تەرجىمە قىلغۇچىدىن
بىزنى يوقلۇقتىن بار قىلغان،بارلىقىدىن خەۋەردار قىلىپ نەچچە يۈزمىڭ ئەلچىلىرى ئارقىلىق كىتابلار نازىل قىلغان،بىزگە ھىدايەت ئاتا قىلغان رەببىمىز ئۇلۇغ ئاللاھ تەئالاغا چەكسىز مەدھىيەلەر بولسۇن! ئاللاھ تەئالانىڭ كالامىنى بىزگە يەتكۈزگەن ۋە ئۆزى شۇ تەلىمات بويىچە ياشاپ، بىزگە سۈننىتى سەنىيەنى قالدۇرۇپ كەتكەن ئەڭ ئاخىرقى نەبىيمىز- مۇھەممەت ئەلەيھىسسالامغا سالاتۇ-سالام يوللاش بىلەن بىرگە ئۇنىڭ ئىزىدىن ماڭغان بارچە مۆمىنلەرگە چىن قەلبىمدىن ئالى ئېھتىرام بىلدۈرىمەن.
قۇرئان كەرىم پۈتۈن ئىنسانىيەتكە يول كۆرسەتكۈچى سۈپىتىدە نازىل قىلىنغان ئەڭ ئاخىرقى ۋەھىي بولۇپ، ئۇنى تەرجىمە ۋە تەپسىر قىلىشنى-چۈشىنىش ۋە چۈشەندۈرۈش يولىدا ئېلىپ بېرىلغان بىر تىرىشچانلىق دېيىشكە بولىدۇ. بۇ مەنە تەرجىمىمۇ شۇخلدىكى تىرىشچانلىقنىڭ بىر مەھسۇلى.تەپسىر ۋە مەنە تەرجىمە دېگىنىمىز ئاللاھ تەئالانىڭ دېمەكچى بولغىنىنى ئەينەن يېشىپ بېرىش ئەمەس، پەقەت مۇپەسسىر ياكى تەرجىماننىڭ قۇرئان كەرىمنىڭ ئەرەپچە تېكىستىدىن چۈشەنگىنىنى ئىپادىلەپ بېرىشىدۇر.شۇڭلاشقا ھېچقانداق تەرجىمە ياكى تەپسىر قۇرئان كەرىمنىڭ دەل ئۆزى بۇلالمىغىنىدەك، ھېچبىر تەرجىمان ياكى مۇپەسسىرمۇ قۇرئان كەرىمنى پۈتۈنلەي چۈشەندىم ۋە چۈشەندۈردۈم دەپ ئېيتالمايدۇ، شۇ ۋەجىدىن تەرجىمە ۋە تەپسىرلەرنىڭ ھەردەۋردە يېزىلىپ تۇرۇشى رېئاللىقنىڭ تەقەززاسى بولۇپ،بۇ خىزمەت تاكى قىيامەتكىچە مۇشۇنداق داۋاملىشىدۇ.
قۇرئان كەرىم ئىسلام دىنىنىڭ ئاساسى مەنبەسى، ئۇ مۇھەممەت ئەلەيھىسسالامغا 23 يىل جەريانىدا تەدرىجى ھالدا چۈشۈرۈلگەن. ئەينى دەۋىرگە خاس ئاز بىرقىسىم ئايەتلەرنى ھېسابقا ئالمىغاندا قۇرئان كەرىمنىڭ كۆرسەتمە ۋە چەكلىمىلىرى زامان ۋە ماكاندىن ھالقىغان بولسىمۇ يەنىلا ئايەتلەرنى چۈشىنىشتە قاچان،قەيەردە ۋە قانداق ۋەقەلىككە قارىتىلىپ نازىل بولغانلىقىنى بىلمىگەندە،نۇقۇل ئارقا كۆرۈنۈشىدىن ئايرىپ قارىغاندا، ۋەياكى ئايەتلەرنى باش-ئاخىرىدىن ئۈزۈپ تاشلىغاندا،بىر ئايەت بىلەن يەنە بىر ئايەتنىڭ مۇناسىۋىتىنى توغرا چۈشىنەلمەسلىكىمىز،توغرا سېنتېزلىيەلمەسلىكىمىز مۇمكىن، بۇنداق ئەھۋال ئاستىدا،قۇرئان كەرىمنىڭ بىرپۈتۈنلۈكدىن چەتنەپ، خاتالىشىپ قېلىشىمىز مۇقەررەر.
بۇ تەرجىمىدە قۇرئان كەرىمنىڭ پەقەت ئۆزلەشتۈرۈلگەن مەناسىنى چۈشەندۈرۈش ئاساس قىلىنغاچقا،ئىلاھى بولمىغان ئەسەرلەرنىڭ تەرجىمىسىدىن پەرقلەندۈرۈش ئۈچۈن «مەنە تەرجىمىسى» دېيىشنى لايىق تاپتۇق. مەنە تەرجىمە قۇرئان كەرىمنىڭ سۆزمۇ-سۆز تەرجىمىسى بولمىغاچقا، ئۇنى نامازدا ئوقۇغىلى بولمايدۇ.بۇ ھەقتە ئۆلىمالار ئوتتۇرىسىدا ھېچقانداق ئىختىلاپ يوق.
قۇرئان كەرىم ئاللاھ تەئالانىڭ كالامىدۇر،ئۇنى چۈشىنىش مەلۇم مەنىدىن ئېلىپ ئېيتقاندا ئاللاھ تەئالانى چۈشىنىشتۇر.سۈيۈملۈك پەيغەمبىرىمىز مۇھەممەت ئەلەيھىسسالامنىڭ بارلىق ھەدىسلىرى،ئىش-ھەرىكەتلىرى قۇرئان كەرىمنىڭ شۇ چاغدىكى رېئال جەمئىيەتكە تەتبىقلىنىشى بولۇپ، بۇنىڭدىن پەيغەمبىرىمىز مۇھەممەت ئەلەيھىسسالامنىڭ ئاللاھ تەئالانى قانچىلىك چوڭقۇر چۈشەنگەنلىكىنى،قانچىلىك سۆيگەنلىكىنى ۋە ئاللاھ تەئالانىڭ كىتابىغا قانداق پۇزىىتسىيەدە بولغانلىقىنى كۆرۈۋالالايمىز.
قۇرئاننى چۈشىنىش ماھىيەتتە ئىنساننى چۈشىنىش بولۇپ، قۇرئاننى ئەۋەتكۈچى زات بىلەن ئىنساننى ياراتقۇچى زات ئوخشاش بىر زاتتۇر. شۇنداقلا قۇرئاننى چۈشىنىش ھاياتنى چۈشىنىش ھېسابلىنىدۇ. قۇرئان بىر«ھايات كىتابى» يەنى ھاياتىمىزغا تەتبىقلاپ،ئىزچىللاشتۇرۇپ،كۆرسەتمىلىرىگە ئەمەل قىلىپ ياشايدىغان ئەندىزە،قوللانما،مۆمىن بەندە ئۈچۈن بىر ماياك، توغرا بىلەن خاتانى پەرقلەندۈرۈش ئۈچۈن ئۆلچەمدۇر.
بۇ مەنە تەرجىمىدە ھەربىر سۈرىنىڭ بېشىدا، شۇ سۈرىنىڭ ئىسمى ، مەنىسى، ئىسىمنىڭ كېلىپ چىقىش جەريانى قاتارلىق مەزمۇنلار بېرىلدى. ئۇنىڭدىن كېيىن سۈرە نازىل بولغان ئورۇن ۋە ۋاقتىنى تېما قىلغان ئاساستا، سۈرىنىڭ قەيەردە، قاچان، قانداق شارائىتتا، قانداق دەۋر ئارقا كۆرۈنۈشى ئاساسىدا نازىل بولغانلىقى ھەققىدىمۇ قوشۇمچە مەلۇماتلار بېرىلىشتىن سىرت يەنە زۆرۈر دەپ قارالغان ئورۇنلاردا بەت ئاستىغا ئىزاھاتلارمۇ ئىلاۋە قىلىندى.
مەنە تەرجىمىدىكى جۈملىلەرنى ئىپادىلەشتە قۇرئان كەرىمنىڭ ئەسلى ئۇسلۇبىنى ىساقلاپ قېلىشقا ئالاھىدە ئەھمىيەت بېرىلدى، ئۇزۇن يىللىق ئىزدىنىش ۋە تىرىشچانلىقنىڭ مەھسۇلى بولغان بۇ ئەمگەكتە سەۋىيەمنىڭ چەكلىك بولغانلىقى تۈپەيلى خاتالىقلاردىن ساقلىنالمىغان بولۇشۇم مۇمكىن. ئىنساننىڭ ئۆمرى ناھايىتىمۇ چەكلىك بولغاچقا، ئارزۇ قىلغان نۇرغۇن ئېسىل غايىلەرنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش ھەركىمگە نېسىپ بولمايدىكەن.مەن كەمىنەگە نىسبەتەن ھاياتىمدىكى ئەڭ ئەھمىيەتلىك ئىش بولغان بۇ ئەمگەكنى خەلقىمگە سۇنۇشقا مۇيەسسەر بۇلالىسام،ئۆزەمنى ئالەمچە بەختلىك ھىس قىلغان ۋە ھاياتىمنىڭ مەناسىنى تاپقان بولىمەن.
بۇ مەنە تەرجىمە دەۋرىمىزدىكى بىرەر ھەرىكەت،ئېقىمنىڭ تەشەببۇسى ياكى مەلۇم ساخاۋەتچىنىڭ تەكلىپ،ياردىمى تۈرتكىىسدە ئەمەس،بەلكى ئۆز قىزغىنلىقىم ۋە ئاللاھ تەئالانىڭ كالامىنى چۈشىنىشكە بولغان ئىشتىياقىم تۈرتكىسىدە ھەركۈنى مۇقىم خىزمىتىمدىن سىرت سائەتلەرچە ۋاقىت سەرپ قىلىپ ئىشلەپ چىقىلدى.ئارىدا نەچچە رەت بۇ ئىنچىكە ۋە جاپالىق خىزمەتنىڭ ھۆددىسىدىن چىقالمىغۇدەكمەن دەپ ئىككىلىنىپ توختاپ قالغان چاغلارمۇ بولدى.مىللىتىمىزنىڭ بېشىدا كۈيۈۋاتقان ئوت،خەلقىمىزنىڭ ئۆزىنى،دۇنيانى توغرا چۈشىنىش، تەربىيەلىنىشتە ھىدايەت يولىغا يىتەكلىگۈچى قۇرئان كەرىمنى ئۈگىنىشكە بولغان ئېھتىياجى مېنى قايتىدىن ئورنۇمدىن دەس تۇرۇپ،يېڭىدىن غەيرەتكە كېلىپ،ئىشلىشىمگە تۈرتكە بولدى. ھەر قېتىم بۇ خىزمەتكە ئولتۇرغىنىمدا تاھارەت ئېلىپ،ئىخلاس بىلەن ئاللاھ تەئالادىن «مۇشۇ خىزمەتنى ئىشلەپ بولماي تۇرۇپ جېنىمنى قەبزى روھ قىلماسلىقىنى» تىلىدىم، ئۇلۇغ ئاللاھ تەئالاغا چەكسىز شۈكۈرلەر بولسۇنكى،ماڭا بۇ شەرەپلىك خىزمەتنى رۇياپقا چىقىرىش نېسىپ بولغاندەك تۇرىدۇ. مەن بۇ خىزمەتنى ئاللاھ يولىدا، ئاللاھنىڭ رازىلىغى ئۈچۈن قىلدىم،ھېچقانداق نەپسىي مەنپەئەت ياكى دۇنيالىق پايدا كۆزلىمىدىم. بۇ تەرجىمە مىللىتىمىزنىڭ ئىسلامنى ئەڭ توغرا ۋە تېخىمۇ چوڭقۇر چۈشىنىشىگە،ياراتقۇچى ئاللاھ تەئالانىڭ بىزگە ئەۋەتكەن ۋەھيىدىن توغرا يۇسۇندا ۋاقىپلىنىشىغا ئاز -تۇلا ئىلھام بۇلالىسا،ئۆزەمنى بەختىيار ھېس قىلغان بولىمەن. ناۋادا بۇ ئارقىلىق ساۋاپقا ئېرىشىپ قالسام،ساۋابىنى مىڭبىر جاپادا مېنى مەدرىسكە ئوقۇشقا ئەۋەتكەن مەرھۇم دادام مەمتىمىن پاشا ھاجىم ۋە مەن كەمىنە ئۇزۇن يىلدىن بۇيان بار-يوقلۇقىدىن خەۋەر ئالالماي كەلگەن جاپاكەش ئانام بۈۋى مەسۈيدىغانغا بېغىشلايمەن. بۇ تەرجىمىنى ئۇيغۇر ئۆلىمالار ھەيئىتىگە تەھرىرلەتكۈزۈش ئازۇيۇم بولغان ۋە شۇ ۋەجىدىن ئۇدا بىرنەچچە يىل www.quranikerim.net ئورگان تورسۇپىمىزدا ئېلان قىلغان بولساممۇ،ئەپسۇسكى كۈتكىنىمىزدەك نەتىجىگە ئېرىشەلمدىم ۋە كەڭ ئۆلىما قېرىنداشلارنىڭ تەنقىدى پىكرىنى ئېلىشقا مۇيەسسەر بۇلالمىدىم.بىرنەچچە يېقىن دوست ۋە يارەنلەر بىلەن شۇنچە دىققەت قىلىپ، سىنچىلەپ تەھرىرلىگەن بولساقمۇ،ئىملا خاتالىقىدىن خالىي بولۇش تەس ئىكەن. مەيلى مەزمۇن،مەيلى ئىملا جەھەتتىن بولىسۇن، يېتەرسىزلىكنى،خاتالىقنى بايقىغان كەڭ ئالىم- ئۆلىمالار ۋە قۇرئان شەيدالىرىنىڭ تەنقىدى پىكىرلىرىنى ئايىماسلىقىنى ئۈمىت قىلىمەن.
ھۆرمەت بىلەن XX