىدا مۇكاپاتقا ئېرىشىدۇ، ئۇلارغا (ئاخىرەتتە) قورقۇنچ بولمايدۇ ھەمدە ئۇلار قايغۇرمايدۇ(274).
سۈرە بەقەرە 275-ئايەت
الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَا لَا يَقُومُونَ إِلَّا كَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبَا وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا فَمَن جَاءَهُ مَوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّهِ فَانتَهَى فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَى اللَّهِ وَمَنْ عَادَ فَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ
جازانە-ئۆسۈم يېگەن ئادەملەر (قىيامەت كۈنى) جىن چاپلىشىپ قالغان ساراڭ ئادەملەردەك قوپىدۇ. بۇ شۇنىڭ ئۈچۈنكى، ئۇلار (ئاللاھ ھارام قىلغان ئىشنى ھالال ساناپ): «سودا-سېتىق جازانە-ئۆسۈمگە ئوخشاشتۇر» دېدى. ئاللاھ سودا-سېتىقنى ھالال قىلدى، جازانە-ئۆسۈمنى ھارام قىلدى. كىمكى رەببى تەرىپىدىن ۋەز-نەسىھەت يېتىپ كەلگەن ھامان (جازانىدىن) قول ئۈزسە، بۇرۇن ئالغىنى ئۆزىگە، ئۇنىڭ ھەققىدىكى ھۆكۈم ئاللاھقا قالىدۇ، قايتا جازانە قىلغانلار دوزىخىيلاردۇر، ئۇلار دوزاختا مەڭگۈ قالىدۇ(275).
سۈرە بەقەرە 276-ئايەت
يَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبَا وَيُرْبِي الصَّدَقَاتِ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ كُلَّ كَفَّارٍ أَثِيمٍ
ئاللاھ جازانە-ئۆسۈم (نىڭ بەرىكىتى)نى توزۇتۇۋېتىدۇ، سەدىقە– خەير-ساخاۋەت (نىڭ بەرىكىتى)نى زىيادە قىلىدۇ. ئاللاھ (جازانە-ئۆسۈمنى ھالال سانىغۇچى) ھەرقانداق تۇزكور گۇناھكارنى ياخشى كۆرمەيدۇ(276).
سۈرە بەقەرە 277-ئايەت
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ
ئىمان ئېيتقان، ياخشى ئىشلارنى قىلغان، نامازنى تەلەپكە لايىق ئادا قىلغان ۋە زاكات بەرگەن كىشىلەر رەببىنىڭ ھۇزۇرىدا كاتتا مۇكاپاتقا ئېرىشىدۇ، ئۇلارغا قورقۇنچ بولمايدۇ ۋە ئۇلار قايغۇرمايدۇ(277).
سۈرە بەقەرە 278-ئايەت
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَذَرُوا مَا بَقِيَ مِنَ الرِّبَا إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ
ئى ئىمان ئېيتقان كىشىلەر! ئاللاھقا تەقۋادار– مەسئۇلىيەتچان بولۇڭلار، ئەگەر ئاللاھقا ھەقىقىي ئىشىنىدىغان بولساڭلار، كىشىلەرنىڭ زىممىسىدە قېلىپ قالغان جازانە-ئۆسۈمدىن ۋاز كېچىڭلار (278).
سۈرە بەقەرە 279-ئايەت
فَإِن لَّمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِّنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَإِن تُبْتُمْ فَلَكُمْ رُءُوسُ أَمْوَالِكُمْ لَا تَظْلِمُونَ وَلَا تُظْلَمُونَ
ئەگەر بۇنىڭغا ئەمەل قىلمىساڭلار، ئاللاھ ۋە ئۇنىڭ رەسۇلىغا جەڭ ئېلان قىلغان بولىسىلەر. ئەگەر (جازانىخورلۇقتىن ۋاز كېچىپ) توۋا قىلساڭلار، (قەرز بەرگەن) سەرمايەڭلار ئۆزۈڭلارغا قالىدۇ، (شۇنىڭ بىلەن باشقىلارغىمۇ) ئۇۋال قىلمىغان، ئۇۋالچىلىققىمۇ ئۇچرىمىغان بولىسىلەر(279).
سۈرە بەقەرە 280-ئايەت
وَإِن كَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلَى مَيْسَرَةٍ وَأَن تَصَدَّقُوا خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ
ئەگەر قەرزدار قىيىن ئەھۋالدا بولسا، ئۇنىڭ ھالى ياخشىلانغۇچە كۈتۈپ تۇرۇڭلار، ئەگەر بىلسەڭلار، (قىيىنچىلىقتا قالغان قەرزداردىن قايتۇرۇپ ئالىدىغان قەرزنى ئۇنىڭغا) سەدىقە قىلىپ بېرىۋەتكىنىڭلار سىلەر ئۈچۈن تېخىمۇ ياخشىدۇر(280).
سۈرە بەقەرە 281-ئايەت
وَاتَّقُوا يَوْمًا تُرْجَعُونَ فِيهِ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ تُوَفَّى كُلُّ نَفْسٍ مَّا كَسَبَتْ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ
سىلەر شۇنداق بىر كۈندىن قورقۇڭلاركى، ئۇ كۈندە سىلەر ئاللاھنىڭ ھۇزۇرىغا قايتۇرۇلىسىلەر، ئاندىن ھەر كىشى قىلغان (ياخشى ـ يامان) ئىش-ھەرىكىتىنىڭ نەتىجىسىنى تولۇق كۆرىدۇ، ئۇلارغا ئۇۋال قىلىنمايدۇ(281).
سۈرە بەقەرە 282-ئايەت
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا تَدَايَنتُم بِدَيْنٍ إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى فَاكْتُبُوهُ وَلْيَكْتُب بَّيْنَكُمْ كَاتِبٌ بِالْعَدْلِ وَلَا يَأْبَ كَاتِبٌ أَن يَكْتُبَ كَمَا عَلَّمَهُ اللَّهُ فَلْيَكْتُبْ وَلْيُمْلِلِ الَّذِي عَلَيْهِ الْحَقُّ وَلْيَتَّقِ اللَّهَ رَبَّهُ وَلَا يَبْخَسْ مِنْهُ شَيْئًا فَإِن كَانَ الَّذِي عَلَيْهِ الْحَقُّ سَفِيهًا أَوْ ضَعِيفًا أَوْ لَا يَسْتَطِيعُ أَن يُمِلَّ هُوَ فَلْيُمْلِلْ وَلِيُّهُ بِالْعَدْلِ وَاسْتَشْهِدُوا شَهِيدَيْنِ مِن رِّجَالِكُمْ فَإِن لَّمْ يَكُونَا رَجُلَيْنِ فَرَجُلٌ وَامْرَأَتَانِ مِمَّن تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَدَاءِ أَن تَضِلَّ إِحْدَاهُمَا فَتُذَكِّرَ إِحْدَاهُمَا الْأُخْرَى وَلَا يَأْبَ الشُّهَدَاءُ إِذَا مَا دُعُوا وَلَا تَسْأَمُوا أَن تَكْتُبُوهُ صَغِيرًا أَوْ كبِيرًا إِلَى أَجَلِهِ ذَلِكُمْ أَقْسَطُ عِندَ اللَّهِ وَأَقْوَمُ لِلشَّهَادَةِ وَأَدْنَى أَلَّا تَرْتَابُوا إِلَّا أَن تَكُونَ تِجَارَةً حَاضِرَةً تُدِيرُونَهَا بَيْنَكُمْ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَلَّا تَكْتُبُوهَا وَأَشْهِدُوا إِذَا تَبَايَعْتُمْ وَلَا يُضَارَّ كَاتِبٌ وَلَا شَهِيدٌ وَإِن تَفْعَلُوا فَإِنَّهُ فُسُوقٌ بِكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَيُعَلِّمُكُمُ اللَّهُ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ
ئى ئىمان ئېيتقان كىشىلەر! مۇددەت بەلگىلەپ ئۆزئارا قەرز بېرىشسەڭلار، ئۇنى (ھۆججەت قىلىپ) يېزىپ قويۇڭلار، ئاراڭلاردىكى بىر پۈتۈكچى ئۇنى (كەم-زىيادە قىلماي) ئادىللىق بىلەن يازسۇن. ھەرقانداق پۈتۈكچى ئاللاھ تەلىم بەرگەندەك (توغرىلىق بىلەن) يېزىشتىن يالتايمىسۇن، ئۇ يازسۇن، قەرزدار (يازىدىغان كىشىگە) ئېيتىپ بەرسۇن، رەببى بولغان ئاللاھتىن قورقسۇن، قەرز ئالغان نەرسىدىن ھېچنېمىنى كېمەيتىۋەتمىسۇن. ئەگەر قەرزدار ئادەم ئەقلىي ياكى جىسمانىي جەھەتتىن يېتەرسىز بولسا ياكى ئېيتىپ بېرەلىگۈدەك ئەھۋالى بولمىسا، ئۇنىڭ ئىشلىرىنى باشقۇرغۇچى ئادەم ئادىللىق بىلەن ئېيتىپ بەرسۇن. سىلەر ئاراڭلاردىن ئىككى ئەركىشىنى گۇۋاھلىققا تەكلىپ قىلىڭلار؛ ئەگەر ئىككى ئەر كىشى تېپىلمىسا، ئۆزۈڭلار (ئادالىتىگە، دىيانىتىگە) ئىشەنچ قىلىدىغان ئادەملەردىن بىر ئەر، ئىككى ئايالنى گۇۋاھلىققا تەكلىپ قىلىڭلار، بۇ ئىككى ئايالنىڭ بىرى ئۇنتۇپ قالسا، يەنە بىرى ئېسىگە سالىدۇ. گۇۋاھچىلار (گۇۋاھلىققا) چاقىرىلغاندا (گۇۋاھچى بولۇشتىن) باش تارتمىسۇن. قەرز مەيلى ئاز، مەيلى كۆپ بولسۇن، ئۇنى قايتۇرۇش ۋاقتى بىلەن قوشۇپ يېزىشتىن ئېرىنمەڭلار. بۇنداق قىلىش ئاللاھنىڭ نەزىرىدە ئەڭ ئادىللىقتۇر ۋە گۇۋاھلىق ئۈچۈن ئەڭ ئىسپاتلىقتۇر، گۇمانلىنىپ قالماسلىقىڭلارغا ئەڭ يېقىندۇر. لېكىن ئاراڭلاردا قىلىشقان قولمۇقول سودىدا ھۆججەت يازمىساڭلارمۇ ھېچ گۇناھ بولمايدۇ. ئۆزئارا سودا قىلىشقان ۋاقتىڭلاردا گۇۋاھچى (ئىسپات) تۇرغۇزۇڭلار، پۈتۈكچىگىمۇ، گۇۋاھچىغىمۇ زىيان يەتكۈزۈلمىسۇن؛ ئەگەر زىيان يەتكۈزسەڭلار گۇناھ ئۆتكۈزگەن بولىسىلەر، ئاللاھقا تەقۋادار– مەسئۇلىيەتچان بولۇڭلار، ئاللاھ سىلەرگە تەلىم بېرىدۇ، ئاللاھ ھەممە نەرسىنى بىلگۈچىدۇر(282).
سۈرە بەقەرە 283-ئايەت
وَإِن كُنتُمْ عَلَى سَفَرٍ وَلَمْ تَجِدُوا كَاتِبًا فَرِهَانٌ مَّقْبُوضَةٌ فَإِنْ أَمِنَ بَعْضُكُم بَعْضًا فَلْيُؤَدِّ الَّذِي اؤْتُمِنَ أَمَانَتَهُ وَلْيَتَّقِ اللَّهَ رَبَّهُ وَلَا تَكْتُمُوا الشَّهَادَةَ وَمَن يَكْتُمْهَا فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ
ئەگەر سىلەر سەپەر ئۈستىدە بولۇپ پۈتۈكچى تاپالمىساڭلار، (ھۆججەت ئورنىغا) بىرەر نەرسىنى رەنىگە تاپشۇرساڭلار بولىدۇ؛ ئەگەر ئۆزئارا ئىشىنىپ (ھۆججەت ياكى رەنە تەلەپ قىلماي) ئامانەت قويسا، ئۇ چاغدا ئامانەتنى ئالغۇچى ئادەم ئامانەتنى (ئىگىسىگە ۋاقتىدا) تاپشۇرسۇن، (قەرزدار ئامانەتكە رىئايە قىلىشتا) رەببى بولغان ئاللاھتىن قورقسۇن. گۇۋاھلىقنى يوشۇرماڭلار، كىمكى ئۇنى يوشۇرىدىكەن، ھەقىقەتەن ئۇنىڭ قەلبى گۇناھقا پاتقان بولىدۇ. ئاللاھ قىلمىشىڭلارنى تامامەن بىلىپ تۇرغۇچىدۇر(283).
سۈرە بەقەرە 284-ئايەت
لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَإِن تُبْدُوا مَا فِي أَنفُسِكُمْ أَوْ تُخْفُوهُ يُحَاسِبْكُم بِهِ اللَّهُ فَيَغْفِرُ لِمَن يَشَاءُ وَيُعَذِّبُ مَن يَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
ئاسمانلاردىكى، زېمىندىكى مەۋجۇدات ئاللاھقا مەنسۇپتۇر. دىلىڭلاردىكىنى مەيلى ئاشكارىلاڭلار، مەيلى يوشۇرۇڭلار، ئۇنىڭ ئۈچۈن ئاللاھ سىلەردىن ھېساب ئالىدۇ. ئاندىن ئاللاھ خالىغان كىشىنى ئەپۇ– مەغپىرەت قىلىدۇ، خالىغان كىشىنى جازالايدۇ. ئاللاھ ھەممە نەرسىگە قادىردۇر(284).
سۈرە بەقەرە 285-ئايەت
آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْهِ مِن رَّبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِّن رُّسُلِهِ وَقَالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ
بۇ رەسۇل(يەنى مۇھەممەت) رەببى تەرىپىدىن ئۆزىگە چۈشۈرۈلگەنگە ئىشەندى، مۆمىنلەرمۇ ئىشەندى، ئۇلارنىڭ ھەممىسى ئاللاھقا، ئاللاھنىڭ پەرىشتىلىرىگە، كىتابلىرىغا ۋە رەسۇللىرىغا ئىشەندى. (ئۇلار) «ئاللاھنىڭ رەسۇللىرى ئارىسىدا ئايرىمىچىلىق قىلمايمىز» دەيدۇ. ئۇلار: «بىز (دەۋىتىڭنى) ئاڭلىدۇق ۋە (ئەمرىڭگە) ئىتائەت قىلدۇق، رەببىمىز! سېنىڭ ئەپۇ– مەغپىرىتىڭنى تىلەيمىز، ئاخىر قايتىدىغان جايىمىز سېنىڭ ھۇزۇرۇڭدۇر» دەيدۇ(285).
سۈرە بەقەرە 286-ئايەت
لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِن نَّسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا رَبَّنَا وَلَا تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِنَا رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلْنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا أَنتَ مَوْلَانَا فَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ
ئاللاھ ھېچكىمگە قۇربىتى يەتمەيدىغان ئىشنى يۈكلىمەيدۇ . ھەركىمنىڭ قىلغان ياخشىلىقىنىڭ مۇكاپاتى ئۆزىگىدۇر، يامانلىقىنىڭ جازاسىمۇ ئۆزىگىدۇر. (ئۇلار:) «رەببىمىز! ئەگەر بىز ئۇنتۇپ قالغان ياكى خاتالاشقان بولساق، بىزنى جازاغا تارتمىغايسەن. رەببىمىز! بىزدىن ئىلگىرىكىلەرگە يۈكلىگىنىڭگە ئوخشاش، بىزگە ئېغىر يۈك يۈكلىمىگەيسەن. رەببىمىز! قۇربىمىز يەتمەيدىغان نەرسىنى بىزگە يۈكلىمىگەيسەن، بىزنى كەچۈرگەيسەن، بىزنى ئەپۇ-مەغپىرەت قىلغايسەن، بىزگە مېھىر-شەپقەت قىلغايسەن، سەن بىزنىڭ ئىگىمىزسەن، كاپىر قوۋمگە قارشى بىزگە نۇسرەت ئاتا قىلغايسەن» (دەپ دۇئا قىلىدۇ) (286).
Flag Counter