سۈرە يۈسۈف
سۈرە يۈسۈف 1-ئايەت
الر تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْمُبِينِ
ئەلىف، لام، را. بۇ ئېنىق بايان قىلغۇچى كىتابنىڭ ئايەتلىرىدۇر(1).
سۈرە يۈسۈف 2-ئايەت
إِنَّا أَنزَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لَّعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ
شۈبھىسىزكى، بىز ئۇنى ئەرەبچە قۇرئان قىلىپ چۈشۈردۇق، ئۈمىدكى، (بۇ ئارقىلىق) ئەقلىڭلارنى ئىشلەتكەيسىلەر(2).
سۈرە يۈسۈف 3-ئايەت
نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِمَا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ هَذَا الْقُرْآنَ وَإِن كُنتَ مِن قَبْلِهِ لَمِنَ الْغَافِلِينَ
بۇ قۇرئاننى ساڭا ۋەھىي قىلىش ئارقىلىق، ساڭا قىسسىلەرنى ئەڭ چىرايلىق رەۋىشتە ئېيتىپ بېرىمىز. سەن بۇنىڭدىن ئىلگىرى (بۇ قىسسىلەردىن) خەۋەرسىز ئىدىڭ(3).
سۈرە يۈسۈف 4-ئايەت
إِذْ قَالَ يُوسُفُ لِأَبِيهِ يَا أَبَتِ إِنِّي رَأَيْتُ أَحَدَ عَشَرَ كَوْكَبًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ رَأَيْتُهُمْ لِي سَاجِدِينَ
ئەينى چاغدا يۈسۈپ دادىسى (ياقۇپ)غا: «جېنىم دادا! مەن چۈشۈمدە ئون بىر پىلانىتنى ۋە قۇياش بىلەن ئاينى كۆردۈم، ئۇلار ماڭا تەزىم قىلىۋاتاتتى» دېۋىدى(4)،
سۈرە يۈسۈف 5-ئايەت
قَالَ يَا بُنَيَّ لَا تَقْصُصْ رُؤْيَاكَ عَلَى إِخْوَتِكَ فَيَكِيدُوا لَكَ كَيْدًا إِنَّ الشَّيْطَانَ لِلْإِنسَانِ عَدُوٌّ مُّبِينٌ
دادىسى: «جېنىم ئوغلۇم! چۈشۈڭنى قېرىنداشلىرىڭغا ئېيتمىغىن، ساڭا سۇيىقەست قىلىپ قويمىسۇن. شەيتان ئىنسانغا راستتىنلا ئوچۇق دۈشمەندۇر(5).
سۈرە يۈسۈف 6-ئايەت
وَكَذَلِكَ يَجْتَبِيكَ رَبُّكَ وَيُعَلِّمُكَ مِن تَأْوِيلِ الْأَحَادِيثِ وَيُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَعَلَى آلِ يَعْقُوبَ كَمَا أَتَمَّهَا عَلَى أَبَوَيْكَ مِن قَبْلُ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْحَاقَ إِنَّ رَبَّكَ عَلِيمٌ حَكِيمٌ
رەببىڭ سېنى شۇ تەرىقىدە تاللايدۇ، ساڭا (چۈشۈڭدە كۆرگەن) ھادىسىلەرنىڭ بىر قىسىم تەبىرىنى بىلدۈرىدۇ. ئاللاھ ئۆزىنىڭ نېمىتىنى ئىلگىرى سېنىڭ ئىككى بوۋاڭ – ئىبراھىم، ئىسھاقلارغا تولۇق بەرگىنىدەك، ساڭىمۇ ۋە ياقۇپ ئەۋلادىغىمۇ تولۇق بېرىدۇ. شۈبھىسىزكى، رەببىڭ (ھەممىنى) بىلگۈچىدۇر،ھېكمەت بىلەن ئىش قىلغۇچىدۇر» دېدى(6).
سۈرە يۈسۈف 7-ئايەت
لَّقَدْ كَانَ فِي يُوسُفَ وَإِخْوَتِهِ آيَاتٌ لِّلسَّائِلِينَ
يۈسۈپ ۋە قېرىنداشلىرىدا (يەنى ئۇلارنىڭ قىسسىسىلىرىدە) سورىغۇچىلار ئۈچۈن نۇرغۇن ئىبرەتلەر بار(7).
سۈرە يۈسۈف 8-ئايەت
إِذْ قَالُوا لَيُوسُفُ وَأَخُوهُ أَحَبُّ إِلَى أَبِينَا مِنَّا وَنَحْنُ عُصْبَةٌ إِنَّ أَبَانَا لَفِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ
ئەينى چاغدا (يۈسۈپنىڭ قانداش بىر تۇغقانلىرى بىر-بىرىگە): «يۈسۈپ ۋە ئۇنىڭ (قان) قېرىندىشى (بۇنيامىن) ئاتىمىزغا بىزدىنمۇ بەكرەك سۆيۈملۈكتۇر، ھالبۇكى، بىز (سانىمىز خېلىلا كۆپ) بىر توپ كىشى تۇرساق، دادىمىز ئېنىق خاتا قىلىۋاتىدۇ» دېيىشكەنىدى(8).
سۈرە يۈسۈف 9-ئايەت
اقْتُلُوا يُوسُفَ أَوِ اطْرَحُوهُ أَرْضًا يَخْلُ لَكُمْ وَجْهُ أَبِيكُمْ وَتَكُونُوا مِن بَعْدِهِ قَوْمًا صَالِحِينَ
(ئۇلاردىن بىرى:) «يۈسۈپنى ئۆلتۈرۈۋېتىڭلار ياكى يىراق بىر جايغا تاشلىۋېتىڭلار، شۇنداق قىلساڭلار ئاتاڭلارنىڭ مۇھەببىتى سىلەرگىلا قالىدۇ. ئۇنىڭدىن كېيىن (توۋا قىلىپ) ياخشى ئادەملەر بولۇپ كېتىسىلەر» دېدى(9).
سۈرە يۈسۈف 10-ئايەت
قَالَ قَائِلٌ مِّنْهُمْ لَا تَقْتُلُوا يُوسُفَ وَأَلْقُوهُ فِي غَيَابَتِ الْجُبِّ يَلْتَقِطْهُ بَعْضُ السَّيَّارَةِ إِن كُنتُمْ فَاعِلِينَ
ئۇلارنىڭ ئىچىدىن يەنە بىرى (سۆز ئېلىپ) : «يۈسۈپنى ئۆلتۈرمەڭلار، ئەگەر ئۇنى بىر تەرەپ قىلماقچى بولساڭلار قۇدۇقنىڭ چوڭقۇر يېرىگە تاشلىۋېتىڭلار، ئۇنى يولدىن ئۆتكەن كارۋان ئېلىۋالسۇن» دېدى(10).
سۈرە يۈسۈف 11-ئايەت
قَالُوا يَا أَبَانَا مَا لَكَ لَا تَأْمَنَّا عَلَى يُوسُفَ وَإِنَّا لَهُ لَنَاصِحُونَ
(شۇنىڭ بىلەن ئۇلار دادىسىنىڭ يېنىغا بېرىشىپ:) «ئى دادىمىز! سەن نېمىشقا يۈسۈپ توغرىسىدا بىزگە ئىشەنمەيسەن؟ ھالبۇكى، بىز ئۇنىڭغا كۆيۈنىدىغان تۇرساق(11).
سۈرە يۈسۈف 12-ئايەت
أَرْسِلْهُ مَعَنَا غَدًا يَرْتَعْ وَيَلْعَبْ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ
ئەتە ئۇنى بىزگە قوشۇپ قويغىن، كۆڭۈل ئېچىپ، ئويناپ كەلسۇن. بىز ئۇنى چوقۇم ياخشى مۇھاپىزەت قىلىمىز» دېيىشتى(12).
سۈرە يۈسۈف 13-ئايەت
قَالَ إِنِّي لَيَحْزُنُنِي أَن تَذْهَبُوا بِهِ وَأَخَافُ أَن يَأْكُلَهُ الذِّئْبُ وَأَنتُمْ عَنْهُ غَافِلُونَ
ياقۇپ: «سىلەر ئۇنى ئېلىپ كەتسەڭلار، مەن راستتىنلا خاتىرجەم بولالمايمەن، سىلەر بىخەستە تۇرغىنىڭلاردا ئۇنى بۆرە يەپ كېتەرمىكىن دەپ ئەنسىرەيمەن» دېۋىدى(13)،
سۈرە يۈسۈف 14-ئايەت
قَالُوا لَئِنْ أَكَلَهُ الذِّئْبُ وَنَحْنُ عُصْبَةٌ إِنَّا إِذًا لَّخَاسِرُونَ
ئۇلار: «بىز بىر توپ كىشى تۇرۇپ ئۇنى بۆرىگە يېگۈزۈپ قويساق، ئۇ چاغدا بىز تامامەن تۈگەشكەن بولمامدۇق؟» دېدى(14).
سۈرە يۈسۈف 15-ئايەت
فَلَمَّا ذَهَبُوا بِهِ وَأَجْمَعُوا أَن يَجْعَلُوهُ فِي غَيَابَتِ الْجُبِّ وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِ لَتُنَبِّئَنَّهُم بِأَمْرِهِمْ هَذَا وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ
ئۇلار يۈسۈپنى ئېلىپ چىقىپ قۇدۇقنىڭ چوڭقۇر يېرىگە تاشلاشنى بىردەك قارار قىلىشقان ئەسنادا، بىز يۈسۈپكە: « ئۇلارغا بۇ ئىشنى كەلگۈسىدە ئۇلار (سېنىڭ يۈسۈپ ئىكەنلىكىڭنى) تۇيمىغان بىر پەيتتە دەپ بېرىسەن» دەپ ئىلھام قىلدۇق(15).
سۈرە يۈسۈف 16-ئايەت
وَجَاءُوا أَبَاهُمْ عِشَاءً يَبْكُونَ
ئۇلار ئاخشىمى دادىسىنىڭ ئالدىغا يىغلاپ كېلىشتى(16).
سۈرە يۈسۈف 17-ئايەت
قَالُوا يَا أَبَانَا إِنَّا ذَهَبْنَا نَسْتَبِقُ وَتَرَكْنَا يُوسُفَ عِندَ مَتَاعِنَا فَأَكَلَهُ الذِّئْبُ وَمَا أَنتَ بِمُؤْمِنٍ لَّنَا وَلَوْ كُنَّا صَادِقِينَ
ئۇلار: «ئى دادىمىز! بىز يۈسۈپنى يۈك-تاقلىرىمىزنىڭ يېنىغا قويۇپ مۇسابىقىلىشىشكە كېتىپ قالغاندا، ئۇنى بۆرە يەپ كېتىپتۇ. راست گەپ قىلساقمۇ سەن بىزگە ئىشەنمەيسەن» دېيىشتى(17).
سۈرە يۈسۈف 18-ئايەت
وَجَاءُوا عَلَى قَمِيصِهِ بِدَمٍ كَذِبٍ قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنفُسُكُمْ أَمْرًا فَصَبْرٌ جَمِيلٌ وَاللَّهُ الْمُسْتَعَانُ عَلَى مَا تَصِفُونَ
ئۇلار يۈسۈپنىڭ كۆڭلىكىنى يالغاندىن قانغا بوياپ ئېلىپ كېلىشكەنىدى. ياقۇپ: «ياق، سىلەرگە نەپس-خاھىشىڭلار بىر ئىشنى چىرايلىق كۆرسىتىپ قىلدۇرۇپتۇ. مەن چىرايلىقچە سەۋر قىلىمەن، سىلەرنىڭ ئېيتقانلىرىڭلارغا قارشى ئاللاھ مەدەتكاردۇر» دېدى(18).
سۈرە يۈسۈف 19-ئايەت
وَجَاءَتْ سَيَّارَةٌ فَأَرْسَلُوا وَارِدَهُمْ فَأَدْلَى دَلْوَهُ قَالَ يَا بُشْرَى هَذَا غُلَامٌ وَأَسَرُّوهُ بِضَاعَةً وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِمَا يَعْمَلُونَ
بىر كارۋان ئۆتۈپ كېتىۋېتىپ، سۇچىسىنى (سۇ ئۈچۈن قۇدۇققا) ئەۋەتتى، ئۇ سوغىسىنى قۇدۇققا تاشلىدى ۋە: «خۇشخەۋەر، مانا بىر ئوغۇل بالا!» دېدى. ئۇلار ئۇنى تاۋار سۈپىتىدە سېتىش ئۈچۈن مەخپىي تۇتۇشتى. ئاللاھ ئۇلارنىڭ نېمە قىلىۋاتقانلىقىنى ئوبدان بىلىپ تۇرغۇچىدۇر(19).
سۈرە يۈسۈف 20-ئايەت
وَشَرَوْهُ بِثَمَنٍ بَخْسٍ دَرَاهِمَ مَعْدُودَةٍ وَكَانُوا فِيهِ مِنَ الزَّاهِدِينَ
ئۇلار يۈسۈپنى ئەرزان باھادا بىر قانچە تەڭگىگە سېتىۋەتتى. چۈنكى ئۇلار يۈسۈپكە قىزىقمىغان ئىدى(20).
سۈرە يۈسۈف 21-ئايەت
وَقَالَ الَّذِي اشْتَرَاهُ مِن مِّصْرَ لِامْرَأَتِهِ أَكْرِمِي مَثْوَاهُ عَسَى أَن يَنفَعَنَا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَدًا وَكَذَلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الْأَرْضِ وَلِنُعَلِّمَهُ مِن تَأْوِيلِ الْأَحَادِيثِ وَاللَّهُ غَالِبٌ عَلَى أَمْرِهِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ
ئۇنى سېتىۋالغان مىسىرلىق ئادەم خوتۇنىغا: «ئۇنى ئوبدان باققىن، بەلكىم بىزگە ئەسقېتىپ قالار ياكى بالا قىلىۋالارمىز» دېدى. شۇنداق قىلىپ يۈسۈپكە زېمىندا (يەنى مىسىردا) ياخشى ئىمكانىيەت ئاتا قىلدۇق، ئۇنىڭغا چۈش تەبىرىنى ئۆگەتتۇق. ئاللاھ ئىرادە قىلغان ئىشنى غەلىبىلىك ئاياغلاشتۇرغۇچىدۇر. بىراق خالايىقنىڭ تولىسى (بۇنى) ئۇقمايدۇ(21).
سۈرە يۈسۈف 22-ئايەت
وَلَمَّا بَلَغَ أَشُدَّهُ آتَيْنَاهُ حُكْمًا وَعِلْمًا وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ
يۈسۈپ قىرانىغا يەتكەندە، ئۇنىڭغا پاراسەت ۋە ئىلىم ئاتا قىلدۇق. بىز ياخشى ئىش قىلغۇچىلارنى-ئىشىنى قېتىرقىنىپ قىلغۇچىلارنى ئەنە شۇنداق مۇكاپاتلايمىز(22).
سۈرە يۈسۈف 23-ئايەت
وَرَاوَدَتْهُ الَّتِي هُوَ فِي بَيْتِهَا عَن نَّفْسِهِ وَغَلَّقَتِ الْأَبْوَابَ وَقَالَتْ هَيْتَ لَكَ قَالَ مَعَاذَ اللَّهِ إِنَّهُ رَبِّي أَحْسَنَ مَثْوَايَ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ
يۈسۈپ تۇرۇۋاتقان ئۆيدىكى ئايال (زۇلەيخا) ئۇنىڭ كۆڭلىنى ئۆزىگە تارتماقچى بولدى-دە، ئىشىكلەرنى تاقىۋېتىپ: «بېرى كەل» دېۋىدى، يۈسۈپ: «ئاللاھ ساقلىسۇن! خوجايىنىم مېنى ياخشى ئورۇنغا ئېرىشتۈردى، ھەقسىزلىق قىلغۇچىلار راۋاج تاپمايدۇ» دېدى(23).
سۈرە يۈسۈف 24-ئايەت
وَلَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَهَمَّ بِهَا لَوْلَا أَن رَّأَى بُرْهَانَ رَبِّهِ كَذَلِكَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَالْفَحْشَاءَ إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِينَ
ئۇ يۈسۈپكە يېقىنچىلىق قىلىش نىيىتىگە كەلدى. رەببىنىڭ روشەن دەلىلىنى كۆرمىگەن بولسا، يۈسۈپمۇ ئۇنىڭغا مايىل بولغان بولاتتى. شۇنداق قىلىپ بىز يۈسۈپنى گۇناھتىن ۋە سەت ئىشتىن ئۇزاقلاشتۇردۇق. ئۇ ھەقىقەتەن بىزنىڭ ئىخلاسمەن بەندىلىرىمىزدىن ئىدى(24).
سۈرە يۈسۈف 25-ئايەت
وَاسْتَبَقَا الْبَابَ وَقَدَّتْ قَمِيصَهُ مِن دُبُرٍ وَأَلْفَيَا سَيِّدَهَا لَدَا الْبَابِ قَالَتْ مَا جَزَاءُ مَنْ أَرَادَ بِأَهْلِكَ سُوءًا إِلَّا أَن يُسْجَنَ أَوْ عَذَابٌ أَلِيمٌ
ھەر ئىككىسى (يەنى يۈسۈپ چىقىپ كېتىش ئۈچۈن، زۇلەيخا ئۇنى قايتۇرۇپ كېلىش ئۈچۈن) ئىشىككە قاراپ يۈگۈرۈشتى. (بۇ چاغدا زۇلەيخا) يۈسۈپنىڭ كۆڭلىكىنى ئارقىسىدىن تارتىپ يىرتىۋەتتى. ئۇلار ئىشىك ئالدىدا (زۇلەيخانىڭ) ئېرى بىلەن دوقۇرۇشۇپ قېلىشتى. (زۇلەيخا:) «سېنىڭ خوتۇنۇڭغا يامان غەرەزدە بولغان ئادەمنىڭ جازاسى زىندانغا تاشلىنىش ياكى ئېغىر قىيناش ئەمەسمۇ؟» دېدى(25).
سۈرە يۈسۈف 26-ئايەت
قَالَ هِيَ رَاوَدَتْنِي عَن نَّفْسِي وَشَهِدَ شَاهِدٌ مِّنْ أَهْلِهَا إِن كَانَ قَمِيصُهُ قُدَّ مِن قُبُلٍ فَصَدَقَتْ وَهُوَ مِنَ الْكَاذِبِينَ
يۈسۈپ: «ئۇ مېنىڭ كۆڭلۈمنى ئۆزىگە تارتماقچى بولدى» دېدى. (زۇلەيخانىڭ) يېقىنلىرىدىن بىرى گۇۋاھلىق بېرىپ: «يۈسۈپنىڭ كۆڭلىكى ئالدىدىن يىرتىلغان بولسا، بۇ ئەھۋالدا (زۇلەيخانىڭ) سۆزى راست، يۈسۈپنىڭ سۆزى يالغان بولىدۇ(26).
سۈرە يۈسۈف 27-ئايەت
وَإِن كَانَ قَمِيصُهُ قُدَّ مِن دُبُرٍ فَكَذَبَتْ وَهُوَ مِنَ الصَّادِقِينَ
يۈسۈپنىڭ كۆڭلىكى ئارقىسىدىن يىرتىلغان بولسا (زۇلەيخانىڭ) سۆزى يالغان، يۈسۈپنىڭ سۆزى راست بولىدۇ» دېدى(27).
سۈرە يۈسۈف 28-ئايەت
فَلَمَّا رَأَى قَمِيصَهُ قُدَّ مِن دُبُرٍ قَالَ إِنَّهُ مِن كَيْدِكُنَّ إِنَّ كَيْدَكُنَّ عَظِيمٌ
زۇلەيخانىڭ ئېرى يۈسۈپنىڭ كۆڭلىكىنىڭ ئارقىسىدىن يىرتىلغانلىقىنى كۆرۈپ: «بۇ سىلەرنىڭ تۇزاقلىرىڭلاردىندۇر. سىلەرنىڭ توزاقلىرىڭلار بەك ياماندۇر(28).
سۈرە يۈسۈف 29-ئايەت
يُوسُفُ أَعْرِضْ عَنْ هَذَا وَاسْتَغْفِرِي لِذَنبِكِ إِنَّكِ كُنتِ مِنَ الْخَاطِئِينَ
ئى يۈسۈپ! بۇنى سۆزلەپ يۈرمىگىن. (ئى زۇلەيخا!) سەن گۇناھىڭغا ئەپۇ سورىغىن. چۈنكى سەن راستتىنلا گۇناھكارلاردىن بولدۇڭ» دېدى(29).
سۈرە يۈسۈف 30-ئايەت
وَقَالَ نِسْوَةٌ فِي الْمَدِينَةِ امْرَأَتُ الْعَزِيزِ تُرَاوِدُ فَتَاهَا عَن نَّفْسِهِ قَدْ شَغَفَهَا حُبًّا إِنَّا لَنَرَاهَا فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ
شەھەردىكى بىر قىسىم ئاياللار: «ۋەزىرنىڭ خوتۇنى ياش خىزمەتچىسىگە كۆيۈپ قېلىپ، ئۇنىڭ بىلەن مۇناسىۋەت ئۆتكۈزۈشكە ئۇرۇنۇپتۇ، بىزچە ئۇ ئايال راستتىنلا ئېزىپتۇ» دېيىشتى(30).
سۈرە يۈسۈف 31-ئايەت
فَلَمَّا سَمِعَتْ بِمَكْرِهِنَّ أَرْسَلَتْ إِلَيْهِنَّ وَأَعْتَدَتْ لَهُنَّ مُتَّكَأً وَآتَتْ كُلَّ وَاحِدَةٍ مِّنْهُنَّ سِكِّينًا وَقَالَتِ اخْرُجْ عَلَيْهِنَّ فَلَمَّا رَأَيْنَهُ أَكْبَرْنَهُ وَقَطَّعْنَ أَيْدِيَهُنَّ وَقُلْنَ حَاشَ لِلَّهِ مَا هَذَا بَشَرًا إِنْ هَذَا إِلَّا مَلَكٌ كَرِيمٌ
(زۇلەيخا) ئۇلارنىڭ ئۆسەك سۆزلىرىنى ئاڭلاپ، ئۇلارنى چىللاپ كېلىشكە ئادەم ئەۋەتتى. ئۇلارغا يۆلىنىپ ئولتۇرىدىغان تەكىيە – ياستۇقلارنى تەييارلىدى ۋە ھەربىرىگە بىردىن پىچاق بەردى. (زۇلەيخا يۈسۈپكە:) «ئۇلارنىڭ ئالدىغا چىققىن» دېدى. ئۇلار يۈسۈپنى كۆرۈپ (پەۋقۇلئاددە كېلىشكەن يىگىت ئىكەنلىكىگە ھەيران قېلىپ) ھاڭ-تاڭ بولۇپ قېلىشتى-دە، ئۆزلىرىنىڭ قوللىرىنى كېسىۋېلىشتى. ئۇلار: «ۋاي ئاللاھ! بۇ ئادەمزات ئەمەس پەقەت بىر ئېسىل پەرىشتە ئىكەنغۇ» دېيىشتى(31).
سۈرە يۈسۈف 32-ئايەت
قَالَتْ فَذَلِكُنَّ الَّذِي لُمْتُنَّنِي فِيهِ وَلَقَدْ رَاوَدتُّهُ عَن نَّفْسِهِ فَاسْتَعْصَمَ وَلَئِن لَّمْ يَفْعَلْ مَا آمُرُهُ لَيُسْجَنَنَّ وَلَيَكُونًا مِّنَ الصَّاغِرِينَ
(زۇلەيخا:) «مانا بۇ سىلەرنىڭ مېنى ئەيىبلىشىڭلارغا سەۋەب بولغان ھېلىقى ئادەم، مەن ئۇنىڭ كۆڭلىنى ئۆزۈمگە تارتماقچى بولدۇم، ئەمما ئۇ ئۆزىنى (بۇنىڭدىن) ساقلىدى. ئەگەر ئۇ يەنىلا بۇيرۇغىنىمنى قىلمىسا، چوقۇم زىندانغا تاشلىنىدۇ ۋە خورلانغانلاردىن بولۇپ قالىدۇ» دېدى(32).
سۈرە يۈسۈف 33-ئايەت
قَالَ رَبِّ السِّجْنُ أَحَبُّ إِلَيَّ مِمَّا يَدْعُونَنِي إِلَيْهِ وَإِلَّا تَصْرِفْ عَنِّي كَيْدَهُنَّ أَصْبُ إِلَيْهِنَّ وَأَكُن مِّنَ الْجَاهِلِينَ
يۈسۈپ: «رەببىم! ماڭا ئۇلار چاقىرىۋاتقان نەرسىدىن زىندان سۆيۈملۈكتۇر. ئەگەر ئۇلارنىڭ تۇزاقلىرىنى مەندىن ئۇزاقلاشتۇرمىساڭ، ئۇلارغا مايىل بولۇپ كېتىپ نادانلاردىن بولۇپ قالىمەن» دېدى(33).
سۈرە يۈسۈف 34-ئايەت
فَاسْتَجَابَ لَهُ رَبُّهُ فَصَرَفَ عَنْهُ كَيْدَهُنَّ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ
رەببى ئۇنىڭ دۇئاسىنى ئىجابەت قىلىپ، يۈسۈپنى ئۇلارنىڭ تۇزىقىدىن ساقلىدى. ئاللاھ ھەقىقەتەن (ھەممىنى) ئاڭلاپ تۇرغۇچىدۇر، (ھەممىنى) بىلىپ تۇرغۇچىدۇر(34).
سۈرە يۈسۈف 35-ئايەت
ثُمَّ بَدَا لَهُم مِّن بَعْدِ مَا رَأَوُا الْآيَاتِ لَيَسْجُنُنَّهُ حَتَّى حِينٍ
ئاخىرىدا ئۇلار (يۈسۈپنىڭ بىگۇناھ ئىكەنلىكىگە دائىر) پاكىتلارنى كۆرۈپ تۇرۇپمۇ، (يۈسۈپنى) بىر مەھەل قاماپ قويۇشنى لايىق تاپتى(35).
سۈرە يۈسۈف 36-ئايەت
وَدَخَلَ مَعَهُ السِّجْنَ فَتَيَانِ قَالَ أَحَدُهُمَا إِنِّي أَرَانِي أَعْصِرُ خَمْرًا وَقَالَ الْآخَرُ إِنِّي أَرَانِي أَحْمِلُ فَوْقَ رَأْسِي خُبْزًا تَأْكُلُ الطَّيْرُ مِنْهُ نَبِّئْنَا بِتَأْوِيلِهِ إِنَّا نَرَاكَ مِنَ الْمُحْسِنِينَ
زىندانغا يۈسۈپ بىلەن ئىككى يىگىت بىللە كىرگەنىدى. ئۇلارنىڭ بىرى: «مەن مەي-شاراب سىقىۋېتىپ چۈشەپتىمەن» دېدى، ئىككىنچىسى: «مەن چۈشۈمدە بېشىمدا نان كۆتۈرۈپ تۇرغۇدەكمەن، ناننى قۇشلار يەۋاتقۇدەك، بۇنىڭ تەبىرىنى بىزگە ئېيتىپ بەرسەڭ، بىز سېنى ھەقىقەتەن ياخشى ئىش قىلغۇچى كىشىلەردىن دەپ قارايمىز» دېدى(36).
سۈرە يۈسۈف 37-ئايەت
قَالَ لَا يَأْتِيكُمَا طَعَامٌ تُرْزَقَانِهِ إِلَّا نَبَّأْتُكُمَا بِتَأْوِيلِهِ قَبْلَ أَن يَأْتِيَكُمَا ذَلِكُمَا مِمَّا عَلَّمَنِي رَبِّي إِنِّي تَرَكْتُ مِلَّةَ قَوْمٍ لَّا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَهُم بِالْآخِرَةِ هُمْ كَافِرُونَ
يۈسۈپ ئېيتتى: «سىلەرگە بېرىلىدىغان تاماق يېنىڭلارغا كېلىشتىن بۇرۇن ئۇنىڭ تەبىرىنى سىلەرگە ئېيتىپ بېرىمەن. بۇلار رەببىم ماڭا بىلدۈرگەن بىلىملەردىندۇر. ئاۋۋال (بىلىشىڭلار كېرەككى،) مەن ئاللاھقا ئىشەنمەيدىغان ۋە ئاخىرەتنى پۈتۈنلەي ئىنكار قىلىدىغان قوۋمنىڭ دىنىنى تاشلىدىم(37).
سۈرە يۈسۈف 38-ئايەت
وَاتَّبَعْتُ مِلَّةَ آبَائِي إِبْرَاهِيمَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ مَا كَانَ لَنَا أَن نُّشْرِكَ بِاللَّهِ مِن شَيْءٍ ذَلِكَ مِن فَضْلِ اللَّهِ عَلَيْنَا وَعَلَى النَّاسِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَشْكُرُونَ
مەن ئاتا-بوۋىلىرىم—ئىبراھىم، ئىسھاق ۋە ياقۇپلارنىڭ دىنىغا ئەگەشتىم. ھېچقانداق نەرسىنى ئاللاھقا شېرىك كەلتۈرۈش بىزگە ياراشمايدۇ. مانا بۇ (تەۋھىدى ئىمان) ئاللاھنىڭ بىزگە ۋە بارچە ئىنسانىيەتكە قىلغان پەزل- ئىلتىپاتىدۇر. بىراق ئىنسانلارنىڭ تولىسى (ئاللاھقا) مىننەتدارلىق بىلدۈرمەيدۇ(38).
سۈرە يۈسۈف 39-ئايەت
يَا صَاحِبَيِ السِّجْنِ أَأَرْبَابٌ مُّتَفَرِّقُونَ خَيْرٌ أَمِ اللَّهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ
ئى زىندانداشلىرىم! بىر-بىرىدىن پەرقلىق نۇرغۇن ئىلاھلار ياخشىمۇ ياكى پۈتكۈل مەۋجۇدات ئۈستىدىن مۇتلەق ھۆكۈمران يېگانە ئاللاھ ياخشىمۇ؟(39).
سۈرە يۈسۈف 40-ئايەت
مَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِهِ إِلَّا أَسْمَاءً سَمَّيْتُمُوهَا أَنتُمْ وَآبَاؤُكُم مَّا أَنزَلَ اللَّهُ بِهَا مِن سُلْطَانٍ إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ أَمَرَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ
سىلەرنىڭ ئاللاھنى قويۇپ چوقۇنۇۋاتقىنىڭلار پەقەت سىلەر ئۆزۈڭلار ۋە ئاتا-بوۋاڭلار ئاتىۋالغان ئويدۇرما ئىسىملاردىن ئىبارەت بولۇپ، ئۇلار توغرىسىدا ئاللاھ ھېچقانداق دەلىل-پاكىت چۈشۈرگىنى يوق. ھۆكۈم قىلىش پەقەت ئاللاھقىلا مەنسۇپ، ئۇ سىلەرنى ئۆزىدىن باشقىغا بەندىچىلىك قىلماسلىققا بۇيرۇغان. توغرا دىن مانا بۇدۇر، لېكىن خالايىقنىڭ تولىسى (بۇنى) بىلمەيدۇ(40).
سۈرە يۈسۈف 41-ئايەت
يَا صَاحِبَيِ السِّجْنِ أَمَّا أَحَدُكُمَا فَيَسْقِي رَبَّهُ خَمْرًا وَأَمَّا الْآخَرُ فَيُصْلَبُ فَتَأْكُلُ الطَّيْرُ مِن رَّأْسِهِ قُضِيَ الْأَمْرُ الَّذِي فِيهِ تَسْتَفْتِيَانِ
ئى زىندانداشلىرىم! بىرىڭلار(ئىلگىرىكىدەكلا) خوجايىنىغا ساقىي بولۇشنى داۋاملاشتۇرىدۇ. يەنە بىرەيلەن دارغا ئېسىلىدۇ-دە، قۇشلار ئۇنىڭ كاللىسىدىن (چوقۇلاپ) يەيدۇ. سىلەر سورىغان ئىش توغرىسىدا ھۆكۈم قىلىنىپ بولدى»(41).
سۈرە يۈسۈف 42-ئايەت
وَقَالَ لِلَّذِي ظَنَّ أَنَّهُ نَاجٍ مِّنْهُمَا اذْكُرْنِي عِندَ رَبِّكَ فَأَنسَاهُ الشَّيْطَانُ ذِكْرَ رَبِّهِ فَلَبِثَ فِي السِّجْنِ بِضْعَ سِنِينَ
يۈسۈپ ئۇ ئىككىسىدىن (زىنداندىن) قۇتۇلىدۇ دەپ قارىغان بىرىگە: «(زىنداندىن چىققان ۋاقتىڭدا) مېنى خوجايىنىڭنىڭ ئالدىدا تىلغا ئېلىپ قويغايسەن!» دەپ ئۆتۈنگەنىدى. خوجايىنىنىڭ ئالدىدا يۈسۈپنى تىلغا ئېلىپ قويۇشنى شەيتان ئۇنىڭغا ئۇنتۇلدۇردى. شۇنىڭ بىلەن يۈسۈپ زىنداندا (يەنە) بىر نەچچە يىل يېتىپ قالدى(42).
سۈرە يۈسۈف 43-ئايەت
وَقَالَ الْمَلِكُ إِنِّي أَرَى سَبْعَ بَقَرَاتٍ سِمَانٍ يَأْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَسَبْعَ سُنبُلَاتٍ خُضْرٍ وَأُخَرَ يَابِسَاتٍ يَا أَيُّهَا الْمَلَأُ أَفْتُونِي فِي رُؤْيَايَ إِن كُنتُمْ لِلرُّؤْيَا تَعْبُرُونَ
(بىر كۈنى) پادىشاھ: «مەن چۈشۈمدە يەتتە ئورۇق كالىنىڭ يەتتە سېمىز كالىنى يەپ كەتكەنلىكىنى ۋە يەتتە يېشىل باشاق بىلەن يەتتە قۇرۇق باشاقنى كۆرۈپتىمەن. ئى جانابلار! ئەگەر سىلەر چۈش تەبىرىنى بىلسەڭلار، بۇ چۈشۈمگە تەبىر بېرىپ بېقىڭلار» دېۋىدى(43)،
سۈرە يۈسۈف 44-ئايەت
قَالُوا أَضْغَاثُ أَحْلَامٍ وَمَا نَحْنُ بِتَأْوِيلِ الْأَحْلَامِ بِعَالِمِينَ
ئۇلار: «بۇ بىر قالايمىقان چۈش ئىكەن. بىز بۇنداق چۈشلەرنىڭ تەبىرىنى بىلمەيمىز» دېيىشتى(44).
سۈرە يۈسۈف 45-ئايەت
وَقَالَ الَّذِي نَجَا مِنْهُمَا وَادَّكَرَ بَعْدَ أُمَّةٍ أَنَا أُنَبِّئُكُم بِتَأْوِيلِهِ فَأَرْسِلُونِ
ھېلىقى ئىككى كىشىدىن زىنداندىن قۇتۇلغان ۋە ئۇزاق مۇددەتتىن كېيىن (يۈسۈپنى) ئېسىگە ئالغان بىرى: «مېنى (يۈسۈپنىڭ يېنىغا) ئەۋەتسەڭلار، سىلەرگە ئۇ چۈشنىڭ تەبىرىنى يەتكۈزەلەيمەن» دېدى(45).
سۈرە يۈسۈف 46-ئايەت
يُوسُفُ أَيُّهَا الصِّدِيقُ أَفْتِنَا فِي سَبْعِ بَقَرَاتٍ سِمَانٍ يَأْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَسَبْعِ سُنبُلَاتٍ خُضْرٍ وَأُخَرَ يَابِسَاتٍ لَّعَلِّي أَرْجِعُ إِلَى النَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَعْلَمُونَ
(ئۇ زىندانغا بېرىپ:) «ئى راستچىل يۈسۈپ! يەتتە ئورۇق كالىنىڭ يەتتە سېمىز كالىنى يەپ كەتكەنلىكى ۋە يەتتە يېشىل باشاق بىلەن يەتتە قۇرۇق باشاق (كۆرۈپ چۈشىگەن چۈش) ھەققىدە بىزگە تەبىر بەرگىن. ئۈمىدكى، (ئوردىدىكى) كىشىلەرنىڭ يېنىغا قايتقىنىمدا، ئۇلار (مەزكۇر چۈشنىڭ تەبىرىنى) بىلىپ يەتكەي» دېدى(46).
سۈرە يۈسۈف 47-ئايەت
قَالَ تَزْرَعُونَ سَبْعَ سِنِينَ دَأَبًا فَمَا حَصَدتُّمْ فَذَرُوهُ فِي سُنبُلِهِ إِلَّا قَلِيلًا مِّمَّا تَأْكُلُونَ
يۈسۈپ ئېيتتى: «يەتتە يىل ئۈزۈلدۈرمەي تېرىقچىلىق قىلىڭلار، ئالغان ھوسۇلۇڭلاردىن يېيىش ئۈچۈن ئاز بىر قىسمىنى ئادالىغاندىن تاشقىرى، قالغىنىنى باشىقى بىلەن قويۇڭلار(47).
سۈرە يۈسۈف 48-ئايەت
ثُمَّ يَأْتِي مِن بَعْدِ ذَلِكَ سَبْعٌ شِدَادٌ يَأْكُلْنَ مَا قَدَّمْتُمْ لَهُنَّ إِلَّا قَلِيلًا مِّمَّا تُحْصِنُونَ
شۇنىڭدىن كېيىن قەھەتچىلىك بولىدىغان يەتتە يىل كېلىدۇ. (بۇ يىللار) ئىلگىرى توپلىۋالغان ئاشلىقىڭلاردىن ئاز بىر قىسمىدىن باشقا ھەممىنى يەپ تۈگىتىدۇ(48).
سۈرە يۈسۈف 49-ئايەت
ثُمَّ يَأْتِي مِن بَعْدِ ذَلِكَ عَامٌ فِيهِ يُغَاثُ النَّاسُ وَفِيهِ يَعْصِرُونَ
ئۇنىڭدىن كېيىن بىر يىل كېلىدۇكى، ئۇ يىلدا ھۆل-يېغىن كۆپ بولىدۇ، كىشىلەر (مېۋىلەردىن تۈرلۈك ئىچىملىكلەرنى) سىقىدۇ»(49).
سۈرە يۈسۈف 50-ئايەت
وَقَالَ الْمَلِكُ ائْتُونِي بِهِ فَلَمَّا جَاءَهُ الرَّسُولُ قَالَ ارْجِعْ إِلَى رَبِّكَ فَاسْأَلْهُ مَا بَالُ النِّسْوَةِ اللَّاتِي قَطَّعْنَ أَيْدِيَهُنَّ إِنَّ رَبِّي بِكَيْدِهِنَّ عَلِيمٌ
(بۇ تەبىرنى ئاڭلىغان) پادىشاھ: «ئۇنى ئالدىمغا ئېلىپ كېلىڭلار» دېدى. ئەلچى يۈسۈپنىڭ يېنىغا بارغاندا، يۈسۈپ ئەلچىگە: «سەن خوجايىنىڭنىڭ يېنىغا بېرىپ، قوللىرىنى كېسىۋالغان ھېلىقى خوتۇنلارنىڭ ئەھۋالىنى سوراپ باققىن. شۈبھىسىزكى، مېنىڭ رەببىم ئۇلارنىڭ تۇزاقلىرىنى ئوبدان بىلگۈچىدۇر» دېدى(50).
سۈرە يۈسۈف 51-ئايەت
قَالَ مَا خَطْبُكُنَّ إِذْ رَاوَدتُّنَّ يُوسُفَ عَن نَّفْسِهِ قُلْنَ حَاشَ لِلَّهِ مَا عَلِمْنَا عَلَيْهِ مِن سُوءٍ قَالَتِ امْرَأَتُ الْعَزِيزِ الْآنَ حَصْحَصَ الْحَقُّ أَنَا رَاوَدتُّهُ عَن نَّفْسِهِ وَإِنَّهُ لَمِنَ الصَّادِقِينَ
پادىشاھ (ئۇ ئاياللارنى چاقىرىپ): «سىلەر يۈسۈپنىڭ كۆڭلىنى تارتماقچى بولغاندا، ھەقىقىي ئەھۋال قانداق بولغان؟» دەپ سورىۋىدى، ئۇلار: «ئاللاھ ساقلىسۇن! بىز ئۇنىڭدىن ھېچقانداق يامانلىق كۆرمىدۇق» دېدى. ۋەزىرنىڭ خوتۇنى: «ئەمدى ھەقىقىي ئەھۋال ئوتتۇرىغا چىقتى، ئۇنىڭ كۆڭلىنى تارتماقچى بولغىنى مەن ئىدىم. يۈسۈپ (ئۆزى، سۆزى) راستچىللاردىن ئىدى(51).
سۈرە يۈسۈف 52-ئايەت
ذَلِكَ لِيَعْلَمَ أَنِّي لَمْ أَخُنْهُ بِالْغَيْبِ وَأَنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي كَيْدَ الْخَائِنِينَ
بۇ، (يۈسۈپنىڭ) يوقلۇقىدا[1] ئۇنىڭغا خىيانەت قىلمىغانلىقىمنى ۋە خائىنلارنىڭ تۇزاقلىرىنى ئاللاھنىڭ مۇۋەپپەقىيەتكە ئېرىشتۈرمەيدىغانلىقىنى (يۈسۈپ) بىلىپ قالسۇن ئۈچۈندۇر(52).
سۈرە يۈسۈف 53-ئايەت
وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِي إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّي إِنَّ رَبِّي غَفُورٌ رَّحِيمٌ
مەن ئۆزۈمنى ئاقلىمايمەن، نەپس دېگەن نەرسە ھەقىقەتەن يامان ئىشلارغا بەك ئۈندەپ تۇرىدۇ، پەقەت رەببىم ئۆز مېھىر-شەپقىتى بىلەن (ساقلىغان) ئادەم بۇنىڭ سىرتىدا. مېنىڭ رەببىم ھەقىقەتەن ناھايىتى ئەپۇ-مەغپىرەت قىلغۇچى، ئىنتايىن رەھىمدىلدۇر»(53).
سۈرە يۈسۈف 54-ئايەت
وَقَالَ الْمَلِكُ ائْتُونِي بِهِ أَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسِي فَلَمَّا كَلَّمَهُ قَالَ إِنَّكَ الْيَوْمَ لَدَيْنَا مَكِينٌ أَمِينٌ
پادىشاھ: «يۈسۈپنى ئالدىمغا ئېلىپ كېلىڭلار، ئۇنى ئۆزۈمنىڭ خاس ئادىمىم قىلىمەن» دېدى. پادىشاھ ئۇنىڭ بىلەن پاراڭلاشقاندا (يۈسۈپتىكى ئۈستۈن قابىلىيەتنى كۆردى-دە): «سەن بۈگۈندىن باشلاپ بىزنىڭ ئالدىمىزدا يۇقىرى مەرتىۋىگە ئىگە، ئىشەنچلىك ئادەم بولدۇڭ» دېدى(54).
سۈرە يۈسۈف 55-ئايەت
قَالَ اجْعَلْنِي عَلَى خَزَائِنِ الْأَرْضِ إِنِّي حَفِيظٌ عَلِيمٌ
يۈسۈپ: «مېنى مەملىكەتنىڭ خەزىنىلىرىنى باشقۇرۇشقا تەيىنلىگەن بولساڭ، مەن (خەزىنىنى) ياخشى مۇھاپىزەت قىلىدىغان ئىقتىدارلىق ئادەممەن» دېدى(55).
سۈرە يۈسۈف 56-ئايەت
وَكَذَلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الْأَرْضِ يَتَبَوَّأُ مِنْهَا حَيْثُ يَشَاءُ نُصِيبُ بِرَحْمَتِنَا مَن نَّشَاءُ وَلَا نُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ
بىز يۈسۈپنى زېمىن (يەنى مىسىر)دا خالىغان جايدا تۇرىدىغان قىلىپ ئەنە شۇنداق يەرلەشتۈردۇق، بىز كىمنى خالىساق شۇنىڭغا مېھىر-شەپقىتىمىزنى يەتكۈزىمىز، ئىشنى ياخشى- قېتىرقىنىپ قىلغۇچىلارنىڭ ئەجرىنى زايە قىلىۋەتمەيمىز(56).
سۈرە يۈسۈف 57-ئايەت
وَلَأَجْرُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ لِّلَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ
ئىمان ئېيتىپ تەقۋادار-ئاڭلىق ياشىغانلار ئۈچۈن ئۇ دۇنيادىكى مۇكاپات (بۇ دۇنيادا ئېرىشكەنلىرىگە قارىغاندا) تېخىمۇ ياخشىدۇر(57).
سۈرە يۈسۈف 58-ئايەت
وَجَاءَ إِخْوَةُ يُوسُفَ فَدَخَلُوا عَلَيْهِ فَعَرَفَهُمْ وَهُمْ لَهُ مُنكِرُونَ
يۈسۈپنىڭ قېرىنداشلىرى (مىسىرغا) كېلىپ يۈسۈپنىڭ قېشىغا كىردى. يۈسۈپ ئۇلارنى تونۇدى، ئۇلار يۈسۈپنى تونۇمىدى(58).
سۈرە يۈسۈف 59-ئايەت
وَلَمَّا جَهَّزَهُم بِجَهَازِهِمْ قَالَ ائْتُونِي بِأَخٍ لَّكُم مِّنْ أَبِيكُمْ أَلَا تَرَوْنَ أَنِّي أُوفِي الْكَيْلَ وَأَنَا خَيْرُ الْمُنزِلِينَ
يۈسۈپ ئۇلارنىڭ (ئاشلىق قاچىلانغان) يۈكلىرىنى تەييارلاتقۇزۇۋېتپ ئېيتتى: «(كېلەركى قېتىم) سىلەر مېنىڭ ئالدىمغا ئاتا بىر ئۇكاڭلار (بۇنيامىن)نىمۇ ئېلىپ كېلىڭلار. كۆرۈۋاتىسىلەرغۇ مەن كەمچەننى توشقۇزۇپ بېرىمەن، ناھايىتى مېھماندوستمەن(59).
سۈرە يۈسۈف 60-ئايەت
فَإِن لَّمْ تَأْتُونِي بِهِ فَلَا كَيْلَ لَكُمْ عِندِي وَلَا تَقْرَبُونِ
ئەگەر ئۇنى مېنىڭ ئالدىمغا ئېلىپ كەلمىسەڭلار ، سىلەرگە بېرىدىغان بىرەر كەمچەن (ئاشلىق)مۇ يوق، مېنىڭ يېنىمغا يېقىن يولىماڭلار»(60).
سۈرە يۈسۈف 61-ئايەت
قَالُوا سَنُرَاوِدُ عَنْهُ أَبَاهُ وَإِنَّا لَفَاعِلُونَ
ئۇلار: «بىز ئۇنىڭ دادىسىنى قايىل قىلىپ، ئۇنى ئېلىپ كېلىشكە تىرىشىمىز، بىز چوقۇم مۇشۇنداق قىلىمىز» دېدى(61).
سۈرە يۈسۈف 62-ئايەت
وَقَالَ لِفِتْيَانِهِ اجْعَلُوا بِضَاعَتَهُمْ فِي رِحَالِهِمْ لَعَلَّهُمْ يَعْرِفُونَهَا إِذَا انقَلَبُوا إِلَى أَهْلِهِمْ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ
يۈسۈپ خىزمەتچىلىرىگە: «ئۇلارنىڭ (ئاشلىققا ئالماشتۇرۇش ئۈچۈن ئېلىپ كەلگەن) ماللىرىنى يۈك-تاقلىرىنىڭ ئارىسىغا سېلىپ قويۇڭلار، ئۇلار ئائىلىسىگە قايتىپ بارغاندا ئۇنى تونۇپ يەنە كەلسە ئەجەپ ئەمەس» دېدى(62).
سۈرە يۈسۈف 63-ئايەت
فَلَمَّا رَجَعُوا إِلَى أَبِيهِمْ قَالُوا يَا أَبَانَا مُنِعَ مِنَّا الْكَيْلُ فَأَرْسِلْ مَعَنَا أَخَانَا نَكْتَلْ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ
ئۇلار ئاتىسىنىڭ يېنىغا قايتىپ بارغاندا: «ئى ئاتىمىز! بىزگە بىر كەمچەن ئاشلىقمۇ بېرىلمەيدىغان بولدى، ئۇكىمىز(بۇنيامىن)نى بىز بىلەن بىللە ئەۋەتكەن بولساڭ، (شۇندىلا يەتكۈدەك) كەمچەن ئاشلىق ئالالايمىز، ئۇنى بىز چوقۇم ئوبدان مۇھاپىزەت قىلىمىز» دېدى(63).
سۈرە يۈسۈف 64-ئايەت
قَالَ هَلْ آمَنُكُمْ عَلَيْهِ إِلَّا كَمَا أَمِنتُكُمْ عَلَى أَخِيهِ مِن قَبْلُ فَاللَّهُ خَيْرٌ حَافِظًا وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ
ياقۇپ (ئۇلارغا): «ئۇ توغرىسىدا سىلەرگە ئىلگىرى ئۇنىڭ قېرىندىشى(يەنى يۈسۈپ)نىڭ ئىشىدا ئىشەنگەندەك ئىشىنەمدىمەن؟ ئەڭ ياخشى مۇھاپىزەت قىلغۇچى ئاللاھتۇر، ئۇ ھەممىدىن بەك مېھىر-شەپقەتلىكتۇر» دېدى(64).
سۈرە يۈسۈف 65-ئايەت
وَلَمَّا فَتَحُوا مَتَاعَهُمْ وَجَدُوا بِضَاعَتَهُمْ رُدَّتْ إِلَيْهِمْ قَالُوا يَا أَبَانَا مَا نَبْغِي هَذِهِ بِضَاعَتُنَا رُدَّتْ إِلَيْنَا وَنَمِيرُ أَهْلَنَا وَنَحْفَظُ أَخَانَا وَنَزْدَادُ كَيْلَ بَعِيرٍ ذَلِكَ كَيْلٌ يَسِيرٌ
ئۇلار يۈكلىرىنى ئاچقاندا (ئاشلىق ئالماشتۇرۇش ئۈچۈن ئاپارغان) ماللىرىنىڭ ئۆزلىرىگە قايتۇرۇپ بېرىلگەنلىكىنى كۆردى. ئۇلار: «ئى ئاتىمىز! بىز يەنە نېمە تەلەپ قىلىمىز؟ مانا (ئېلىپ بارغان) ماللىرىمىز بىزگە قايتۇرۇپ بېرىلىپتۇ. (ئەگەر بۇنيامىننىڭ بىز بىلەن بىللە بېرىشىغا رۇخسەت قىلساڭ) بۇ ماللار بىلەن ئائىلىمىزگە ئاشلىق ئېلىپ كېلىمىز ، ئۇكىمىزنى مۇھاپىزەت قىلىمىز، بىر تۆگە ئاشلىقنى ئارتۇق ئالىمىز، چۈنكى بۇ (قېتىم ئەكەلگىنىمىز) ئازغىنە ئاشلىقتۇر» دېدى(65).
سۈرە يۈسۈف 66-ئايەت
قَالَ لَنْ أُرْسِلَهُ مَعَكُمْ حَتَّى تُؤْتُونِ مَوْثِقًا مِّنَ اللَّهِ لَتَأْتُنَّنِي بِهِ إِلَّا أَن يُحَاطَ بِكُمْ فَلَمَّا آتَوْهُ مَوْثِقَهُمْ قَالَ اللَّهُ عَلَى مَا نَقُولُ وَكِيلٌ
ياقۇپ ئېيتتى: «ھەممىڭلار قامالدا قالمىساڭلارلا، ئۇنى ماڭا چوقۇم قايتۇرۇپ ئېلىپ كېلىشكە ئاللاھنىڭ نامى بىلەن قەسەم قىلىپ چىن ۋەدە بەرمىگۈچە، مەن ئۇنى سىلەر بىلەن بىللە ئەۋەتمەيمەن». ئۇلار ئاتىسىغا قەسەم قىلىپ چىن ۋەدە بەرگەندىن كېيىن ئاتىسى ئېيتتى: «بىزنىڭ ئېيتقان سۆزلىرىمىزگە ئاللاھ گۇۋاھتۇر(66).
سۈرە يۈسۈف 67-ئايەت
وَقَالَ يَا بَنِيَّ لَا تَدْخُلُوا مِن بَابٍ وَاحِدٍ وَادْخُلُوا مِنْ أَبْوَابٍ مُّتَفَرِّقَةٍ وَمَا أُغْنِي عَنكُم مِّنَ اللَّهِ مِن شَيْءٍ إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَعَلَيْهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُتَوَكِّلُونَ
جېنىم ئوغۇللىرىم! (شەھەرگە) ھەممىڭلار بىر دەرۋازىدىن كىرمەي، باشقا-باشقا دەرۋازىدىن كىرىڭلار. (ئەگەر بىرەر قىيىنچىلىققا يولۇقساڭلار، بىلىڭلاركى،) مەن ئاللاھنىڭ ئالدىدا سىلەردىن ھېچنەرسىنى كۆتۈرۈۋېتەلمەيمەن. ھۆكۈم پۈتۈنلەي ئاللاھقا مەنسۇپتۇر. مەن ئاللاھقا تاياندىم، تايىنىدىغانلار پەقەت ئاللاھقا تايانسۇن»(67).
سۈرە يۈسۈف 68-ئايەت
وَلَمَّا دَخَلُوا مِنْ حَيْثُ أَمَرَهُمْ أَبُوهُم مَّا كَانَ يُغْنِي عَنْهُم مِّنَ اللَّهِ مِن شَيْءٍ إِلَّا حَاجَةً فِي نَفْسِ يَعْقُوبَ قَضَاهَا وَإِنَّهُ لَذُو عِلْمٍ لِّمَا عَلَّمْنَاهُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ
ئۇلار ئاتىسىنىڭ ئۆزلىرىگە بۇيرۇغىنى بويىچە (شەھەرگە باشقا-باشقا دەرۋازىدىن) كىرسىمۇ، ئاللاھتىن كەلگەن ھېچنەرسىنى توسۇپ قالالمايتتى. بۇ پەقەت ياقۇپنىڭ كۆڭلىدىكى ئارزۇسى ئىدى. بىز تەلىم بەرگەنلىكىمىز ئۈچۈن، ياقۇپ كەڭ دائىرىلىك بىلىم ئىگىسى ئىدى، بىراق خالايىقنىڭ تولىسى (بۇنى) بىلمەيدۇ(68).
سۈرە يۈسۈف 69-ئايەت
وَلَمَّا دَخَلُوا عَلَى يُوسُفَ آوَى إِلَيْهِ أَخَاهُ قَالَ إِنِّي أَنَا أَخُوكَ فَلَا تَبْتَئِسْ بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ
ئۇلار يۈسۈپنىڭ ئالدىغا كىرگەندە، يۈسۈپ ئۇكىسى (يەنى بۇنيامىن)نى (يېنىغا چاقىرىپ) باغرىغا باستى ۋە: «مەن ھەقىقەتەن سېنىڭ ئاكاڭ بولىمەن، ئۇلارنىڭ (بىزگە) ئۆتمۈشتە قىلغان-ئەتكەنلىرىگە قايغۇرمىغىن» دېدى(69).
سۈرە يۈسۈف 70-ئايەت
فَلَمَّا جَهَّزَهُم بِجَهَازِهِمْ جَعَلَ السِّقَايَةَ فِي رَحْلِ أَخِيهِ ثُمَّ أَذَّنَ مُؤَذِّنٌ أَيَّتُهَا الْعِيرُ إِنَّكُمْ لَسَارِقُونَ
يۈسۈپ ئۇلارنىڭ يۈكلىرىنى تەييارلاتقۇزۇۋېتىپ بىر قەدەھنى (ئۆز) ئۇكىسىنىڭ يۈكى ئىچىگە سالدۇردى، كېيىن بىر جاكارچى چىقىپ: «ئى كارۋانلار! سىلەر ئوغرى ئىكەنسىلەر» دەپ توۋلىدى(70).
سۈرە يۈسۈف 71-ئايەت
قَالُوا وَأَقْبَلُوا عَلَيْهِم مَّاذَا تَفْقِدُونَ
يۈسۈپنىڭ قېرىنداشلىرى ئۇلارغا قاراپ: «نېمىنى يىتتۈرۈپ قويدۇڭلار؟» دېدى(71).
سۈرە يۈسۈف 72-ئايەت
قَالُوا نَفْقِدُ صُوَاعَ الْمَلِكِ وَلِمَن جَاءَ بِهِ حِمْلُ بَعِيرٍ وَأَنَا بِهِ زَعِيمٌ
ئۇلار: «پادىشاھنىڭ قەدىھىنى يىتتۈرۈپ قويدۇق. ئۇنى (تېپىپ) كەلگەن كىشىگە بىر تۆگە ئاشلىق بېرىلىدۇ، مەن بۇنىڭغا كېپىل» دېدى(72).
سۈرە يۈسۈف 73-ئايەت
قَالُوا تَاللَّهِ لَقَدْ عَلِمْتُم مَّا جِئْنَا لِنُفْسِدَ فِي الْأَرْضِ وَمَا كُنَّا سَارِقِينَ
يۈسۈپنىڭ قېرىنداشلىرى: «ئاللاھنىڭ نامى بىلەن قەسەمكى، سىلەر بىلىسىلەر، بىز بۇ مەملىكەتكە بۇزغۇنچىلىق قىلىش ئۈچۈن كەلمىدۇق، بىز ئوغرى ئەمەسمىز» دېدى(73).
سۈرە يۈسۈف 74-ئايەت
قَالُوا فَمَا جَزَاؤُهُ إِن كُنتُمْ كَاذِبِينَ
(يۈسۈپنىڭ خىزمەتچىلىرى): «ئەگەر سۆزۈڭلار يالغان چىقىپ قالسا، ئوغرىنىڭ جازاسى قانداق بولىدۇ؟» دېدى(74).
سۈرە يۈسۈف 75-ئايەت
قَالُوا جَزَاؤُهُ مَن وُجِدَ فِي رَحْلِهِ فَهُوَ جَزَاؤُهُ كَذَلِكَ نَجْزِي الظَّالِمِينَ
ئۇلار: «ئۇنىڭ جازاسى، قەدەھ كىمنىڭ يۈكىدىن تېپىلسا شۇ كىشى ئېلىپ قېلىنسۇن، بىز (ئوغرىلىق قىلىش ئارقىلىق) ئۇۋال قىلغۇچىلارنى مۇشۇنداق جازالايمىز» دېدى(75).
سۈرە يۈسۈف 76-ئايەت
فَبَدَأَ بِأَوْعِيَتِهِمْ قَبْلَ وِعَاءِ أَخِيهِ ثُمَّ اسْتَخْرَجَهَا مِن وِعَاءِ أَخِيهِ كَذَلِكَ كِدْنَا لِيُوسُفَ مَا كَانَ لِيَأْخُذَ أَخَاهُ فِي دِينِ الْمَلِكِ إِلَّا أَن يَشَاءَ اللَّهُ نَرْفَعُ دَرَجَاتٍ مَّن نَّشَاءُ وَفَوْقَ كُلِّ ذِي عِلْمٍ عَلِيمٌ
ئۇلار يۈسۈپنىڭ ئۇكىسىنىڭ يۈكىنى ئاختۇرۇشتىن ئىلگىرى، ئاكىلىرىنىڭ يۈكىنى ئاختۇرۇشقا باشلىدى، ئاندىن يۈسۈپنىڭ ئۇكىسىنىڭ يۈكىدىن قەدەھنى تېپىپ چىقتى. بىز يۈسۈپكە مۇشۇ تەدبىرنى كۆرسەتتۇق، ئاللاھ (شۇنداق قىلىشنى) خالىمىغان بولسا، (مىسىر) پادىشاھىنىڭ قانۇنى بويىچە يۈسۈپ ئۇكىسىنى ئېلىپ قالالمايتتى. بىز خالىغىنىمىزنىڭ دەرىجىسىنى يۇقىرى كۆتۈرىمىز. ھەربىر بىلىمدارنىڭ ئۈستىدە ئۇنىڭدىنمۇ بەكرەك بىلىمدار بىر زات بار(76).
سۈرە يۈسۈف 77-ئايەت
قَالُوا إِن يَسْرِقْ فَقَدْ سَرَقَ أَخٌ لَّهُ مِن قَبْلُ فَأَسَرَّهَا يُوسُفُ فِي نَفْسِهِ وَلَمْ يُبْدِهَا لَهُمْ قَالَ أَنتُمْ شَرٌّ مَّكَانًا وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا تَصِفُونَ
ئۇلار: «ئەگەر ئۇ ئوغرىلىق قىلغان بولسا، ئۇنىڭ قېرىندىشى (يۈسۈپ)مۇ ئىلگىرى ئوغرىلىق قىلغانىدى» دېيىشتى. يۈسۈپ ئۇلارنىڭ بۇ سۆزىنى ئىچىدە بىلىپ، ئۇلارغا چاندۇرماستىن: «يامانلىقتا سىلەرگە يېتىدىغىنى يوق، ئاغزىڭلارغا ئالغان سۆزنىڭ (يامانلىقىنى) ئاللاھ ئوبدان بىلىدۇ» دېدى(77).
سۈرە يۈسۈف 78-ئايەت
قَالُوا يَا أَيُّهَا الْعَزِيزُ إِنَّ لَهُ أَبًا شَيْخًا كَبِيرًا فَخُذْ أَحَدَنَا مَكَانَهُ إِنَّا نَرَاكَ مِنَ الْمُحْسِنِينَ
ئۇلار: «ئى ۋەزىر! ئۇنىڭ خېلىلا ياشىنىپ قالغان بىر ئاتىسى بار، شۇڭا ئۇنىڭ ئورنىغا بىزنىڭ بىرىمىزنى ئېلىپ قالغىن، بىز سېنى ياخشى ئىش قىلغۇچى دەپ قارايمىز» دېدى(78).
سۈرە يۈسۈف 79-ئايەت
قَالَ مَعَاذَ اللَّهِ أَن نَّأْخُذَ إِلَّا مَن وَجَدْنَا مَتَاعَنَا عِندَهُ إِنَّا إِذًا لَّظَالِمُونَ
يۈسۈپ: «ئاللاھ ساقلىسۇن! بىز نەرسە-كېرىكىمىزنى كىمنىڭ يۈكىدىن تاپقان بولساق، شۇنى ئېلىپ قالىمىز، بولمىسا بىز ئۇۋال قىلغۇچى بولۇپ قالىمىز» دېدى(79).
سۈرە يۈسۈف 80-ئايەت
فَلَمَّا اسْتَيْئَسُوا مِنْهُ خَلَصُوا نَجِيًّا قَالَ كَبِيرُهُمْ أَلَمْ تَعْلَمُوا أَنَّ أَبَاكُمْ قَدْ أَخَذَ عَلَيْكُم مَّوْثِـقًا مِّنَ اللَّهِ وَمِن قَبْلُ مَا فَرَّطتُمْ فِي يُوسُفَ فَلَنْ أَبْرَحَ الْأَرْضَ حَتَّى يَأْذَنَ لِي أَبِي أَوْ يَحْكُمَ اللَّهُ لِي وَهُوَ خَيْرُ الْحَاكِمِينَ
ئۇلار (بۇنيامىننى ئېلىپ كېتىشتىن) ئۈمىدسىزلەنگەندىن كېيىن، چەترەك يەرگە بېرىپ خۇپىيانە مەسلىھەتلەشتى. ئۇلارنىڭ چوڭى ئېيتتى: «ئاتاڭلارنىڭ سىلەردىن ئاللاھنىڭ نامى بىلەن قەسەم قىلدۇرۇپ ۋەدە ئالغانلىقىنى ۋە ئىلگىرى يۈسۈپ توغرىسىدا سادىر قىلغان خاتالىقلىرىڭلارنى بىلمەمسىلەر؟ ئاتام ماڭا رۇخسەت قىلمىغۇچە ياكى ئاللاھ مېنىڭ ھەققىمدە ھۆكۈم چىقارمىغۇچە، بۇ يەردىن ھەرگىز كەتمەيمەن، ئاللاھ ئەڭ ئادىل ھۆكۈم چىقارغۇچىدۇر(80).
سۈرە يۈسۈف 81-ئايەت
ارْجِعُوا إِلَى أَبِيكُمْ فَقُولُوا يَا أَبَانَا إِنَّ ابْنَكَ سَرَقَ وَمَا شَهِدْنَا إِلَّا بِمَا عَلِمْنَا وَمَا كُنَّا لِلْغَيْبِ حَافِظِينَ
سىلەر ئاتاڭلارنىڭ يېنىغا قايتىپ بېرىپ ئېيتىڭلاركى، ئى ئاتىمىز! سېنىڭ ئوغلۇڭ راستتىنلا ئوغرىلىق قىلدى، بىز پەقەت بىلگەن نەرسىمىز ئۈستىدىلا گۇۋاھلىق بېرىۋاتىمىز، بىز غەيبنى بىلمەيمىز (يەنى ساڭا ۋەدە بەرگەن چېغىمىزدا ئۇنىڭ ئوغرىلىق قىلىدىغانلىقىنى بىلمىدۇق)(81).
سۈرە يۈسۈف 82-ئايەت
وَاسْأَلِ الْقَرْيَةَ الَّتِي كُنَّا فِيهَا وَالْعِيرَ الَّتِي أَقْبَلْنَا فِيهَا وَإِنَّا لَصَادِقُونَ
بىز تۇرغان ئەل(يەنى مىسىر)دىكى جامائەتچىلىكتىن ۋە بىز بىلەن بىللە ماڭغان كارۋاندىن سوراپ باققىن، بىز ئەلۋەتتە راست گەپ قىلىۋاتىمىز»(82).
سۈرە يۈسۈف 83-ئايەت
قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنفُسُكُمْ أَمْرًا فَصَبْرٌ جَمِيلٌ عَسَى اللَّهُ أَن يَأْتِيَنِي بِهِمْ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ
ياقۇپ ئېيتتى: «ياق، سىلەرگە نەپسىڭلار بۇ ئىشنى چىرايلىق كۆرسەتتى، مەن چىرايلىقچە سەۋر قىلىمەن. بەلكىم، ئاللاھ ئۇلارنىڭ (يەنى ئۈچ ئوغلۇمنىڭ) ھەممىسىنى ماڭا (قايتۇرۇپ) ئەكېلىپ بېرىشى مۇمكىن. چۈنكى ئۇ (ھەممىنى) بىلىپ تۇرغۇچىدۇر، (ھەممىنىڭ ئۈستىدىن) ھۆكۈم يۈرگۈزگۈچىدۇر»(83).
سۈرە يۈسۈف 84-ئايەت
وَتَوَلَّى عَنْهُمْ وَقَالَ يَا أَسَفَى عَلَى يُوسُفَ وَابْيَضَّتْ عَيْنَاهُ مِنَ الْحُزْنِ فَهُوَ كَظِيمٌ
ياقۇپ ئۇلارغا تەتۈر قاراپ: «ۋاي ئىسىت يۈسۈپ!» دېدى. قايغۇدىن (كۆپ يىغلاپ) ئىككى كۆزىگە ئاق چۈشتى ۋە ئاچچىقىنى ئىچىگە يۇتتى(84).
سۈرە يۈسۈف 85-ئايەت
قَالُوا تَاللَّهِ تَفْتَأُ تَذْكُرُ يُوسُفَ حَتَّى تَكُونَ حَرَضًا أَوْ تَكُونَ مِنَ الْهَالِكِينَ
ئۇلار (يەنى ئوغۇللىرى): «ئاللاھنىڭ نامى بىلەن قەسەمكى، سەن يۈسۈپنى ئويلاۋېرىپ كېسەلگە چېقىپ كېتىدىغان ياكى ئۆزۈڭنى تۈگەشتۈرۈۋېتىدىغاندەك تۇرىسەن» دېدى(85).
سۈرە يۈسۈف 86-ئايەت
قَالَ إِنَّمَا أَشْكُو بَثِّي وَحُزْنِي إِلَى اللَّهِ وَأَعْلَمُ مِنَ اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ
ياقۇپ ئېيتتى: «مەن قايغۇ-ھەسرىتىمنى پەقەت ئاللاھقىلا ئەرز-شىكايەت قىلىمەن، ئاللاھنىڭ بىلدۈرۈشى بىلەن سىلەر بىلمىگەننى بىلىمەن(86).
سۈرە يۈسۈف 87-ئايەت
يَا بَنِيَّ اذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِن يُوسُفَ وَأَخِيهِ وَلَا تَيْئَسُوا مِن رَّوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لَا يَيْئَسُ مِن رَّوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ
ئى ئوغۇللىرىم! بېرىڭلار، يۈسۈپنى ۋە ئۇنىڭ ئۇكىسىنى ئىزدەڭلار، ئاللاھنىڭ مېھىر-شەپقىتىدىن ئۈمىدىڭلارنى ئۈزمەڭلار. شۈبھىسىزكى، كاپىرلار گۇرۇھىدىن باشقىسى ئاللاھنىڭ مېھىر-شەپقىتىدىن ئۈمىد ئۈزمەيدۇ»(87).
سۈرە يۈسۈف 88-ئايەت
فَلَمَّا دَخَلُوا عَلَيْهِ قَالُوا يَا أَيُّهَا الْعَزِيزُ مَسَّنَا وَأَهْلَنَا الضُّرُّ وَجِئْنَا بِبِضَاعَةٍ مُّزْجَاةٍ فَأَوْفِ لَنَا الْكَيْلَ وَتَصَدَّقْ عَلَيْنَا إِنَّ اللَّهَ يَجْزِي الْمُتَصَدِّقِينَ
ئۇلار (مىسىرغا قايتىپ بېرىپ) يۈسۈپنىڭ قېشىغا كىرگىنىدە: «ئى ۋەزىر! بىزگە ۋە ئائىلىمىزگە ئاچارچىلىق يەتتى، (ئالدىڭغا) ناچار-ئۆتمەس ماللار بىلەن كېلىپ قالدۇق، بىزگە تولۇق كەمچەن بىلەن ئاشلىق بەرگەن ۋە خەيرخاھلىق قىلغان بولساڭ. ئاللاھ ھەقىقەتەن خەيرخاھلىق قىلغۇچىلارنىڭ ئەجرىنى بېرىدۇ» دېدى(88).
سۈرە يۈسۈف 89-ئايەت
قَالَ هَلْ عَلِمْتُم مَّا فَعَلْتُم بِيُوسُفَ وَأَخِيهِ إِذْ أَنتُمْ جَاهِلُونَ
يۈسۈپ: «سىلەر نادان ۋاقتىڭلاردا يۈسۈپكە ۋە ئۇنىڭ ئۇكىسىغا نېمىلەرنى قىلغانلىقىڭلارنى بىلەمسىلەر؟» دېدى(89).
سۈرە يۈسۈف 90-ئايەت
قَالُوا أَئِنَّكَ لَأَنتَ يُوسُفُ قَالَ أَنَا يُوسُفُ وَهَذَا أَخِي قَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَيْنَا إِنَّهُ مَن يَتَّقِ وَيَصْبِرْ فَإِنَّ اللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ
ئۇلار: «سەن راستتىنلا يۈسۈپمۇ؟» دېۋىدى، يۈسۈپ: «ھەئە، مەن يۈسۈپ، بۇ بولسا مېنىڭ ئىنىم، ئاللاھ بىزگە پەزل-ئىلتىپات قىلدى. كىمكى ھەقىقەتەن تەقۋادار— مەسئۇلىيەتچان ياشاپ، ( جاپا-مۇشەققەتكە) بەرداشلىق بېرىدىكەن، ئاللاھ چوقۇم ياخشى ئىش قىغۇچى-ئىشىنى قېتىرقىنىپ قىلغۇچىلارنىڭ ئەجرىنى زايە قىلىۋەتمەيدۇ» دېدى(90).
سۈرە يۈسۈف 91-ئايەت
قَالُوا تَاللَّهِ لَقَدْ آثَرَكَ اللَّهُ عَلَيْنَا وَإِن كُنَّا لَخَاطِئِينَ
ئۇلار: «ئاللاھنىڭ نامى بىلەن قەسەمكى، ئاللاھ سېنى ھەقىقەتەن بىزدىن ئۈستۈن قىلىپتۇ، بىز بولساق راستتىنلا خاتالىشىپتۇق» دېيىشتى(91).
سۈرە يۈسۈف 92-ئايەت
قَالَ لَا تَثْرِيبَ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَ يَغْفِرُ اللَّهُ لَكُمْ وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ
يۈسۈپ ئېيتتى: «بۈگۈن سىلەر ئەيىبلەنمەيسىلەر، ئاللاھ سىلەرنى كەچۈرگەي! ئاللاھ ئەڭ رەھىمدىل زاتتۇر(92).
سۈرە يۈسۈف 93-ئايەت
اذْهَبُوا بِقَمِيصِي هَذَا فَأَلْقُوهُ عَلَى وَجْهِ أَبِي يَأْتِ بَصِيرًا وَأْتُونِي بِأَهْلِكُمْ أَجْمَعِينَ
سىلەر مېنىڭ بۇ كۆڭلىكىمنى ئېلىپ بېرىپ ئاتامنىڭ يۈزىگە يېپىڭلار، كۆزى ئېچىلىدۇ، (ئاندىن) پۈتۈن ئائىلەڭدىكىلەرنى ئېلىپ مېنىڭ يېنىمغا كېلىڭلار»(93).
سۈرە يۈسۈف 94-ئايەت
وَلَمَّا فَصَلَتِ الْعِيرُ قَالَ أَبُوهُمْ إِنِّي لَأَجِدُ رِيحَ يُوسُفَ لَوْلَا أَن تُفَنِّدُونِ
كارۋان (مىسىردىن) قوزغالغان چاغدا، ئاتىسى (يېنىدىكىلەرگە): «مېنى ئالجىپ قالدى دېىمىسەڭلار، مەن ھەقىقەتەن يۈسۈپنىڭ ھىدىنى ئېلىۋاتىمەن» دېدى(94).
سۈرە يۈسۈف 95-ئايەت
قَالُوا تَاللَّهِ إِنَّكَ لَفِي ضَلَالِكَ الْقَدِيمِ
ئۇلار (يەنى ياقۇپنىڭ يېنىدىكىلەر): «ئاللاھنىڭ نامى بىلەن قەسەمكى، ھەقىقەتەن سەن تېخىچىلا بۇرۇنقى قايمۇقۇشىڭدا ئىكەنسەن» دېدى(95).
سۈرە يۈسۈف 96-ئايەت
فَلَمَّا أَن جَاءَ الْبَشِيرُ أَلْقَاهُ عَلَى وَجْهِهِ فَارْتَدَّ بَصِيرًا قَالَ أَلَمْ أَقُل لَّكُمْ إِنِّي أَعْلَمُ مِنَ اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ
خۇشخەۋەرچى كېلىپ كۆڭلەكنى ياقۇپنىڭ يۈزىگە يېپىۋىدى، ئۇنىڭ كۆزى دەرھال ئېچىلدى. ياقۇپ: «مەن سىلەرگە ئاللاھنىڭ ياردىمى بىلەن سىلەر بىلمىگەننى بىلىمەن دېمىگەنمىدىم؟» دېدى(96).
سۈرە يۈسۈف 97-ئايەت
قَالُوا يَا أَبَانَا اسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا إِنَّا كُنَّا خَاطِئِينَ
ئۇلار: «ئى ئاتىمىز! گۇناھلىرىمىزنىڭ كەچۈرۈم قىلىنىشى ئۈچۈن بىزگە ئاللاھتىن ئەپۇ-مەغپىرەت تىلىگىن، بىز راستتىنلا خاتالىشىپتۇق» دېيىشتى(97).
سۈرە يۈسۈف 98-ئايەت
قَالَ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَكُمْ رَبِّي إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ
ياقۇپ: «رەببىمدىن سىلەر ئۈچۈن ئەپۇ-مەغپىرەت تىلەيمەن، ئاللاھ ھەقىقەتەن ئەپۇ-مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر، ناھايىتى رەھىمدىلدۇر» دېدى(98).
سۈرە يۈسۈف 99-ئايەت
فَلَمَّا دَخَلُوا عَلَى يُوسُفَ آوَى إِلَيْهِ أَبَوَيْهِ وَقَالَ ادْخُلُوا مِصْرَ إِن شَاءَ اللَّهُ آمِنِينَ
ئۇلار يۈسۈپنىڭ ئالدىغا كىرىۋېدى، يۈسۈپ ئاتا-ئانىسىنى قۇچاقلىدى ۋە: «ئاللاھنىڭ رۇخسىتى بىلەن مىسىرغا ئامان-ئېسەن كىرىڭلار» دېدى(99).
سۈرە يۈسۈف 100-ئايەت
وَرَفَعَ أَبَوَيْهِ عَلَى الْعَرْشِ وَخَرُّوا لَهُ سُجَّدًا وَقَالَ يَا أَبَتِ هَذَا تَأْوِيلُ رُؤْيَايَ مِن قَبْلُ قَدْ جَعَلَهَا رَبِّي حَقًّا وَقَدْ أَحْسَنَ بِي إِذْ أَخْرَجَنِي مِنَ السِّجْنِ وَجَاءَ بِكُم مِّنَ الْبَدْوِ مِن بَعْدِ أَن نَّزَغَ الشَّيْطَانُ بَيْنِي وَبَيْنَ إِخْوَتِي إِنَّ رَبِّي لَطِيفٌ لِّمَا يَشَاءُ إِنَّهُ هُوَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ
ئاتا-ئانىسىنى تەختكە ئولتۇرغۇزدى، ئۇلار (شاھلارغا تازىم قىلىش ئەنئەنىسى بويىچە) يۈسۈپنىڭ ئالدىدا بېشىنى يەرگە تەگكۈزۈپ تازىم قىلىشتى. (بۇ چاغدا) يۈسۈپ ئېيتتى: «ئى ئاتا! مانا بۇ بۇرۇن كۆرگەن چۈشۈمنىڭ تەبىرىدۇر. رەببىم ئۇ چۈشۈمنى رېئاللىققا ئايلاندۇردى. شەيتان قېرىنداشلىرىم بىلەن مېنىڭ ئارامدىكى مۇناسىۋەتنى بۇزغاندىن كېيىن، رەببىم مېنى زىنداندىن چىقىرىش ۋە سىلەرنى چۆل-باياۋان ئېشىپ كېلىشكە مۇيەسسەر قىلىش ئارقىلىق پەزل-ئىلتىپات قىلدى. رەببىم خالىغىنىنى ئەڭ ئىنچىكە پىلان بىلەن ئىشقا ئاشۇرغۇچىدۇر. ئۇ ھەقىقەتەن (ھەممىنى) بىلگۈچىدۇر، ھېكمەت بىلەن ئىش قىلغۇچىدۇر(100).
سۈرە يۈسۈف 101-ئايەت
رَبِّ قَدْ آتَيْتَنِي مِنَ الْمُلْكِ وَعَلَّمْتَنِي مِن تَأْوِيلِ الْأَحَادِيثِ فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ أَنتَ وَلِيِّي فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ تَوَفَّنِي مُسْلِمًا وَأَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ
ئى رەببىم! سەن ماڭا ھۆكۈمرانلىق ئاتا قىلدىڭ، چۈش تەبىرىنى بىلدۈردۈڭ. (ئى) ئاسمانلارنى ۋە زېمىننى ئۆرنەكسىز ياراتقۇچى زات! سەن بۇ دۇنيادىمۇ، ئۇ دۇنيادىمۇ مېنىڭ ئىگەمسەن. مېنى مۇسۇلمان ھالىتىمدە ۋاپات تاپقۇزغايسەن ۋە ياخشىلار قاتارىغا قوشقايسەن»(101).
سۈرە يۈسۈف 102-ئايەت
ذَلِكَ مِنْ أَنبَاءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ وَمَا كُنتَ لَدَيْهِمْ إِذْ أَجْمَعُوا أَمْرَهُمْ وَهُمْ يَمْكُرُونَ
(ئى مۇھەممەت!) مانا بۇلار بىز ساڭا ۋەھىي قىلغان غەيبكە ئالاقىدار خەۋەرلەردىندۇر. ئۇلار (يەنى يۈسۈپنىڭ قېرىنداشلىرى) تۇزاق قورۇپ بىر قارارغا كېلىشكەندە، سەن ئۇلارنىڭ يېنىدا يوق ئىدىڭ(102).
سۈرە يۈسۈف 103-ئايەت
وَمَا أَكْثَرُ النَّاسِ وَلَوْ حَرَصْتَ بِمُؤْمِنِينَ
سەن گەرچە كىشىلەرنىڭ ئىمان ئېيتىشىغا ھېرىسمەن بولساڭمۇ، ئۇلارنىڭ تولىسى ئىمان ئېيتمايدۇ(103).
سۈرە يۈسۈف 104-ئايەت
وَمَا تَسْأَلُهُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ لِّلْعَالَمِينَ
ھالبۇكى، سەن ئۇلاردىن دەۋىتىڭ ئۈچۈن ھېچقانداق ھەق تەلەپ قىلمايسەن. بۇ (ۋەھىي) پۈتكۈل ئىنسانىيەت ئۈچۈن ئەسلەتمە—ۋەز-نەسىھەتتىن ئىبارەتتۇر(104).
سۈرە يۈسۈف 105-ئايەت
وَكَأَيِّن مِّنْ آيَةٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يَمُرُّونَ عَلَيْهَا وَهُمْ عَنْهَا مُعْرِضُونَ
ئاسمانلاردا ۋە زېمىندا (ئاللاھنىڭ بارلىقى ۋە قۇدرىتىگە دالالەت قىلىدىغان) تالاي ئالامەتلەر (يەنى مۆجىزىلەر) باركى، (ئىنسانلار) ئۇلارنىڭ يېنىدىن پەرۋاسىز ئۆتۈپ كېتىدۇ(105).
سۈرە يۈسۈف 106-ئايەت
وَمَا يُؤْمِنُ أَكْثَرُهُم بِاللَّهِ إِلَّا وَهُم مُّشْرِكُونَ
ئۇلارنىڭ تولىسى ئاللاھقا (باشقا مەۋجۇداتلارنى) شېرىك كەلتۈرمەستىن ئىمان ئېيتمايدۇ(106).
سۈرە يۈسۈف 107-ئايەت
أَفَأَمِنُوا أَن تَأْتِيَهُمْ غَاشِيَةٌ مِّنْ عَذَابِ اللَّهِ أَوْ تَأْتِيَهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ
ئۇلار ئاللاھ تەرىپىدىن جازالىغۇچى سۈپىتىدە بىرەر ئومۇميۈزلۈك بالايىئاپەتنىڭ ئۆزلىرىگە يېتىپ كېلىشىدىن ياكى ئۆزلىرى سەزمەستىن قىيامەتنىڭ ئۇشتۇمتۇت كېلىشىدىن خاتىرجەم بولالامدۇ؟(107).
سۈرە يۈسۈف 108-ئايەت
قُلْ هَذِهِ سَبِيلِي أَدْعُو إِلَى اللَّهِ عَلَى بَصِيرَةٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِي وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ
(ئى مۇھەممەت!) ئېيتقىنكى: «مانا بۇ مېنىڭ يولۇمدۇر. مەن (خالايىقنى) ئېنىق دەلىل-پاكىت بىلەن ئاللاھقا دەۋەت قىلىمەن، مېنىڭ ئىزىمدىن ماڭغانلارمۇ (شۇنداق قىلىدۇ). ئاللاھنىڭ شەنى ئۇلۇغدۇر، مەن (ئاللاھتىن غەيرىيگە ئىلاھلىق راۋا كۆرگۈچى) مۇشرىكلاردىن ئەمەسمەن»(108).
سۈرە يۈسۈف 109-ئايەت
وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالًا نُّوحِي إِلَيْهِم مِّنْ أَهْلِ الْقُرَى أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَدَارُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ لِّلَّذِينَ اتَّقَوْا أَفَلَا تَعْقِلُونَ
سەندىن ئىلگىرى ئەۋەتكەن پەيغەمبەرلەر، بىز ئەل خەلقى ئىچىدىن (تاللاپ) ۋەھىي قىلغان كىشىلەردىن ئىبارەت ئىدى[2]. ئۇلار يەر يۈزىدە كېزىپ ئۆزلىرىدىن ئىلگىرىكى (ئىنكارچى)لەرنىڭ ئاقىۋىتى قانداق بولغانلىقىنى كۆرمەيۋاتامدۇ؟ تەقۋادار—مەسئۇلىيەتچان بولغان كىشىلەرگە نىسبەتەن (بۇ دۇنياغا قارىغاندا) ئاخىرەت يۇرتى ئەلۋەتتە تېخىمۇ ياخشىدۇر، تېخىچە ئەقلىڭلارنى ئىشلەتمەمسىلەر؟(109).
سۈرە يۈسۈف 110-ئايەت
حَتَّى إِذَا اسْتَيْئَسَ الرُّسُلُ وَظَنُّوا أَنَّهُمْ قَدْ كُذِبُوا جَاءَهُمْ نَصْرُنَا فَنُجِّيَ مَن نَّشَاءُ وَلَا يُرَدُّ بَأْسُنَا عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِينَ
ھەتتا پەيغەمبەرلەر (قوۋمىنىڭ ئىمان ئېيتىشىدىن) ئۈمىدسىزلەنگەن ۋە يالغانغا چىقىرىلىدىغان بولدۇق دەپ گۇماندا تۇرغاندا، ئۇلارغا بىزنىڭ ياردىمىمىز يېتىپ كەلدى، بىز خالىغان ئادەملەرنى قۇتقۇزدۇق. بىزنىڭ ئازابىمىز گۇناھكارلاردىن قايتۇرۇلمايدۇ(110).
سۈرە يۈسۈف 111-ئايەت
لَقَدْ كَانَ فِي قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِّأُولِي الْأَلْبَابِ مَا كَانَ حَدِيثًا يُفْتَرَى وَلَكِن تَصْدِيقَ الَّذِي بَيْنَ يَدَيْهِ وَتَفْصِيلَ كُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ
ئۇلارنىڭ قىسسىسىلىرىدە ئەقىل ئىگىلىرى ئۈچۈن ھەقىقەتەن ئىبرەت بار. بۇ (قۇرئان) توقۇپ چىقىرىلغان سۆز ئەمەس، بەلكى ئۇ بۇرۇنقى ۋەھىيلەردىن ئۆزىگە قەدەر يېتىپ كەلگەن ھەقىقەتلەرنى تەستىقلىغۇچى، (دىنغا ئائىت) ھەممە نەرسىنى تەپسىلىي بايان قىلغۇچى، ئىمان ئېيتىدىغانلار ئۈچۈن يول كۆرسەتكۈچى (قوللانما) ۋە رەھمەتتۇر(111).
Flag Counter