ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ھۆرمەتلىك ئوقۇرمەن :
قۇرئان كەرىم تەتقىقات مەركىزى 2014 - يىلىدىن بۇيان ھايات كىتاۋىمىز قۇرئان كەرىمنىڭ يېڭى زامان ئۇيغۇر تىلىدىكى مەنە تەرجىمىسىنى ئىشلەشكە تۇتۇش قىلغان ئىدى . تەرجىمە پۈتۈپ ، يېڭىدىن تەشكىللەنگەن پىدائىي ھەيئەت تەرىپىدىن بىر تەرەپتىن قايتىدىن كۆزدىن كەچۈرۈلۈپ ، بەزى ئايەتلەرنىڭ يېڭى ئۇقۇم مەنە تەرجىمىسى يېڭىۋاشتىن مۇزاكىرە قىلىنماقتا ؛ يەنە بىر تەرەپتىن ، پۈتكەنلىرى ئۇدۇللۇق ھالدا ئېلان قىلىنماقتا .
كەڭ قۇرئان شەيدالىرى ۋە قۇرئان ئىخلاسمەنلىرىنىڭ ئېلان قىلىنغان سۈرىلەرنى ئوقۇش جەريانىدا بايقىغان ھەرقانداق يېتەرسىزلىكلىرىمىزنى بىزگە مەلۇم قىلىشىنى ، تەنقىدىي پىكىرلىرى بولسا بىزگە ئەۋەتىشىنى تۆۋەنچىلىك بىلەن سورايمىز.
تىرىشچانلىق بىزدىن ، مۇۋەپپەقىيەتكە ئېرىشتۈرۈش ئاللاھتىن .
ھۆرمەت بىلەن : قۇرئان كەرىم تەتقىقات مەركىزى
ناھايىتى شەپقەتلىك ۋە رەھىمدىل ئاللاھنىڭ ئىسمى بىلەن (باشلايمەن)
سۈرىنىڭ « زەپەر ئېنىق بولغان ياردەم » مەنىسىنى بىلدۈرىدىغان ئىسمى بىرىنچى ئايىتىگە ئاساسەن قويۇلغان:
« ئاللاھنىڭ ياردىمى ۋە غەلىبىسى كېلىپ » ( 1 ).
نەسر ئۆز ئالدىغا يالغۇز كەلگەندە « ياردەم قىلىش،ھەمدەمدە بولۇش » دېگەنلىك بولىدۇ. لېكىن ئاللاھ ئىسمىغا ئېنىقلىغۇچى بولۇپ « نەسرۇللاھ » شەكلىدە كەلگەندە، مەنىسى « زەپەر ئېنىق بولغان ياردەم » مەنىسىنى بىلدۈرىدۇ. بۇنىڭ شاھىتى ئەنفال 10 - ئايەتتۇر، يەنى « ئەن - نەسر پەقەت ئاللاھ تەرىپىدىن كېلىدۇ ». ئەگەر نەسرنىڭ مەنىسى ئادەتتىكى بىر « ياردەم » بولغان بولسا ئىدى، ئاللاھ تەئالاغا خاس قىلىشنىڭ ھېچقانداق بىر ئەھمىيىتى بولمايتتى. چۈنكى ھەر ئىنسان باشقا بىر ئىنسانغا ياردەم قىلالايدۇ. لېكىن نەسر پەقەت ئاللاھلا قىلالايدىغان بىر ياردەم بولىدىغان بولسا بۇنى ئىنساننىڭ ياردىمىدىن ئايرىپ تۇرغان پەرق « زەپەرنىڭ ئېنىق بولغانلىقى »دۇر. « ئاللاھ تەئالانىڭ نەسرى »نىڭ مەنىسى « زەپەر ئېنىق بولغان ياردەم »دۇر.
دەسلەپكى مۇسھەب ۋە تەپسىرلەردە سۈرە بۇ ئىسىم بىلەن ئاتالغان. بۇخارىنىڭ بۈۋى ئائىشەدىن نەقىل قىلغان بىر رىۋايىتىدە، سۈرە بىرىنچى ئايىتى، يەنى « ئىزاجەئە نەسرۇللاھى ۋەل فەتھ » بىلەن ئاتالغان.
تىرمىزى « فەتىھ » ئىسمى بىلەن ئاتىغان.
ئىبن مەسئۇد، سۈرە رەسۇلۇللاھنىڭ ۋاپاتىنى ئىما قىلغانلىقى ئۈچۈن « تەۋدى - ۋىدا » سۈرىسى دەپ ئاتىغان.
نەسر سۈرىسى قاچان نازىل بولغان؟
سۈرىنىڭ ئۇسلۇبى ۋە بالاغىتى نەزەردە تۇتۇلغاندا، مەككىدە نازىل بولغان سۈرىلەر بىلەن ئوخشاش ئالاھىدىلىككە ئىگە. سۈرە مەدىنىدە نازىل بولغان دېگۈچىلەر ئىچىدىمۇ پەرقلىق قاراشلار مەۋجۇت. سۈرىنىڭ نازىل بولۇش تارىخى ھەققىدە ئۈچ پەرقلىق قاراش مەۋجۇت بولۇپ، بۇلار تۆۋەندىكىچە:
1. تەبەرى ۋە تەبەرانى ئىبن ئابباستىن كەلگەن رىۋايەتلەرگە ئاساسەن ھىجرى 7 - يىلىدا خەيبەردىن قايتىشتا نازىل بولغان دەيدۇ. قەتادەدىن كەلگەن « رەسۇلۇللاھنىڭ ۋاپاتىدىن ئىككى يىل بۇرۇن نازىل بولدى » دېگەن رىۋايەتمۇ بۇ قاراشنى كۈچلەندۈرىدۇ.
2. ۋاھىدىنىڭ يەنە ئىبنى ئابباستىن قىلغان نەقلىگە ئاساسلانغاندا ھۇنەين غازىتىدىن قايتىشتا نازىل بولغان.
3. بەززار، بەيھەقى ۋە ئىبنى ئەبى شەيبە نەقىل قىلغان ئىبن ئۆمەر رىۋايىتىگە قارىغاندا، ۋىدا ھەججى كۈنلىرىنىڭ ئوتتۇرىدا نازىل بولغان، رەسۇلۇللاھ شۇنىڭدىن كېيىن ئۈچ ئاي ئۆمۈر كۆرگەن.
بۇ رىۋايەتلەردىن سۈرىنىڭ تېكستى بىلەن بىردەكلىككە ئىگە بولغىنى بىرىنچى رىۋايەتتۇر. چۈنكى ئۆتمۈش زامان پېئىلىنىڭ بېشىدا كەلگەن « ئىزا » شەرتى پېئىلنىڭ زامانىنى كېلىدىغان زامانغا ئايلاندۇرىدۇ. سۈرە كېلەچەككە ئائىت بىر خەۋەردىن بىشارەت بېرىدۇ. قالغان قاراشنى نەزەرگە ئالغان ۋاقتىمىزدا، ۋەقە بولۇپ بولغان شەكىلدە قوبۇل قىلغانلىق بولىدۇ.
سۈرىدە زەپەر ئەخلاقى ئاساس تېما قىلىنغان بولۇپ، سۈرە كېلەچەككە مۇناسىۋەتلىك مۆجىزىۋى ۋە غەيبى بىر خەۋەر بىلەن باشلىنىدۇ. بۇ خۇشخەۋەر كېلەچەكتە رېئاللىققا ئايلىنىشى مۇقەررەر بولغان بىر زەپەرنىڭ ۋە فەتىھنىڭ خۇش بىشارىتى ئىدى:
إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ
« ئاللاھنىڭ ياردىمى ۋە غەلىبىسى كېلىپ » ( 1 ).
زەپەرنىڭ مەنىسى ناھايىتى روشەن: كۆرەشتە غالىپ بولۇش. ئۇنداقتا، فەتىھ نېمىنى بىلدۈرىدۇ؟ ئۇنىڭ مەنىسى ئىككىنجى ئايەتتە بايان قىلىنماقتا:
وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجًا
« ۋە كىشىلەرنىڭ ئاللاھنىڭ دىنىغا توپ-توپ بولۇپ كىرىۋاتقانلىقىنى كۆرگەن چېغىڭدا» ( 2 ).
بۇ ئايەتتە كېلەچەككە مۇناسىۋەتلىك مۆجىزىۋى ۋە غەيبى بىر خەۋەردىن بىشارەت بېرىلمەكتە. ئايەتتە بىشارەت قىلىنغان خەۋەرگە ماس ھالدا كىشىلەرنىڭ توپ - توپ بولۇپ ئىسلامغا كىرىشى ھىجرى 9- يىلىدا مەيدانغا كەلگەن. « ئەلچىلەر يىلى - ئامۇل ۋۇفۇد » دەپ ئاتالغان بۇ يىلدا كىشىلەر ئىسلامغا كىرىش ئۈچۈن ئەرەب يېرىم ئارىلىنىڭ ھەر تەرىپىدىن توپ - توپ بولۇپ مەدىنىگە كەلگەنىدى.
بۇنىڭ ئىسمى « يۈرەك فەتھى »دۇر. خۇددى فەتىھ سۈرىسىدىكىگە ئوخشاش بۇ يەردىمۇ كۆرەشنىڭ مەقسىتى ئىسلام بىلەن ئىنسان ئارىسىدىكى توسالغۇلارنى سۈپۈرۈپ تاشلاپ، يۈرەكلەرنى فەتىھ قىلىش ئىكەنلىكى تەكىتلەنمەكتە. مانا بۇلار رېئاللىققا ئايلىنىۋاتقان ۋاقىتتا بۇ غالىپ قوشۇننىڭ باش قوماندانىغا ھەر مۇخاتەپنىڭ يىلىكىنى تىترىتىدىغان بىر ئاگاھلاندۇرۇش بېرىلىدۇ:
فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا
« ( رەببىڭنى مەدھىيلەپ ئولۇغلىغىن-تەسبىھ ئېيتقىن ۋە ئۇنىڭدىن ئەپۇ-مەغپىرەت تىلىگىن. ئاللاھ ھەقىقەتەن توۋىنى بەك قوبۇل قىلغۇچىدۇر (3).»
مانا بۇ زەپەر ئەخلاقىدۇر. ئۆزىڭىزنى - ئۆمرىڭىزنى سەرپ قىلىپ غەلىبە قىلىش ۋە ئۇتۇق قازىنىش. مانا بۇ ۋاقىتتا « مەن تىرىشتىم ۋە غەلىبە قازاندىم » دېيىشنىڭ ئورنىغا خۇددى فەتىھ كۈنى بېشىنى تۆگىسىنىڭ لوكىسىغا تەگكىدەك دەرىجىدە ئېگىپ، كۆزلىرىدىن ياش تامچىلىرى سارقىۋاتقان نەبىنىڭ ئاغزىدىن ئۈزلۈكسىز تۆكۈلىۋاتقان ئىستىغفارغا ئوخشاش « ئەستەغفىرۇللاھ » دېيىشتۇر. مانا بۇ، قۇرئان ھەر مۆمىندە شەكىللەندۈرمەكچى بولغان زەپەر ئەخلاقى.
زەپەرنى زالىملارمۇ قازىنالايدۇ، لېكىن ئەخلاقلىق زەپەرنى پەقەت زەپەر ئەخلاقىغا ئىگە بولغان كىشىلەر قازىنالايدۇ.